Termajadzierny sintez chutka moža stać niepatrebnym
Ahlad apošnich dasiahnieńniaŭ sučasnaj navuki apublikavała «Niezavisimaja hazieta».
Raspad bazona Chihsa. Malunak łabaratoryi ATLAS, pradstaŭleny CERN dla wikimedia.org.
Na Vialikim adronnym kałajdary zdoleli zarehistravać raspad h.zv. bazona Chihsa (niadaŭna vyjaŭlenaj elemientarnaj čaścicy, jakaja adkazvaje za nadzialeńnie ŭsich fizičnych abjektaŭ masaj) na dva «nižnija», abo bottom-kvarki. Śpiecyjalisty łabaratoryj ATLAS i CMS paviedamili ab svaich vynikach adnačasova na sieminary ŭ Jeŭrapiejskaj arhanizacyi pa jadziernych daśledavańniach (CERN) 28 žniŭnia.
Papularyzatary paraŭnoŭvajuć bazon Chihsa, dakładniej pole Chihsa, ź biaźmiežnym akijanam, u jakim «płavaje» usia masa Suśvietu i ŭ jakim niekatoryja z čaścic «biaruć»-absarbirujuć častku hetaj masy.
Prykładam źjaŭlajucca fiermijony. Da ich adnosiacca, u pryvatnaści, elektrony i pratony. Jany adroźnivajucca ad bazonaŭ tym, što majuć drobny śpin, abo mahnitny momant. U fiermijonaŭ jość taksama elektryčnyja zarady — u elektrona admoŭny, a ŭ pratona stanoŭčy.
Takija ž zarady, tolki drobnyja, majuć i kvarki — dva «stanoŭčyja», abo up, dajuć praton, a dva admoŭnyja down — niejtron. U raspadzie niejtrona prymaje ŭdzieł «słaby» (weak) W-bazon. Jon pradstaŭlaje saboj fizičnuju prajavu sił, jakija ŭtrymlivajuć u normie strukturu jadra. Bazony mocnaha ŭzajemadziejańnia, jakija «sklejvajuć» kvarki ŭ pratonach i niejtronach, na navukovym słenhu nazyvajucca hlujony (ad glue — «klej»). U vyniku heta stała z časam aficyjnym terminam.
Novaje dasiahnieńnie śviedčyć ab instrumientalnym prahresie sučasnaj navuki.
Možna nahadać, što ciapierašniaje pavalnaje zachapleńnie mabilnymi pryładami stała mahčyma dziakujučy teoryi kvantavaha ŭzajemadziejańnia fatonaŭ u pučku śviatła, jakaja naradziłasia 55 hadoŭ tamu. Praktyčna adrazu ž heta ŭvasobiłasia ŭ stvareńni łaziera. Apošni daŭ mahčymaść u 1985 hodzie astudžać atamy da sotych dolaŭ hradusa Kielvina z dapamohaj aptyčnych pastak. Hetaha akazałasia całkam dastatkova dla vykarystańnia fienomiena ŭ praktyčnych metach.
U 2018 hodzie ŭ fizičnym dadatku da časopisa Nature było apublikavana paviedamleńnie, što dziakujučy aptyčnym i mahnitnym pastkam malekuły, jakija składajucca z atamaŭ kalcyju i lityju, astudzili da 40 miljonnaj doli hradusa Kielvina!
Heta dazvolić istotna pajści napierad pa šlachu pravierki «pastajannaści» fundamientalnych pastajannych.
Kvantavyja kampjutary stvorać śviet, u jakim ŭvasobiacca mary mnohich navukoŭcaŭ i inžynieraŭ (jak heta zdaryłasia ŭ pieršuju kampjuternuju revalucyju, śviedkami jakoj my stali).
Jany, u pryvatnaści, daduć mahčymaść adkryć novyja kambinacyi rečyvaŭ i ich malekuły, jakija daduć mahčymaść napramuju pieratvarać soniečnuju enierhiju.
Adzin z padychodaŭ abnarodavany ŭ časopisie Applied Physics Letters (APL), dzie supracoŭniki Oksfardskaha univiersiteta apisali prymianieńnie novaha šmatabiacalnaha materyjału. Havorka idzie ab madyfikacyi pieraŭskitu, jaki maje skład SaTiO3 (tytanat kalcyju), u malekuły jakoha rombapadobnaja forma. Roznyja pieraŭskity ŭžo vykarystoŭvajucca ŭ soniečnych batarejach. Ale ŭ Oksfardzie da aptyčna aktyŭnaha TiO2 dadali akramia ceziju vismut z srebram i hieksabrom (Br6).
Fiziki i chimiki Oksfarda pastavili pierad saboj zadaču vykarystoŭvać madyfikavany pieraŭskit dla pramoha rasščapleńnia vady.
Ich artykuł u časopisie tak i nazyvajecca: «Pavierchnievyja ŭłaścivaści svabodnych ad śvincu dvajnych pieraŭskitaŭ: mahčymy śvietłavy kataliz dla rasščapleńnia vady». Prykładna za paŭhoda da hetaha na ačystku złučeńnia taho ž składu ad śvincu źviartali ŭvahu kaleh i supracoŭniki Univiersiteta Braŭna (Providens, ZŠA).
Prahres navuki i techniki paskarajecca, tamu nieŭzabavie možna budzie ŭbačyć naradžeńnie vadarodnaj enierhietyki (lotali ž amierykanskija šatły na hrymučaj sumiesi vadarodu z kisłarodam), i dla hetaha zusim nie treba budzie čakać ŭtajmavańnia termajadziernaha sintezu.
