Lehiendarnyja «biełaruskija» damki ŭ Vilni źnieśli, kab zbudavać žyły kompleks
Biełaruskija damki ŭ Vilni, jakija naležali Drujskaj parafii (archiŭnaje fota)
Vilenskija ŭłady dali dazvoł na budaŭnictva dvuch žyłych damoŭ z elitnymi kvaterami na vulicy Žyhimonta (Žygimantų). Pra heta pišuć litoŭskija medyja. Takim čynam zaviaršajecca historyja nacyjanalnaha asiarodku, dzie na pačatku 1990-ch viravała biełaruskaje žyćcio, pracavała redakcyja adrodžanaj «Našaj nivy», zaznačaje Radyjo Svaboda.
Zhodna z prajektnaj dakumentacyjaj, padrychtoŭčyja raboty pačnucca ŭžo hetaj vosieńniu, zavieršyć ich miarkujuć u 2020 hodzie. Investycyi kampanii-zabudoŭnika Rewo składuć amal 17 miljonaŭ eŭra.
Aktyvistaŭ sapsavali kvadratnyja metry
Jak paćvierdzili Svabodzie biełaruskija aktyvisty ŭ Vilni, dva damki, jakija naležali Drujskaj parafii, źnieśli ŭ minułyja vychodnyja. U mižvajenny čas dziakujučy achviaravańniam kniahini Mahdaleny Radzivił jany byli nabytyja drujskimi ksiandzami-maryjanami.
Klaštar ajcoŭ maryjan dziejničaŭ u Drui ciaham 1923-39 hadoŭ i byŭ zasnavany vilenskim biskupam i hienerałam ordena Matulevičam. U siaredzinie 1930-ch drujskija maryjanie adkryli ŭ Vilni dom studyj, kudy nakiroŭvalisia vypuskniki himnazii. Tam manachi finansava padtrymlivali Biełaruskuju chryścijanskuju demakratyju, sadziejničali adkryćciu biełaruskaj drukarni imia Franciška Skaryny, spryjali vydańniu biełaruskaj pieryjodyki i litaratury.
Mienavita na padstavie biełaruskaj pryviazki ŭ pieršyja hady niezaležnaści rašeńniem Vilenskaha haradzkoj rady častku nieruchomaści pieradali Tavarystvu biełaruskaj kultury ŭ Litvie — zvyš 200 kvadratnych metraŭ pavinna było chapić dla supolnaha vykarystańnia ŭsimi biełaruskimi arhanizacyjami. Hałoŭnym aperataram u kantaktavańni pamiž zacikaŭlenymi bakami byŭ vybrany tahačasny kiraŭnik TBK u Litvie Chviedar Niuńka.
Ad pačatku 1990-ch dla biełarusaŭ ź «vialikaj ziamli» histaryčnaja Vilnia pačała naŭprost asacyjavacca z adrasam na Žyhimonta, 12. Tut atabaryłasia adrodžanaja ŭ 1991-m hazeta «Naša Niva», prajšli pieršyja pasiedžańni Rady BNR. U 1994 hodzie siudy naviedaŭsia tahačasny ministar zamiežnych spraŭ Piatro Kraŭčanka, jaki vykazaŭ nieprychavanaje zadavalnieńnie ad źjaŭleńnia važnaj kulturnickaj placoŭki.
Adnak nieŭzabavie ŭ biełaruskaj hramadzie pačalisia ŭnutranyja roznahałośsi. Novych pastajalcaŭ spadar Niuńka na svaju terytoryju nie dapuskaŭ, budynki pačali kamercyjalizavacca. U 1995 hodzie na znak niazhody prastoru pakinuŭ hałoŭny redaktar «Našaj nivy» Siarhiej Dubaviec.
U 1998-m Tavarystva biełaruskaj kultury zarehistravała damki jak pryvatnuju ŭłasnaść, što dla mnohich aktyvistaŭ stała navinoj tolki praź niejki čas. Užo ŭ pieršaj pałovie nulavych pačalisia razmovy pra avaryjny stan budynkaŭ i značnyja kamunalnyja vydatki, u suviazi z čym było pryniataje rašeńnie pra «apraŭdany raźmien». Z samaha centru Vilni, sa staraśvieckich damoŭ TBK «biez dapłaty» pierasialiłasia na vulicu Brolu, u navabudy «savieckaj» uskrainy. Faktyčna pamianialisia adrasami ź firmaj Statyba ir nekilnojimas turtas, jakaja zajmałasia budaŭničym biznesam.
Raźlik na spraviadlivaść nia spraŭdziŭsia
U 2014 hodzie na pazoŭ šerahu siabroŭ Tavarystva biełaruskaj kultury anulavać akt abmienu Hieneralnaja prakuratura Litvy raspačała kryminalnuju spravu ab razbazarvańni majomaści, pieradačy trecim asobam pa zaviedama zanižanych cenach i jašče pavodle cełaha šerahu inšych artykułaŭ.
Nie čakajučy sudovaha verdyktu, kamersanty vystavili damki na prodaž. Pakupnik, jaki prajaviŭ cikavaść da «avaryjnaj nieruchomaści», znajšoŭsia chutka. Košt aŭkcyjonnaj uhody — prykładna 2 miljony eŭra. Na čas sudu ździełka była prypynienaja, ale damahčysia spraviadlivaści apanentam Chviedara Niuńki nie ŭdałosia. A dniami budynki pajšli pad znos.
Jak paviedamili biełaruskija aktyvisty, departament achovy pomnikaŭ pahražaŭ sankcyjami i patrabavaŭ adnavić histaryčnyja abjekty, ale kamersanty pieramahli. Drujskaja parafija, jakaja ŭ svoj čas była ŭłaśnikam pabudovaŭ, svaje majomasnyja pravy tak i nie ahučyła.
Tym časam raspracoŭnik prajektu zabudovy na miescy źniesienych damkoŭ zapeŭnivaje, što sučasnyja šmatpaviarchoviki arhanična ŭpišucca ŭ stylistyku staroha horadu.
