Jak žyćcio ŭ horadzie navučyła ptušak vyrašać roznyja prablemy
Hałandski ekołah i bijołah Miena Šyltujcen raspavioŭaeon.co, jak za apošnija niekalki stahodździaŭ źmianilisia pavodziny haradskich ptušak.
U 1975 hodzie japonskija arnitołahi vyjavili cikavuju źjavu: u horadzie Siendaj varony padkidvali pad mašyny arechi, kab razdušyć ich. Dahetul ptuški skidvali arechi z vyšyni na kamiani, pakolki nie mahli ich razdrabnić dziubaj. Potym hetaja źjava raspaŭsiudziłasia i ŭ inšych japonskich haradach.
Praz 20 hod zaołah Jošyaki Nichej padrabiaźniej vyvučyŭ pavodziny varon. Jon zaŭvažyŭ, što ptuški čakajuć, pakul na śviatłafory zaharycca čyrvonaje śviatło, zatym padychodziać da mašyn, kładuć arechi i adlatajuć u bok. Kali ŭsie aŭtamabili raźjazdžajucca, varony viartajucca pa zdabyču. Časam ptuški pierasoŭvajuć arechi na niekalki santymietraŭ, kali tyja nie traplajuć pad koły ź pieršaje sproby.
Fota: Jonas Adner/Getty
Čornyja varony sustrakajucca nie tolki ŭ Japonii — jany taksama žyvuć i ŭ Jeŭropie. Adnak jeŭrapiejskija ptuški tak i nie navučylisia vykarystoŭvać aŭtamabili dla łuskańnia arechaŭ. Tym nie mienš, atrymlivać karyść ad susiedstva ź jeŭrapiejcami navučylisia inšyja ptuški.
Raniej fiksavalisia vypadki, kali sinicy krali małako ŭ ludziej. Sprava ŭ tym, što hetyja ptuški nie mohuć pieravarvać małako — u adroźnieńnie ad mlekakormiačych, u ich adsutničaje fiermient, nieabchodny dla rasščapleńnia łaktozy. A voś płast viarškoŭ na pavierchni małaka źmiaščaje zusim nievialikuju kolkaść łaktozy.
U kancy XIX i pačatku XX stahodździa małočniki zaŭsiody pakidali adkrytyja bidony z małakom la damoŭ ranicaj. Hetym karystalisia ptuški: jany pili viarški z małaka, pakul ludzi nie zanosili jaho ŭ dom. Adnak nieŭzabavie małočniki pačali začyniać bidony kardonnymi nakryŭkami. Heta na niekatory čas spyniła sinic, ale ŭ 1921 hodzie jany navučylisia vykloŭvać dzirki ŭ nakryŭkach.
Fota: imgur.com
Nie dapamahła taksama źmiena kardonnych nakryvak na aluminijevyja: da 1930 hodu ptuški zrazumieli, jak pazbaŭlacca i ad ich.
Tym nie mienš, praź niekatory čas sinicy ŭsio ž prajhrali hetuju bitvu. Pa-pieršaje, kampanii pačali vyrablać abiastłuščanaje i hamahienizavanaje małako, dzie nie było viarškoŭ. Pa-druhoje, małako stali pradavać u kramach.
Daśledavańni pakazali, što ptuški mohuć pieradavać svoj dośvied inšym surodzičam. Pryčym padčas ekśpierymientu, u jakim sinicam treba było vykanać peŭnyja dziejańni, kab dabracca da prysmaku, vyjaviłasia, što inšyja ptuški robiać heta tym ža sposabam, što i ich «nastaŭniki», jakija pieršymi da heta pryjšli.
U 2000 hodzie na Barbadosie bijołahi ŭpieršyniu zaŭvažyli, jak śniehiry sprytna adkryvali pakunački z cukram, pryznačanyja dla ludziej, i krali viarški dla kavy. Navukoŭcy vyrašyli daśledavać novuju zvyčku ptušak i paraŭnać pavodziny lasnych i haradskich śniehiroŭ Bardbadosa.
Dla hetaha jany raspracavali dva vidy skrynak z prysmakami. Abiedźvie byli zrobleny z prazrystaha płastyku. Kab adkryć pieršy typ skrynak, treba było paciahnuć jaje abo źniać viečka. Kab spravicca z druhim, ptuški musili vykanać abodva hetyja dziejańni. Było zadziejničana 26 haradskich śniehiroŭ i 27 lasnych. Akazałasia, što ŭsie ptuški spravilisia ź pieršym typam skrynak, ale haradskija nasielniki vyrašyli zadaču ŭdvaja chutčej. Bolš składanuju skryniu zmahli adkryć tolki trynaccać haradskich ptušak i siem lasnych.
Niadaŭna inšyja hrupa navukoŭcaŭ paraŭnała 42 vidy ptušak na ich ciarplivaść: vyznačałasia siaredniaja adlehłaść, na jakuju čałaviek moža padyści da ptuški, pierš čym jana palacić. Akazałasia, haradskija nasielniki praktyčna nie bajacca ludziej. Naprykład, u horadzie da kavak (jakija žyvuć u haradach prykładna z 1880 hoda) čałaviek moža nablizicca na vosiem mietraŭ. U sielskaj ža miascovaści da ich nielha padyści bližej, čym na 30 mietraŭ.
Fota: Unsplash
