Ambicyi ci aŭtakiefalija: ukrainskija biskupy pierad vyprabavańniem
Piša Anatol Sidarevič.
Ukrainskija pravasłaŭnyja chryścijanie, pierš-napierš jepiskapat, stajać pierad vyprabavaniem. Paśla pasiadžeńnia 27—29 listapada Sinodu Kanstancinopalskaj Carkvy ŭžo ad ich zaležyć, być ci nie być aŭtakiefalnaj pamiesnaj Pravasłaŭnaj Carkvie va Ukrainie.
Pierš čym patłumačyć u čym, zaklučajecca vyprabavańnie, mušu adchilicca trochi ŭbok i zadać pytańnie: ci viedaje chto, jak razhortvalisia padziei, chto što havaryŭ, chto kolki hałasoŭ nabraŭ padčas vybaraŭ rymskich biskupaŭ apošniaha času — Jana CHCHIII, Paŭła VI, Jana Paŭła I, Jana Paŭła II, Bieniedykta XVI i Franciška? Dyk čamu niekatoryja dziejačy chočuć viedać, chto što kazaŭ na apošnim pasiadžeńni Sinodu Kanstancinopalskaj Carkvy?
Šyrokaj publicy daviedzieny vynik pracy Sinodu: u čakańni patryjaršaha i sinadalnaha tomasu ab aŭtakieflii Pravasłaŭnaj Carkvy va Ukrainie padrychtavana jaje kanstytucyjnaja chartyja (Constitutional Charter). Pa-našamu hety dakumient možna nazvać ustanoŭčaj hramataj, a praściej — statutam. Biez statuta nie moža być Carkvy, nielha pravieści vybary jaje pradstajalnika. I hety akt pavinien pryniać ustanoŭčy Sabor novaj Carkvy, a datu Saboru vyznačyć Usialenski Patryjarch Varfałamiej.
Padkreślivaju: Sabor budzie ustanoŭčy, a nie abjadnaŭčy, jak pišuć niekatoryja aŭtary. Ustanoŭčy tamu, što va Ukrainie niama kamu abjadnoŭvacca. Abjadnoŭvacca mohuć tolki kananičnyja cerkvy, ale z 11 kastryčnika hetaha hoda va Ukrainie (jak i Biełarusi) niama nivodnaj kananičnaj carkoŭnaj struktury, aproč Kanstancinopalskaha Patryjarchatu.
Data ŭstanoŭčaha Saboru pakul što nie nazvanaja. Prezident Piatro Parašenka skazaŭ, što Sabor adbudziecca ŭ siaredzinie śniežnia, ale Parašenka — nie Varfałamiej.
Čamu nie nazvanaja data? Na hety kont možna hadać, ale ja nie pamylusia, kali skažu, što sprava ŭ žadańni niekatorych ukrainskich biskupaŭ niešta vytarhavać va Usialenskaha Patryjarchatu i zadavolić svaje ambicyi. Naprykład, my pamiatajem, jak pradstajalnik Kijeŭskaha Patryjarchatu Fiłaret zajaviŭ: ja byŭ, jość i budu patryjarcham. Adnak u vačach Kanstancinopala jon tolki mitrapalit, bo mieŭ taki san u toj čas, jak byŭ archirejem kananičnaj Maskoŭskaj Carkvy. A Kijeŭski Patryjarchat — struktura niekananičnaja.
Čamu ŭstanoŭčuju hramatu (statut) Carkvy pisaŭ Sinod Usialenskaha Patryjarchatu? Dy tamu, što jaho vypracoŭka ŭkrainskimi biskupami moža zaciahnucca na niapeŭny čas.
I nielha vyklučać, što ŭdzielniki Saboru prosta zmarnujuć čas. My ž viedajem pra roznahałośsi pamiž tymi, chto słužyŭ va Ukrainskaj Pravasłaŭnaj Carkvie Maskoŭskaha Patryjarchatu, va Ukrainskaj Aŭtakiefalnaj Pravasłaŭnaj Carkvie i ŭ Kijeŭskim Patryjarchacie.
Hałoŭnaje pytańnie: jakuju formu kiravańnia dla novaj Carkvy va Ukrainie praduhledzieŭ Sinod Kanstancinopalskaj Maci-Carkvy u statucie (ustanoŭčaj hramacie)? Formaŭ kiravańnia try: patryjarchija, archibiskupstva i mitrapolija.
Akramia taho, u statucie pavinna być prapisana, jak budzie farmiravacca Sinod novaj Carkvy — šlacham vybaraŭ ci ŭ jaho buduć uvachodzić archirei pa pasadzie (ex officio). Peŭna ž, praduhledžany i takija instytuty, jak Archirejski i Pamiesny Sabory, a taksama pieryjadčynaść ich sklikańnia.
Nie mienš važnaje pytańnie ab miravareńni: dzie buduć varyć mira — u Kijevie ci ŭ Kanstancinopali?
Nastupnaje pytańnie: chto budzie sudzić biskupaŭ — Sinod abo Archirejski ci Pamiesny Sabor u Kijevie ci Sinod u Kanstancinopali? Va ŭsiakim razie u Kanstancinopala i biez taho taho majecca prava razhladać apielacyi na rašeńni, pryniatyja pamiesnymi cerkvami. Heta jon źniaŭ z taho ž Fiłareta anafiemu, jakuju nakłała na jaho Maskoŭskaja Carkva.
I jašče adno pytańnie — nazva Carkvy. Nie moža być Ukrainskaj Pravasłaŭnaj Carkvy, bo ad słova «Ukrainskaj» patychaje jeraśsiu etnafiletyzmu, h. zn. dzialeńniem chryścijan na plamiony i narody. Novaja struktura pavinna nazyvacca Pravasłaŭnaj Carkvoj va Ukrainie, tamu što jana budzie abjadnoŭvać pravasłaŭnych chryścijan Ukrainy niezaležna ad ich etničnaj prynaležnaści.
Nie apošniaje značeńnie maje i tytuł pradstajalnika Carkvy. Heta nie tolki duchoŭny san (patryjarch, archibiskup, mitrapalit), ale i toje, što idzie za im. Skažam, mahčymy taki tytuł: mitrapalit Kijeŭski, Halicki i ŭsiaje Rusi-Ukrainy.
Voś asnoŭnyja pytańni, adkaz na jakija nie moh nie dać Sinod Kanstancinopalskaj Carkvy ŭ statucie (ustanoŭčaj hramacie) novaj Carkvy va Ukrainie. Ci treba ich ciapier publikavać da ŭsieahulnaha viedama? Kanstancinopal paličyŭ, što nie abaviazkova. Mahčyma, nie abaviazkova na peŭny čas.
Ciapier patryjaršyja ekzarchi va Ukrainie, napeŭna, buduć pravodzić kanfidencyjnyja kansultacyi z ukrainskimi biskupami. Ad vynikaŭ hetych kansultacyj zaležyć data pačatku ŭstanoŭčaha Saboru novaj Carkvy.
Adznaču: na Sabor zaprosiać nie tyja niekananičnyja struktury, što isnavali da 11 kastryčnika, a asabista biskupaŭ, jakich u hetym sanie pryznaje Kanstancinopal. Pryjeduć jany na Sabor ci nie — zaležyć ad ich žadańnia. Užo pišuć, što na Sabory budzie staršyniavać archirej Usialenskaha Patryjarchatu. I heta pravilna, staršyniavać pavinien niejtralny čałaviek.
Saboru naležyć pryniać abo nie pryniać prapanavany Sinodam Kanstancinopalskaj Carkvy statut (ustanoŭčuju hramatu). I kali ŭkrainskija biskupy zacikaŭlenyja ŭ stvareńni aŭtakiefalnaj Carkvy ŭ svajoj krainie, im daviadziecca zhadzicca z prapanovami Maci-Carkvy. Dumaju, što pradstaŭniki Usialenskaha Patryjarchatu prymuć piarečańni tolki pa niejkich niepryncypovych pytańniach.
Nie treba sumniavacca, što pryncypovyja pałažeńni statuta Pravasłaŭnaj Carkvy va Ukrainie zafiksavany i ŭ tekście patryjaršaha i sinadalnaha tomasa pra jaje aŭtakiefaliju.
Paśla taho, jak budzie pryniaty statut novaj Carkvy, adbuducca vybary jaje pradstajalnika.
Paradak vybaru z usioj peŭnaściu praduhledžany ŭ statucie. Mahčymyja niekalki padychodaŭ da vybarčaj pracedury. Vyłuču dva ź ich: abo pradstajalnikam stanovicca toj archirej, za jakoha prahałasavali 2/3 prysutnych biskupaŭ, abo Sabor vyłučaje 4 kandydataŭ, jakija nabrali najbolšuju kolkaść hałasoŭ, i hetyja kandydaty ciahnuć los (žerabia).
Chto budzie pradstajalnikam novaj Carkvy? Nie ŭ intaresach Kanstancinopala, kab novuju Carkvu ŭznačalvali ludzi, jakija da 11 kastryčnika znachodzilisia ŭ raskole. I samoj novaj Carkvie lepš paźbiehnuć dakoraŭ, što jaje ŭznačalvaje były raskolnik. Tamu bolš imavierna, što Saboru buduć prapanavanyja kandydatury archirejaŭ abo Kanstancinopalskaha Patryjarchatu (u im słužać 10 biskupaŭ-ukraincaŭ), abo Maskoŭskaha Patryjarchatu (Ukrainskaja Pravasłaŭnaja Carkva Maskoŭskaha Patryjarchatu dla Kanstancinopala nie isnuje).
Tolki paśla pryniaćcia statuta novaj pamiesnaj Carkvy i abrańnia jaje pradstajalnika (patryjarcha, archibiskupa ci mitrapalita) možna atrymać tomas ab aŭtakiefalii. Pradstajalnik atrymaje hety tomas z ruk Usialenskaha Patryjarcha. I chutčej za ŭsio jamu daviadziecca nakiravacca na Fanar — rajon Stambuła, u jakim znachodziacca rezidencyja Varfałamieja i sabor śviatoha Hieorhija.
Atrymaŭšy tomas, pradstajalnik adsłužyć razam Usialenskim Patryjarcham Boskuju liturhiju i takim čynam budzie śćvierdžana, što ŭ siamji pamiesnych cerkvaŭ źjaviłasia Pravasłaŭnaja Carkva va Ukrainie. Tyja ž pravasłaŭnyja archirei i śviatary, jakija nie dałučacca da novaj pamiesnaj Carkvy, buduć dla Ŭsialenskaha Pasadu raskolnikami, a ich struktury — samačynnymi schodami.
Dziasiatki ŭkrainskich biskupaŭ sami paprasili Usialenskaha Patryjarcha Varfałamieja dać aŭtakiefaliju Carkvie va Ukrainie. I Kanstancinopal hatovy dać im toje, što jany prosiać. Ale dyktavać svaje ŭmovy Maci-Carkvie, patrabavać ad jaje zadavalnieńnia svaich ambicyj jany nie mohuć. Ciapier jany stajać pierad vyprabavańniem: što važniej — ułasnyja ambicyi ci pamiesnaja aŭtakiefalnaja Pravasłaŭnaja Carkva va Ukrainie.
