Budaŭniki źniščyli ŭnikalnyja kulturnyja płasty la Kałožy
Raskapanyja budaŭnikami tranšei pobač z uschodniaj ścianoj Kałožy
Uładkoŭvajučy terytoryju pobač z Kałožskaj carkvoj, budaŭniki biez dazvołu na pracy ŭ achoŭnaj zonie źniščyli kulturny płast u miescach, dzie raniej nikoli nie kapali archieolahi, piša Radyjo Svaboda.
Paśla rekanstrukcyi draŭlanaj častki Kałoskaj carkvy tut praciahvajucca pracy pa adnaŭleńni drenažnaj systemy, mianiajuć bruk na placoŭcy pierad carkvoj, pravodziać elektryčnyja kabieli padśviatlać chram.
«Nas vyklikali ŭžo zapozna…»
Pracy kala Kałožy praciahvajucca, ale chram dziejničaje, i siudy prychodziać hrupy turystaŭ. Archieolah z Akademii navuk Vadzim Šadyra z łapatkaj razvaročvaje ziamlu ŭ pošukach artefaktaŭ.
Archieolah Vadzim Šadyra
Pavodle jaho, usio vyhladaje davoli sumna, bo raskapanyja pobač z Kałožaj tranšei — heta praca nie archieolahaŭ, a budaŭnikoŭ. Maŭlaŭ, jany spačatku ŭsio raskapali, a potym zaklučyli damovu ź Instytutam historyi na praviadzieńnie archiealahičnych daśledavańniaŭ u achoŭnaj zonie, što jość hrubym parušeńniem zakanadaŭstva.
«My pavinny byli prahladać uvieś hrunt, šukać artefakty, zrabić začystku, zafiksavać profili ścienak, vyśvietlić mahutnaść kulturnaha płasta. A ŭ vyniku zafiksavali vykapanuju tranšeju i hrudu kaściej, jakija skłali budaŭniki», — kaža Šadyra.
Pavodle navukoŭca, asabliva šmat było stračana ad uschodniaj častki ściany chrama, bo ŭ hetym miescy jašče nichto z archieolahaŭ raniej nie kapaŭ. Jon kaža, što abaviazkova budzie infarmavać kiraŭnictva Instytutu historyi pra parušeńni pry raskopkach. Pavodle jaho, budaŭniki vymušanyja byli zaklučyć damovu z archieolahami tolki paśla taho, jak vyjavili pachavańni ludziej.
Tak vyhladajuć raskopy kala Kałožy
«Usiaho vyjaŭlena 9 pachavańniaŭ mužčyn roznaha ŭzrostu i dziaciej», — kaža Šadyra.
I tut ža dadaje, što kali b raskopkami zajmalisia archieolahi, to abaviazkova vyjavili b niejkija rečy, źviazanyja z pachavańniem — takich, jak kryžyki, manety i padobnaje, što dało b mahčymaść datavać pachavańnie.
«Na moj pohlad, heta samaje śviatoje i samaje kaštoŭnaje miesca ŭ Horadni, — zaŭvažaje Šadyra. — Heta chram CHII stahodździa, i tut kožnuju łapinku ziamli treba bierahčy, a nie raskopvać ekskavatarami…» — kaža archieolah.
Budaŭniki kala Kałožy mianiajuć bruk
«Ja ŭžo nie antrapalohijaj zajmaŭsia, a prosta kanstatavaŭ fakt…»
Antrapolah Mikałaj Pamazanaŭ, jaki pracavaŭ sa znojdzienymi pareštkami pobač z Kałožaj, taksama dadaje, što z boku budaŭnikoŭ było parušana zakanadaŭstva, bo, znajšoŭšy čałaviečyja pareštki, jany pavinny byli adrazu spynić pracy.
«Tak, vyklikali sudmedekspertaŭ, ale navošta było pravodzić pracy dalej? Ja kali pryjechaŭ, to prosta pabačyŭ składzienyja čałaviečyja čarapy i kości na paddonie», — kaža jon.
Reštki dzieviaci pachavanych sabranyja ŭ trunu dla pierazachavańnia
Pavodle Pamazanava, kali raskopki pravodziacca pa praviłach, to pa seryi čarapoŭ možna było b vyznačyć antrapalahičny typ, a tak infarmacyja źnikła.
«Ja praktyčna nie antrapalohijaj užo zajmaŭsia, a tolki kanstatavaŭ, što pierada mnoj reštki ludziej nieviadomaj epochi. Heta aburaje, ale pytańni treba zadavać adkaznym ludziam», — kaža navukoviec.
Što možna było b daviedacca, pravioŭšy padrabiaznyja antrapalahičnyja daśledavańni?
Pachavańnie čałavieka, adkapanaje archieolaham, vyrašana było nie čapać. Jaho pakinuć na miescy i zasypluć ziamloj
Spadar Pamazanaŭ kaža, što čałaviečyja pareštki pobač z Kałožaj — heta vyklučna cikavyja znachodki. Pavodle jaho, pry najaŭnaści srodkaŭ možna było b mnohaje ź imi zrabić. Siarod znojdzienych pareštkaŭ kala Kałožy niama žanočych. Heta moža śviedčyć, što pobač byŭ mužčynski manastyr.
«A voś, da prykładu, pa čerapie možna zrabić rekanstrukcyju źniešnaści čałavieka. Takija prykłady jość u Horadzienskim muzei. Možna ŭziać proby na DNK, vyznačyć, čym jany chvareli, a taksama pravieści vymiaralnuju prahramu dla vyznačeńnia antrapalahičnaha składu nasielnictva, jakoje tady žyło na hetych ziemlach», — kaža antrapolah.
Niahledziačy na rekanstrukcyju, u Kałožu iduć turysty
Praŭda, jon dadaje, što srodkaŭ na takija daśledavańni nichto nie vydzialaje. Jon zhadvaje lehiendu, pavodle jakoj pobač z Kałožaj pachavali Davyda Haradzienskaha, i zadajecca pytańniem — ci niama siarod znojdzienych pareštkaŭ i jahonych?
Zakazčyk pracaŭ parušeńni nie kamentuje
Svaboda spytałasia ŭ zakazčyka pracaŭ pa restaŭracyi Kałožy — Upraŭleńnia pa kapitalnym budaŭnictvie Horadzienskaha abłvykankamu, ź jakoj pryčyny było parušana zakanadaŭstva padčas rekanstrukcyi pomnika historyi ŭ achoŭnaj zonie.
Namieśnik staršyni ŭpraŭleńnia Siarhiej Caruk admoviŭsia adkazvać na pytańni Svabody.
