U novych školnych padručnikach vajna 1812 hoda znoŭ stała «Ajčynnaj». Pa čyjoj inicyjatyvie?
U novym navučalnym hodzie biełaruskija vaśmikłaśniki atrymali novyja padručniki pa historyi Biełarusi. Aŭtary knihi «Kaniec XVIII — pačatak XX stahodździa» — historyki Siarhiej Panoŭ, Śviatłana Marozava i Uładzimir Sosna, jakija składali i mnohija papiarednija dapamožniki.
«Naša Niva» źviarnuła ŭvahu, što raździeł, pryśviečany vajnie 1812 hoda, u novych padručnikach nazyvajecca «Biełaruś u pieryjad Ajčynnaj vajny 1812 hoda».
Admietna, što ŭ papiaredniaj viersii padručnika anałahičny raździeł nazyvaŭsia prosta jak «Biełaruś u pieryjad vajny 1812 hoda».
Adkul ža ŭziałasia kałanijalnaja acenka toj vajny jak «ajčynnaj»?
«Heta vajna była vajnoj dźviuch impieryj — francuzskaj i rasijskaj, jakaja viałasia na našaj terytoryi. My nie byli častkaj francuzskaj impieryi, a rasijskaj tolki-tolki byli zachopleny. Biełarusy vajavali z usich bakoŭ — pieravažna jak rekruty ŭ rasijskim vojsku, pieravažna jak dobraachvotniki ŭ francuzskim. Heta trahičnaja vajna, nijak nie ajčynnaja dla našaha naroda», — ździŭlajecca prafiesijny historyk Valancin Hołubieŭ pazicyi kaleh.
Ale što kažuć sami aŭtary?
Paśla razmovy ź imi (a tyja prosiać nie nazyvać kankretnych imionaŭ) robicca zrazumieła, što i jany nie trymajucca acenki «ajčynnaści» vajny.
«Heta nie pazicyja aŭtaraŭ vydańnia. Vajna nasiła charaktar «ajčynnaj» tolki dla rasijskich hubierniaŭ, — pryznaje adzin z aŭtaraŭ padručnika. — Niekali Piatro Bryhadzin napisaŭ, što jana mieła adcieńnie hramadzianskaj. Moža, heta i nie zusim tak, ale ajčynnaj jana dla nasielnictva biełaruskaj hubierniaŭ dakładna nie mieła, bo žychary vajavali pa roznyja baki».
Čamu ž tady ŭ naźvie parahrafa zapisana absalutna inšaje?
«Što tyčycca [ajčynnaha] charaktaru vajny, to heta pazicyja navukovaja. My railisia z kiraŭnikom Instytuta historyi Akademii navuk Viačasłavam Daniłovičam, jon jaje prytrymlivajecca. Zrešty, u tekście parahrafa niama vysnovaŭ, što jana była dla nas ajčynnaj. Pytajciesia ŭ Daniłoviča», — kaža adzin z aŭtaraŭ.
«Ale naŭrad ci adkaz vas zadavolić, jak i nas», — skazaŭ inšy aŭtar.
Što ž kaža kiraŭnik Instytuta historyi NAN Viačasłaŭ Daniłovič?
«Hety termin (Ajčynnaja vajna 1812 hoda — «NN») zafiksavany ŭ prahramach, pa jakich rychtujucca padručniki. Čamu ŭ raniejšym padručniku była nie takaja farmuloŭka? Dyk inšaja prahrama była. Zamianili jaje daŭno, navat nie pry hetym ministry. I my pracujem u adpaviednaści z zaćvierdžanymi prahramami. Zrešty, nazva «Ajčynnaja vajna» isnavała ŭ našaj histaryjahrafii. Chtości tak nie ličyć. Heta pytańnie sprečnaje, ale ja nie baču tut čahości strašnaha — hałoŭnaje, što hruntoŭna raskryvajecca źmiest temy i paradak bajavych dziejańniaŭ», — adkazaŭ nam Daniłovič.
U Ministerstvie adukacyi na zapyt «Našaj Nivy» pakul što nie adkazali.
Varta taksama adznačyć, što źmiest parahrafa ŭ novym padručniku vykładzieny vielmi hodna i ź biełarusacentryčnych pazicyj.
Možna vykazać zdahadku, što dysanans zahałoŭka i źmiestu — heta vynik kampramisu miž staroj, saŭdepaŭskaj, i novaj histaryčnaj škołami.
Raniej padručniki pa historyi dla biełaruskich školnikaŭ pisali ludzi, jakija ŭ svoj čas baranili dysiertacyi pa historyjach kamsamołu. Ciapier ža padobnyja kadry zbolšaha zastajucca ŭ recenzientach.
