Nastaŭnik pačatkovych kłasaŭ u biełaruskamoŭnaj himnazii: «Upieršyniu sutyknuŭsia z tym, što dzieci nie razumiejuć ruskuju movu»
Siarhiej Starykovič pracuje nastaŭnikam pačatkovych kłasaŭ u biełaruskamoŭnaj 23-j himnazii. Sioleta Siarhiej nabraŭ pieršy kłas. Pra toje, što nastaŭnik — mužčynskaja prafiesija, pra vykładańnie ŭrokaŭ jak sieryjał, i pra toje, jak vučyć sučasnych dziaciej — u hutarcy ź Siarhiejem Starykovičam.
Havaryŭ pa-biełarusku da taho, jak heta stała mejnstrymam
«Ja skončyŭ piedahahičny kaledž u 1997 hodzie. Vučyŭsia pa-biełarusku i nie dumaŭ, što moža być niejak inačaj. Paśla piedahahičnaha kaledža pastupiŭ u Instytut kultury na adździaleńnie chareahrafii i balnaha tanca. I tam taksama vučyŭsia pa-biełarusku.
Paśla pracavaŭ u škole, sa svaim tancavalnym kłubam my arandavali pamiaškańnie ŭ 125-j škole, što ŭ Frunzienskim rajonie. I voś niejak daviedaŭsia, što ŭ hetuju škołu patrabujecca nastaŭnik pačatkovych kłasaŭ na čas dekretnaha adpačynku. Vyrašyŭ uspomnić svaju pieršuju adukacyju, i ŭ vyniku adpracavaŭ tam bolš za dziesiać hod. Za hety čas vypuściŭ try vypuski».
«Niekatoryja z maich vučniaŭ užo sami baćki, ale suviaź my padtrymlivajem, sustrakajemsia. Dzieci pryznajucca, što kaliści ŭ dziacinstvie ličyli mianie členam siamji, bo časam raskazvali mnie navat toje, čaho nie viedali ich baćki».
Pry hetym, Siarhiej tancaŭ nie pakidaŭ, i kali jaho dva hady tamu abrali kiraŭnikom Biełaruskaj fiederacyi tancaŭ, vyrašyŭ ź piedahahičnaj karjeraj zaviazać.
«Pracy było vielmi šmat u fiederacyi, pracavaŭ trenieram pa tancach. A hod tamu Iryna Leanidaŭna [Pasiukievič — dyrektarka 23 himnazii] praznała, što ja zvolniŭsia sa 125 škoły, stała vieści sa mnoj hutarki: «A pryjdzi, a paznajomsia, a pahladzi». Ja pryjšoŭ, pachadziŭ pa kalidorach, pasłuchaŭ, jak tut usie razmaŭlajuć pa-biełarusku, padsłuchaŭ, što nie tolki ŭsie ŭroki, a navat pazakłasnyja mierapryjemstvy iduć na biełaruskaj movie, i zdaŭsia.
Pra himnaziju i «elitnych» dziaciej
Kaniečnie, tut šmat dziaciej ź biełaruskamoŭnaha asiarodździa. Unuki Dudarava, Krapivy. U maim kłasie vučycca ŭnuk akademika Łukašanca, dačka muzyki Loksy Kuźmina. Baćkoŭskija schody ŭ nas taksama prachodziać na biełaruskaj movie. U pieršym kłasie dzieci vučać čatyry movy: biełaruskuju, anhlijskuju, kitajskuju i ruskuju».
«Ruskaj movy — hadzina ŭ tydzień. I ja ŭpieršyniu sutyknuŭsia z tym, što dzieci jaje nie razumiejuć. Na ŭrokach prosiać pierakłaści niezrazumiełaje słova na biełaruskuju, bolš blizkuju im movu».
«Kaniečnie, jany nijakija nie «elitnyja» dzieci. Samyja zvyčajnyja hareźlivyja chłopčyki i dziaŭčatki, ale toje, što jany razmaŭlajuć i dumajuć pa-biełarusku, ich, biezumoŭna adroźnivaje ad inšych. Sami dzieci raskazvajuć mnie, što nie razumiejuć, kali ŭ kramie ci ŭ inšym hramadskim miescy jany havorać pa-biełarusku, čamu heta vyklikaje takoje ździŭleńnie ŭ inšych.
U 1 «V» kłasie, jakim kiruje Siarhiej Uładzimiravič, vučycca 12 dziaŭčatak i 8 chłopčykaŭ. Usim dzieciam užo spoŭniłasia siem hadoŭ.
18 z 20 dziaciej užo svabodna čytajuć. Tamu padrychtoŭka da ŭrokaŭ patrabuje značna bolš času.
Uroki pavinny vykładacca jak sieryjał
«Ja vielmi ździviŭsia, što pieršy padručnik pa biełaruskaj movie — heta ŭsio jašče bukvar Anatola Kłyški, pa jakim ja i sam kaliści vučyŭsia. Kaniečnie, hety bukvar — ikona. U im usio raspracavana vielmi daskanała. Ale… Hety bukvar raźličany na dziaciej, jakija nie ŭmiejuć čytać, jakija nie viedajuć litar. U padručniku šmat malunkaŭ, a voś materyjałaŭ, pa jakich možna pracavać i čytać vielmi brakuje. Tamu davodzicca šmat rychtavacca da ŭrokaŭ. Mnie i samomu padabajecca vykładać tak, kab dzieciam było cikava».
«Uroki treba budavać byccam sieryjał, kab dzieci išli na nastupny ŭrok z dumkaj: «A što budzie dalej? Čym skončycca hetaja historyja?»
Kali ŭsio robicca ź luboŭju, to na abaviazki narakać nie prychodzicca
«Kaniečnie, u škole, akramia tvaich pramych abaviazkaŭ, na ciabie sprabujuć paviesić niešta dadatkovaje. Ale ja da hetaha staŭlusia tak, što ad kožnaj raboty možna ŭziać niešta dla siabie. Nastaŭniki, naprykład, narakajuć, što im naviazvajuć temy pa samaadukacyi. A ja vybraŭ temu, blizkuju mnie — tancy. Tamu i parada ŭsim nastaŭnikam: zajmajeciesia vy, naprykład, bortnictvam, pišycie raboty pa hetaj temie. I dla vas samich karysna, i nie budzie vyhladać prymusam. Ci, naprykład, jak ja mahu skardzicca, što ŭ maje abaviazki ŭvachodzić naviedvańnie siemjaŭ maich vučniaŭ. Ja ž pavinien viedać, u jakich umovach vychoŭvajecca dzicia. Dzie jano vučyć uroki, jakija adnosiny ŭ siamji. Praŭda, jość jašče «ŭsievobuč». Voś hetaha ja nie razumieju, škoły ž mohuć navat praz smartfon abmianiacca dadzienymi pa svaim mikrarajonie, našto haniać nastaŭnika? Ale, dumaju, chutka tak i budzie».
Nastaŭnik — prafiesija mužčynskaja
«A ja nie razumieju, čamu da hetaha niekatoryja ździŭlajucca, što ja pracuju nastaŭnikam pačatkovych kłasaŭ. Nastaŭnik ža, davajcie skažam ščyra, heta prafiesija mužčynskaja.
Tak histaryčna było. Chacia, kali ja nabiraŭ kłas, niekatoryja baćki kazali: «My vybirali kłasnuju mamu našamu dziciaci, a tut… tata». Chutka ŭ nas baćkoŭski schod, zapytajusia ŭ baćkoŭ, ci apraŭdaŭ čakańni».
«Ja kožny kłas pačynaju vieści z čystaha lista. Nie lublu napracavanych urokaŭ i mietodyk. Usie dzieci roznyja i nielha dumać, što adzin i toj ža urok adnolkava projdzie ŭ roznych kłasach. Mnie zdajecca, što nastaŭniki pavinny ŭśviedamlać, što pracujuć jany nie na kanviejery, nie za stankom».
«A ŭ ideale treba rabić jak u Izraili. Vypuściŭ nastaŭnik kłas — pajšoŭ u adpačynak na hod, kab pierazahruzicca i pačać z novymi siłam».
Pra syna, druhuju źmienu i toje, čym pavinna być zaniataje dzicia
Siarhiej Starykovič vychoŭvaje 9-hadovaha syna.
«A voś synu ja jakraz vybiraŭ pieršuju nastaŭnicu-matulu. Nie viedaju, jak by jon vučyŭsia, kali b u jaho kłasnym kiraŭnikom byŭ mužčyna. Naša nastaŭnica niejak zachvareła, prychodzili inšyja na zamienu, dyk heta cełaja prablema: adna złaja, druhaja niecharošaja».
Syn Siarhieja ciapier vučycca ŭ druhuju źmienu, zajmajecca tancami.
«Ja liču, što druhoj źmieny ŭ škołach być nie pavinna naohuł. Heta vielmi kiepska i niazručna. Uroki zakančvajucca ŭ siem hadzin viečara, paśla ŭ mnohich dziaciej siekcyi i treniroŭki».
«Moj zajmajecca tancami. Jon prychodzić dadomu ŭ dzieviać viečara nijaki. A jamu samomu b jašče chaciełasia zajmacca muzykaj, ihrać na barabannaj ustanoŭcy. Ja advieŭ syna ŭ 11-ju muzyčnuju škołu, prasiŭ pakazać jamu, ci lohka ihrać na barabanach. Syn pasprabavaŭ, akazałasia, što nie tak prosta, što hetamu taksama treba vučycca, a jašče i salfiedžya, i teoryja muzyki. Vyrašyli, što z druhoj źmienaj nie paciahnie jašče muzyčnuju škołu».
A toje, što dziaciej treba zajmać tancami, śpievami, malavańniem, muzykaj, sportam Siarhiej upeŭnieny na 100 adsotkaŭ.
«Nie pavinna być u sučasnych dziaciej volnaha času. Tamu što jany jaho zajmajuć sacyjalnymi sietkami i kampjutarnymi hulniami».
«Ja ŭspaminaju svajo dziacinstva. Kłasičnaja biełaruskaja siamja. Mama-doktarka, tata-inžynier. I ŭ nas sa starejšym bratam volnyja dni byli tolki subota i niadziela, jakija my pravodzili razam z baćkami. A tak uvieś čas byli zaniatyja ŭ roznych siekcyjach».
Luby zaniatak, ličyć Siarhiej, idzie na karyść dziciaci.
«Spatrebicca ŭsio, ja dakładna heta viedaju. U maim žyćci byŭ vypadak, pra jaki lubić uzhadvać maja žonka. My razam ź joj vučylisia ŭ Instytucie kultury. Pakul my ź joj tolki sustrakalisia, jana vyrašyła mianie ŭrazić. Jana nikoli nie vučyłasia ŭ muzyčnaj škole, ni razu nie siadzieła za instrumientam, a tut rašyła vyvučyć na fartepijana ŭryvak z «Ramea i Džuljety». I voś ŭ vyznačany dzień byccam vypadkova sieła za instrumient i syhrała. A ja, zamiest taho, kab pachvalić jaje, skazaŭ: «Daj mnie noty, pa jakich ty ihrała». Sieŭ za fartepijana i syhraŭ toje samaje. A jana mnie paśla doŭha ŭzhadvała: «Ja ceły miesiac vučyła hetuju miełodyju, kab urazić ciabie, a ty ŭziaŭ i tak lohka jaje syhraŭ. A što ž, muzyčnaja škoła za plačyma».
«Tak što zajmajcie dziaciej, nikoli nie viedaješ, kali im spatrebiacca ich umieńni. A toje, što spatrebiacca, dyk navat nie sumniavajciesia».
