Palituciakač-zubroviec viarnuŭsia ŭ Biełaruś i zbudavaŭ ahrasiadzibu, kab zachavać pamiać pra viosku prodkaŭ
Aleh Miacielica paśla Płoščy-2010 pravioŭ bolš za try hady za miežami Biełarusi. A paśla viarnuŭsia na radzimu ŭ Białyničy, piša Svaboda.org.
Chata Aleha Miacielicy ŭ Białyničach uźviedzienaja pa ŭsich praviłach biełaruskaha dojlidstva. Svaju ahrasiadzibu jon nazvaŭ «Starki» ŭ honar amal vymierłaj vioski, adkul pachodzić jahony rod. Miacielica źbiraje staryja rečy z kinutych chat, składaje słoŭnik miascovych havorak dy ładzić viasiołyja Kupalli.
46-hadovy Miacielica maje dvoje dziaciej. U palityku jon uklučyŭsia ŭ 2001 hodzie, staŭ lehiendaj u «Zubry». Kali ŭ 2010 hodzie prachodzili masavyja aryšty, jon paśpieŭ vyjechać. Stvaryŭ u Vilni «Hramadzianskaje i palityčnaje pradstaŭnictva Biełarusi ŭ Litvie». Pražyŭ tam try z pałovaj hoda.
Udalečyni ad cyvilizacyi
Starki — za dvaccać kiłamietraŭ ad Alehavaha majontku na miažy Kruhlanskaha i Białynickaha rajonaŭ. Jahonaje dziacinstva źviazanaje z hetaj vioskaj. Tam jon pačaŭ źbirać źviestki pra svoj radavod. Ciapier viedaje rodzičaŭ da piataha kalena. Jak vyśvietliŭ Aleh, bolšaść ź ich žyli ŭ radyusie 20 kiłamietraŭ vakoł Starkoŭ. Ciapier tyja miaściny apynulisia daloka ad cyvilizacyi i mahistralaŭ. Viarnuć žyćcio im užo nie ŭdasca, ličyć Miacielica, ale pamiać pra ich zachavać jon choča.
Rečy sialanskaha pobytu, sabranyja siamjoj Miacielicaŭ.
«Samaje ciažkoje — kali pryjazdžaješ na Radaŭnicu ŭ Starki i bačyš apuściełuju viosku. Babinu chatu biez pryhladu nie raz rabavali. Urešcie niechta jaje spaliŭ», — kaža Aleh.
U Starkach bolš nichto stała nie žyvie. A raniej tut było 40 dvaroŭ. Pryśpiešyła śmierć vioski palityka ŭzbujnieńnia kałhasaŭ. Maładziejšyja viaskoŭcy šukali lepšaha žyćcia ŭ ahraharadkach. A starejšaje pakaleńnie dažyvała tym časam svoj viek u samocie.
Sam Miacielica puściŭ karani ŭ Białyničach, jakija tolki dva hady tamu stali horadam. Siabie haradskim nie ličyć, bo ŭ horadzie pražyŭ niapoŭnyja šeść hadoŭ — z 46.
«Ja viaskovy čałaviek. Z žacham uzhadvaju dva hady žyćcia ŭ Minsku, dzie byŭ pazbaŭleny viaskovaj volnicy», — kaža Miacielica.
Estonskija chutary — prykład i natchnieńnie dla biełarusa
Z uźviadzieńniem majontku zbyłasia daŭniaja Alehava mara. Amal try dziasiatki hadoŭ tamu, kali žycharstva Starkoŭ pačało aktyŭna raźjazdžacca, jon zadumaŭ pastavić sabie chatu pa ŭsich praviłach viaskovaha dojlidstva. Tady ž pačaŭ źbirać rečy sialanskaha pobytu. «Adnych ručnikoŭ pad try dziasiatki», — hanarycca jon.
U 2013 hodzie, viarnuŭšysia z emihracyi, znoŭ uziaŭsia za spravu. Hetym razam jaho natchnili pabačanyja ŭ Estonii chutary. Tam jon naviedaŭ letnik, arhanizavany dla svaich dziaciej tamtejšymi biełarusami. Jaho ŭrazili krytyja čarotam strechi miascovych chat. U ich jon adčuŭ vodar biełaruskich viosak.
Čarotam krytyja i ŭsie pabudovy jahonaha majontku. Materyjał dla strech Aleh rychtavaŭ dva hady. Jaho haspadarka — na piatnaccaci sotkach. Placoŭka zastaŭlenaja rečami, zvykłymi dla sialanskaha žyćcia i ekzatyčnymi dla haradskoha. Majontak zarehistravany jak ahrasiadziba. U joj pabačyli viaskovaje žyćcio biełarusaŭ bolš za sotniu haściej ź dziasiatka krain, navat kitajcy.
Baćka Aleha Miacielicy — apošni sa starkoŭcaŭ
U siaredzinie — vialiki draŭlany dom. Zrub dla chaty nahledzieŭ Alehu jahony 81-hadovy baćka Michaił Mikałajevič — adzin z apošnich staražyłaŭ-starkoŭcaŭ. Jon zapeŭnivaje, što ŭ synavaj haspadarcy — atmaśfiera rodnaj jamu vioski.
Michaił Miacielica — baćka Aleha, kamandavaŭ pabudovaj chaty.
Michaił Mikałajevič kiravaŭ uźviadzieńniem synavaha majontku, kamandavaŭ budaŭnikami. Ich pracaj stary zadavoleny. Razam z tym adznačaje: budaŭniki nie razumieli daŭniaj biełaruskaj terminałohii.
«Što takoje zastrešša, pryviazka, kuli, hrabionka, nie mahli ŭciamić. Nie razumieli, što takoje ryna (vuhał, jaki hladzić uniz) dy narožnik (vuhał, jaki hladzić uvierch). Naš spradviečny sposab vykładańnia viancoŭ śpiecyjalisty čamuści nazyvali niamieckim. Starkoŭcy ž pra jaho kazali, što jon prosty, ci «ŭ łapu», — dzivicca z budaŭnikoŭ Michaił Mikałajevič.
Baćkavy słovy papoŭnili padčas budaŭnictva chaty synaŭ słoŭnik. Jaho Aleh pačaŭ składać pry žyvych babci i dziedu na pačatku 1990-ch. Unuk dajmaŭ ich pytańniami, što jak zaviecca. Ciapier u słoŭniku blizu 1000 słoŭ.
Baba Aleha Miacielicy ŭ svajoj chacie. Fota ź siamiejnaha alboma Miacielicaŭ.
Białynickaje Kupalle
Majontak Miacielicy — asiarodak praviadzieńnia tradycyjnych biełaruskich śviataŭ. Ładzić ich — adno z zachapleńniaŭ Aleha. Jon nastojvaje: ahrasiadziba i arhanizacyja śviataŭ — nie biznes-prajekt. Paśla prodažu svajoj kramy ŭ Białyničach Miacielica robić strachavym ahientam. Žonka ž — zahadčyca rajonnaj advakackaj kansultacyi.
«My i raniej ładzili Kupalle, Hramnicy, Bahač, ale jany byli dla vuzkaha koła ŭdzielnikaŭ. Ciapier ža źjaviłasia mahčymaść dałučyć da biełaruskaj kultury bolšuju kolkaść achvotnikaŭ», — kaža jon.
Zvykły ryštunak biełaruskaj viaskovaj haspadarki.
U 1999 hodzie Aleh pračytaŭ knihu etnohrafa Janki Kruka «Śledam za soncam. Biełaruski kalandar». Pa joj, praz hod, z žonkaju arhanizavaŭ pieršaje białynickaje Kupalle. Na jaho zaprasiŭ svaich znajomcaŭ. Nieŭprykmiet ušanavańnie Kupały na bierazie Druci stała tradycyjaj. Paźniej da jaho dadalisia Hramnicy, Kalady, Zažynki.
«Usio heta my rabili najpierš dla dziaciej. Dla ich starajemsia pravodzić takija imprezy maksimalna realistyčna, kab jany pavieryli, što prysutničajuć na duža važnaj dla siabie padziei», — kaža surazmoŭca, pakazvajučy haspadarku.
Pa jaho słovach, białynickaje Kupalle stała papularnym.
«Na našych śviatkavańniach niama hledačoŭ. My nie pakazvajem śpiektakl. Kožny maje ŭ hetym udzielničać. Sens u tym, kab ludzi praz svoj udzieł pahłybilisia ŭ tradycyju i adčuli atmaśfieru biełaruskaha śviata», — kaža jon.
«Miascovyja ŭłady zacikavilisia paśla kitajcaŭ»
Ad 2017 hoda Miacielica sprabavaŭ pryciahvać da arhanizacyi śviat dziaržaŭnyja struktury. Vodhuku na takija inicyjatyvy nie było až da 2019-ha.
Miacielica kaža, što rajonnaja ŭłada da biełaruščyny stavicca nie varoža, ale naściarožana. Zrešty, sama jana nie maje ni zdolnaściaŭ, ni ŭmieńniaŭ, kab arhanizoŭvać padobnaje.
«Paśla taho jak čynoŭniki, vidać, dačulisia, što ŭ ahrasiadzibie pabyli kitajcy, a kitajskaja tema ciapier dla ich duža aktualnaja, dyk źviarnulisia da mianie z prośbaj dazvolić im uklučyć našy śviatkavańni ŭ kalandar mierapryjemstvaŭ rajona», — kaža Miacielica.
Harady, hości ź jakich byvali ŭ Starkach.
