Čamu savieckaja adukacyja — zło, jakoje treba vykaranić
Piša Anton Lavicki.
Adna ruskamoŭnaja vykładčyca Kiembrydžskaha ŭniviersiteta dzialiłasia svaim dośviedam raboty ŭ hetaj ustanovie. Z dopisu vynikała malaŭničaja karcina staroj brytanskaj adukacyi.
Adukacyja ŭ Oksbrydžy (Oksfard i Kiembrydž) arhanizavanaja spres vakoł piśma. Kurs nazyvajecca paper, jakaja dzielicca na 12 tem; jany nazyvajucca ese. Kožnaja ź ich składajecca z zahadzia sfarmulavanaha pytańnia, adkazvajučy na jakoje, student piša nievialiki tekst. Toj u dalejšym abmiarkoŭvajecca z vykładčykam. Taksama i vynikovy ekzamien ujaŭlaje saboj piśmovuju rabotu.
Vidavočna, što dydaktyčnaja meta takoj arhanizacyi zaniatkaŭ — navučyć pisać. Napytvać, arhumientavać. Heta techničnaje metavyznačeńnie: nie «što», a «jak». Z pryhožaj vysnovaj: «U Kiembrydžy viedy — heta piśmo».
U sučasnaj piedahohicy heta nazyvajuć «kampietentasnym padychodam», «napracoŭkaj zdolnaściej».
Ja mahu spasłacca taksama na ŭłasny dośvied. Dziakujučy kantaktam Biełaruskaha dziaržaŭnaha ŭniviersiteta ź niamieckimi ŭniviersitetami ja mieŭ mahčymaść dva siemiestry pavučycca ŭ Lejpcyhu (tam niekali Žyłunovič drukavaŭ biełaruskija padručniki).
Proci BDU heta byŭ inšy suśviet. Pačynajučy z taho, što tre było samomu kłapacicca pra svoj raskład, i kančajučy akurat dydaktyčnaj štodzionnaściu. Zmoŭču, nakolki valniej pačuvajecca čałaviek u zachodnim kampusie (dyj nie taki ŭžo i Zachad taja Saksonija). Skažu tolki pra kursy.
Ceły siemiestr, naprykład, my vyvučali Pjera Burdjo. Druhi siemiestr — Rajncharta Kazeleka. Tydzień pry tydni čytajucca teksty adnaho aŭtara — artykuły, dakłady, uryŭki z knih — i abmiarkoŭvajucca. U kancy zazvyčaj pišacca tak zvanaja chatniaja rabota (Hausarbeit). Heta — ispyt.
Nie tre było vučyć dva siemiestry ahulnuju piedahohiku, siemiestr — histaryčnuju dydaktyku i siemiestr — piedahohiku vyšejšaj škoły (taki prafiesijny bekhraŭnd mahistra historyi z dypłomam BDU), kab ubačyć, što ciapierašniaja biełaruskaja adukacyja biaskonca dalokaja i ad Kiembrydža, i ad Lejpcyha. Budzie heta BDU ci Univiersitet imia Šamiakina, u Biełarusi vučać adnolkava. Za siemiestr prachodzicca, naprykład, usia fiłasofija (u elehantnaj, niazmušanaj vikipiedyjnaj maniery). U kancy zdajecca kafkijanski ispyt na paŭsotniu pytańniaŭ.
Tamu reforma histaryčnaj adukacyi, anansavanaja Marzalukom, nie pavinna vyklikać naohuł nijakich pačućciaŭ, akramia déjà vu. Začaroŭvacca nie toje kab rana: začaroŭvacca niama čym. Nacyjanalnaja pierśpiektyva, dziaržaŭnaść, fiłasofija — caryca navuk? Temy pačatku 90-ch ci navat daŭniejšaj pary. Hetyja zachady ničoha nie źmieniać u biełaruskich univiersitetach.
Biantežyć u hetaj karotkaj historyi nie maštab ci źmiest reformy. Znajučy, u jakoj ramcy pracuje ciapierašni ŭrad, ździŭlacca nie vypadaje, a paśla skasavańnia konkursnaha adboru ŭ himnazii dyk i naohuł niama pra što havaryć, akramia bolu. Biantežyć źmiest i kirunak dyskusii ab adukacyi.
Tolki adnojčy ŭ Marzaluka milhanuła «studenckacentryčnaść» (chiba vypadkova). Hołubieŭ i Paškievič, kamientujučy, pahadzilisia, što źmieny dobryja, ale razyšlisia ŭ mierkavańni, ci buduć jany ažyćcioŭlenyja. Choć roźnicy nijakaj: buduć ci nie buduć. Z 1993-ha hoda ŭ Biełarusi historyju vykładajuć z taho samaha «biełaruskaha hledzišča». Źmianialisia niuansy, ale nie sama pierśpiektyva. I zaŭsiody ŭ centry była dziaržaŭnaść (heta jašče Karamzin).
Ułasna pra ŭniviersitet, pra jahonuju adłučanaść ad jeŭrapiejskaj sučasnaści nichto nie rupicca. Toje samaje adbyvajecca pakul što i vakoł Univiersiteta imia Hileviča. Jašče nichto nie rastłumačyŭ, jak tam budzie vieścisia navučańnie. Kiepska budzie, kali rej paviaduć vadzianistyja kampilacyi i biazhłuzdyja ispyty, ale pa-biełarusku.
Treba jasna razumieć. Hałoŭny deficyt biełaruskaj adukacyi, jejnaja funkcyja ŭ padtrymańni biełaruskaj oruełaŭščyny palahaje ŭ tym, što studentaŭ vučać, imknučysia abniać jak maha bolš infarmacyi. Hetaja prykraść — spadčyna savieckaj adukacyi. Tut niama čaho dumać: savieckaja adukacyja — zło, jakoje treba vykaranić. Siońnia ŭ biełaruskich univiersitetach musili b nie zubryć, a vučycca analizavać i ŭžyvać viedy.
Nie pierakazvać na sieminary artykuł ź vikipiedyi pra Mišela Fuko, a čytać i raźbirać uryŭki z «Historyi seksualnaści» ci hladzieć jahonuju dyskusiju z Chomskim. Nie zavučvać, chto i ŭ jaki dzień u paru revalucyjnych vojnaŭ 1917—1920 hadoŭ zajmaŭ Miensk, a analizavać «Tutejšych» Kupały, razvažajučy pra postkałanijalnuju situacyju i subjektnaść.
Vučyć čytać i vučyć pisać. Užo dalej, moža, udasca papravić i psichałahičny klimat va ŭniviersitetach, i pierahledzieć dypłomy (u Niamieččynie historyk i nastaŭnik historyi — roznyja prafiesii; varta pra heta zadumacca), i ŭvieści kredytnuju sistemu.
Moža, niekali taki ščaślivy dzień nastanie. Ale dla hetaha treba chadu dyskusii źmianić, prymusić jaje pracavać na madernaść. Pierahledzieć chibny paradak dnia, dakładniej analizavać biahučuju situacyju. Urešcie, pašyryć sistemu kaardynat: kab Kiembrydž i Hilevič susiedničali ŭ razvažańni.
