«Rusałki kličuć», i heta realna strašna
Bačyła ŭ fejsbuku vodhuk Antona Rudaka na apovieść Zarasłavy Kaminskaj, jakaja sioleta vyjhrała premiju «Debiut». Vodhuk byŭ nastolki niaŭchvalny, što vyrašyła i nie marnavać času na tych «Rusałak». Daŭno ŭžo ničoha dobraha i śviežaha nie čakaju ad biełaruskaj litaratury, ni ŭ płanie siužeta, ni ŭ płanie movy dy stylu. Śviatłana Kurs maŭčyć, Viktar Šukiełovič maŭčyć. Voś chiba Valer Hapiejeŭ apublikavaŭ u fejsbuku ŭryvak z budučaha ramana, simpatyčny, ale kali jašče toj raman.
Vypadkova pabačyła «Rusałki kličuć» u «Akademknizie». Zakarcieła hlanuć, što ž tak uzłavała majho lubimaha biełaruskaha paeta. Adkryła — dziŭlusia: pačatak dobry. Spakojny, ale daje pradčuvańnie raźvićcia padziej. Prahartała — i ništo nie razanuła, naadvarot. Užo dačytaŭšy «Rusałak», zrazumieła dla siabie: Anton Rudak hienijalny paet, ale jak da mastackaha krytyka, badaj, prysłuchoŭvacca da jaho bolš nie budu.
Mahčyma, chtości čakaŭ ad knihi histaryčnaha asensavańnia žyćcia biełarusaŭ 1920—40-ch na fonie bijahrafii Aleny Kiš. Heta, kaniečnie, i blizka nie jano. Zarasłava Kaminskaja napisała vielmi celny tvor, vyklučna mastackuju prozu ź minimumam samarefleksij (jakich sa stracham čakaješ sustreć u biełaruskich knihach). U hetaj knizie ŭsio da miesca. Čytajučy «Rusałak», nie prychodzicca rabić skidku na toje, što tvor biełaruski (našym aŭtaram možna mnohaje daravać prosta za toje, što jany jość).
Siužety tonka, pryhoža zakalcoŭvajucca. Mova knižki prostaja, ale žyvaja. Mietafar niašmat, ale ŭsie charošyja.
Kaniečnie, miescami adčuvajecca, što ŭ aŭtara heta kniha pieršaja. Moža być, trochi nie chapaje raspracoŭki piersanažaŭ. Moža być, nie ŭsie stadyi apoviedu adnolkava ŭdałyja. Ale za ŭsim hetym vialiki patencyjał, i
«Rusałki» — jaŭna adzin z najlepšych uzoraŭ biełaruskaj prozy apošnich hadoŭ.
Heta, badaj, dosyć žanočaja, navat dziavočaja litaratura, ale ŭ hetym chutčej plus: nišavych tvoraŭ u nas vobmal. Dźvie paralelnyja siužetnyja linii, adna ŭ našym časie, druhaja ŭ pavajennyja hady.
Hałoŭnyja hieraini — maładaja manikiurnica, jakaja ničoha nie čakaje ad žyćcia, i taho ž vieku kałhaśnica, jakaja žyvie samotnym žyćciom i siabruje chiba z susiedskaj babulaj. U žyćcio abiedźviuch uplecienaje znajomstva z naiŭnaj mastačkaj, aŭtarkaj malavanych dyvanoŭ Alenaj Kiš. Z hetaha znajomstva ŭ apovieści pačynajecca Karatkievič, «Vij» i Edhar Po.
Atmaśfiera stvoranaja pa-majstersku. Kniha pieratvarajecca ŭ detektyŭ, tryler, trymcieńnik niezaŭvažna, ale vyrazna. Dačytaŭšy, prysłuchałasia da siabie: serca tuchkaje, śviatło vyklučać strašna. Daŭno ŭžo nie čytała našaj prozy z takim zachapleńniem.
Vidać, kniha dla aŭtarki pačałasia z mastactva Aleny Kiš. Jaje dyvany prasiaknutyja niejkaj nieziamnoj enierhijaj. Mo navat złaviesnaj. Na ich niaŭtulna hladzieć, ale ciažka adarvacca.
U čas čytańnia, byvaje, zdajecca, niby ŭsia apisanaja historyja nasamreč pramalavana na pałatnie, u čyrvona-žoŭtaj hamie, tryvožnaja i pryciahalnaja.
Chto jaho znaje, moža, naša žyćcio — heta taksama prosta malunak na čornym na dyvanie ŭ daŭno zakinutaj chacie? Samotnaja mastačka niešta znała. A Zarasłava Kaminskaja pasprabavała adčuć uśled za joj.
Knižka nievialikaja, staronak na sto. Hetaha, kaniečnie, mała. Chočacca, kab Zarasłava napisała nam raman. Kaminskaja całkam moža stać našaj, biełaruskaj, Donaj Tart. Abo Džaan Charys. Abo kim zachoča.
Čytajcie taksama: Piśmieńnica Zarasłava Kaminskaja pra baletki ad Belwest, stary Navapołack, bajdarki i minski pach šakaładu
