«Ja tru, ty treš», «los skłaŬsia tak»: intervju z dyzajnierkaj Kaciaj Cikota, jakaja prydumlaje chulihanistyja prynty pa-biełarusku FOTY
Bačyli majki i bajki, na jakich krasujucca zadzirlivyja nadpisy «chuli-hanka», «ci ty kotka?», «los skła Ŭ sia tak», «kachańnie nie atruta», «ja tru, ty tre š»? Usio heta prydumki Kaci Cikota, biełaruskaj dyzajnierki i, darečy, rasijanki. Ale biełaruskuju movu Kacia lubić — u škole mieła dziaviatku. Kaža, kab vyvučyć, asensavać movu, hałoŭnaje — čytać na joj. A biełaruskaj kłasikaj dziaŭčyna ŭ svoj čas začytvałasia.
Kacia Cikota z synam Zacharam.
My pra heta raskažam padrabiaźniej, a taksama — pra dziacinstva ŭ biełaruskaj vioscy i pošuki svajho stylu. I jašče damo parady ad Kaci, što nadziavać [a što nie nadziavać] i što z čym spałučać, kab vyhladać hustoŭna.
«Jak usio pačałosia? Ź pierabirańnia maminaj šafy, žadańnia znajści tam niešta dla siabie. Ale pakolki praktyčna ničoha nie pasavała, davodziłasia ŭsio pierašyvać, choć mnie, u pryncypie, heta prynosiła zadavalnieńnie, — raspaviadaje Kacia. — Mama była suprać, kazała, što ja psuju joj usie rečy, ale ja adkazvała: «Mam, ty ž usio adno ich nie nosiš». Jana zhadžałasia».
Dyzajnierka raspaviadaje, što ŭ ich siamji była takaja fiška: kožny raz, jak mama adpraŭlałasia ŭ pajezdku za miažu, pryvoziła dla Kaci hlancavy časopis. U Biełarusi ich tady asabliva nidzie nie było, tamu taki prezient dla dziaŭčynki mieŭ vialikuju kaštoŭnaść.
«Ja hladzieła na madeli, sprabavała štości paŭtaryć, — praciahvaje dziaŭčyna. — Heta byŭ kaniec 1990-ch, tady ŭ modzie byŭ styl safary — šmat chaki, piasočnyja adcieńni. Mnie taksama chaciełasia niečaha takoha, tamu znachodziła padobnyja rečy, pierarablała. Jašče padabaŭsia avanhard, čyrvonyja kolery. Ja da ŭsiaho vielmi lubiła apranać lalek u dziacinstvie, sama šyła im sukienki, prydumlała pryčoski — karaciej, źbirała poŭny łuk».
U škole Kacia asabliva nie epatažavała adnakłaśnikaŭ i nastaŭnikaŭ, nasiła bolš toje, što pierachodziła pa spadčynie ad starejšych bratoŭ. Šukała cikavyja kambinacyi, spałučeńni — chaciełasia i ŭ chłapčukovych rečach być dziaŭčynkaj. Kumira ŭ śviecie mody ŭ dziaŭčyny nie było — apranałasia tak, jak chaciełasia, pad nastroj, i ni na kaho nie raŭniałasia.
«U mianie ŭ starejšych kłasach faktyčna nie było takich siabroŭ, ź jakimi ja b chacieła čymści dzialicca [da 17 hadoŭ Kacia žyła ŭ vioscy — Red.]. Mnie było niecikava stasavacca sa svaimi adnakłaśnikami. U mianie byli siabry ŭ Minsku, ź jakimi my pierapisvalisia, sustrakalisia. Ja pryjazdžała ŭ Minsk davoli časta, bačyła inšaje žyćcio», — raspaviadaje dziaŭčyna.
Da mas-markietu Kacia źviartałasia, kali byli patrebnyja samyja prostyja bazavyja rečy, naprykład, tyja ž majki. Usio inšaje — pierašyvałasia i pierafarboŭvałasia.
Naturalna, adnych maminych rečaŭ nie chapała.
«Štości dastavała z babulinaha kufara, štości, kali ja ŭžo pajechała vučycca ŭ Minsk, znachodziła ŭ sekandach, — raspaviadaje dyzajnierka. — U mianie niama ŭnutranaha abmiežavańnia, ja nie saromiejusia štości ŭziać u sekandzie. U mianie jość inšaje. Kali ŭ rečy dobraja enierhietyka, ja biaru i pracuju ź joj. Ale navat kali mnie reč vielmi padabajecca, ale ja adčuvaju, što lepš jaje nie brać u ruki, to ja jaje nie vaźmu. U kožnaha čałavieka jość svaja enierhietyka, jana zastajecca ŭ adzieńni, u rečach. Čamu, naprykład, nam pryjemna nasić maminy kašuli? Čamu ciapier viartajecca moda nasić babuliny paślavajennyja sukienki? Tamu što jany prapitanyja nadziejaj, luboŭju. My adčuvajem hetuju enierhiju śvietłych pačućciaŭ i ciahniemsia da hetych rečaŭ. Jany dajuć jašče bolš sił».
Pra biełaruskuju movu, anhła-ruska-biełaruskuju trasianku ŭ pryntach i Biełaruś
Kacia naradziłasia ŭ Rasii, u Krasnajarskim krai. Kaža, što na radzimie nie byvaje, ale choča naviedać miasciny dziacinstva.
«Ja liču siabie ruskaj, ale mnie vielmi padabajecca biełaruskaja mova. Ja miarkuju, što treba lubić ci, va ŭsiakim razie, z pavahaj stavicca da toj krainy, u jakoj ty znachodzišsia, kali ty pryjezdžy. Biełaruś — cudoŭnaja haścinnaja kraina, — dzielicca Kacia. — Ja dumaju, što heta kłasna, kali ludzi mohuć samavyjaŭlacca nie tolki za košt vyšyvanki. Choć, na žal, navat nie ŭsie tyja, chto pakupajuć rečy z vyšyvankaj, razumiejuć značeńnie hetych simvałaŭ. A jany mohuć pakazvać staŭleńnie da krainy, da movy».
U Biełaruś siamja Kaci pryjechała, kali joj było šeść hadoŭ. U škole biełaruskuju movu dziaŭčynka vučyła z achvotaj.
«U mianie była dziaviatka pa biełaruskaj movie, ja lubiła tvory biełaruskich piśmieńnikaŭ. Dla mianie heta było prosta «vaŭ», ja imi začytvałasia. U mianie jość luboŭ da biełaruskaj movy. Mnie b chaciełasia, kab ludzi nie saromielisia havaryć pa-biełarusku. Kab pa-biełarusku havaryli i tyja, dla kaho hetaja mova nie źjaŭlajecca rodnaj, ale kamu jana padabajecca. Mova — heta ž taksama naša samavyjaŭleńnie. Ukrainskija, biełaruskija, ruskija słovy hučać pa-roznamu, mnohija suhučnyja majuć absalutna roznyja sensy. I mnie padabajecca hetaja hulnia, spałučeńnie niespałučalnaha, — tłumačyć Kacia.
— Chočacca, kab ludzi vychodzili za miežy, kab razumieli, što jość nie prosta słovy, spałučeńni słovaŭ, a peŭny sens, unutranaje adčuvańnie movy. Navat kali ty razmaŭlaš na joj nie časta, usio adno jość mahčymaść adkryć movu dla siabie i palubić. Ja spadziajusia, što maje futbołki dapamahajuć ludziam adčuć heta».
Dla Kaci hałoŭnaje ŭ vobrazie — sam čałaviek, jaho asoba.
«Kali kazać pra dziaŭčat, to dla mianie prykmieta dobraha hustu — ścipłaść. Ścipłaść u kolkaści rečaŭ, kolkaści aksiesuaraŭ. Rečy musiać harmaniravać miž saboj. Nie pavinna być pieraboru ŭ płanie aholenaha cieła. Žadańnie padkreślić «jakaja ŭ mianie kłasnaja fihura» nie zaŭsiody byvaje da miesca. U vobrazie hałoŭnaje — sam čałaviek, jaho ŭnutrany stan, jaho dumki, toje, što jon choča tranślavać u socyum. I ŭžo ŭ zaležnaści ad hetaha treba padbirać adzieńnie», — adznačaje dyzajnierka.
Kali kazać pra kolery, to spałučeńni jana ŭsprymaje samyja roznyja. Siońnia ŭ jaje jość chiba što adno tabu — žoŭty i fijaletavy. Prosta nie padabajecca.
A što padabajecca?
Palito ci kurtka?
Palito.
Spadnica ci štany?
Spadnica.
Karotkaja ci doŭhaja?
Doŭhaja.
Bajka ci śvitšot?
Bajka.
Doŭhija ci karotkija rukavy?
Doŭhija.
Prosty siłuet ci niezvyčajny?
Prosty.
