«Sovietskaja Biełoruśsija»: Biełaruskamoŭny ŭniviersitet nielha stvarać ni ŭ jakim razie, bo heta budzie centr nacyjanalizmu
Aficyjnaja prezidenckaja hazieta vystupiła suprać stvareńnia Nacyjanalnaha ŭniviersiteta, dzie b navučańnie adbyvałasia na biełaruskaj movie.
«Śviadomyja», nadziejna ŭmacoŭvajučysia ŭ našaj adukacyi i kultury, tam, dzie vychoŭvajecca maładoje pakaleńnie, śpiać i bačać, jak stvarajuć nacyjanalnuju (tolki ź biełaruskaj movaj) VNU, — piša ŭ siabie na sajcie «Sovietskaja Biełoruśsija». — Tak ich kadry razdroblenyja pa navučalnych ustanovach. A tut, u nacyjanalistyčnaj VNU, u ich buduć abjadnanyja siły».
Dla artykuła suprać Nacyjanalnaha ŭniviersiteta vybrali formu «lista čytača», pryčym napisanaha pa-biełarusku, kab heta vyhladała niby «sami biełaruskamoŭnyja biełarusy vystupajuć suprać Nacyjanalnaha ŭniviersiteta».
«Śviadomyja» — heta mianuška, jakuju ŭ aficyjnym dyskursie vykarystoŭvajuć dla apazicyi, biełaruskamoŭnych ci biełarusaŭ pa śviadomaści ŭvohule.
Aŭtarka lista ŭ redakcyju, Rehina Norbiertaŭna Łastoŭskaja, piša pra siabie tak: «Ja pracujučy piensijanier SŠ № 2 h. Pastavy. Da piensii pracavała nastaŭnicaj historyi, namiesnikam dyrektara pa vychavaŭčaj rabocie. Moj baćka i ja — členy KPSS, čym daražu i siońnia». Jana realna isnujučy čałaviek.
«Ja ŭsimi rukami suprać adkryćcia ŭ Biełarusi nacyjanalnaha ŭniviersiteta, — pišacca ŭ materyjale prezidenckaha vydańnia. — Paviercie, jon budzie nie nacyjanalny, a nacyjanalistyčny, z dyskryminacyjaj značnaj častki nasielnictva Biełarusi. Takoje nazirajecca ŭ blizkich da majho rajona prybałtyjskich susiedziaŭ. U takuju VNU pojduć na vučobu ŭ asnoŭnym dzieci «śviadomych» abo im spačuvajučych».
Dla ŭzmacnieńnia rytaryčnaha efiektu lista aŭtarka raskazvaje, niby na ŭstanoŭčym źjeździe Tavarystva biełaruskaj movy ŭdzielniki ŭsie jak adzin uskidvali ruku ŭ nacysckim vitańni. «Praz kožnyja 20—25 chvilin raboty zała družna ŭskokvała, vykidvajučy ŭpierad pa-hitleraŭsku ruku i kryčučy: «Žyvie Biełaruś!».
Śviedki toj padziei na pytańnie «Našaj Nivy» kateharyčna abvierhli, kab takoje było. Hetaja fantazija hučyć tym bolš absurdna, što siarod zasnavalnikaŭ TBM byli sapraŭdnyja vieterany vajny suprać nacyzmu, u tym liku paranienyja ŭ bajach i ŭznaharodžanyja bajavymi ordenami i miedalami Vasil Bykaŭ, Alaksiej Sałamonaŭ — jon uznačalvaŭ Minskuju haradskuju arhanizacyju TBM, Mikałaj Krukoŭski dy inšyja.
Aŭtarka taksama śćviardžaje, što pastaŭskija aktyvisty nacyjanalnaha ruchu rychtavali jaje zabojstva «žakanam» z palaŭničaha ružža.
Dla bolšaj krasamoŭnaści materyjał ilustrujecca malunkam ružža, jakoje celicca ŭ nadpis «Ludi» na hruzaviku vajskovych koleraŭ.
Aŭtarka taksama aburajecca novymi słovami ŭ biełaruskaj movie — «narod hetych słoŭ nie razumieje» — da jakich jana adnosić słovy «spadar», «hulec», «uniosak», «kvitok» i h.d.
«TBM — filijał BNF, — śćviardžajecca ŭ vydańni, redahavanym Paŭłam Jakubovičam. — I VNU budzie nie nacyjanalnaja, a nacyjanalistyčnaja. …Nie treba ŭ Biełarusi stvarać centr nacyjanalizmu», — havoryć materyjał.
Cikava, što ŭsie kamientary pad materyjałam aceńvajuć jaho vyklučna niehatyŭna.
Padčas kiravańnia Alaksandra Łukašenki pravodziłasia paśladoŭnaja palityka rusifikacyi. U vyniku kolkaść žycharoŭ Biełarusi, jakija havorać doma pa-biełarusku, užo ŭ 2009 hodzie skaraciłasia da 24% (źviestki pierapisu). Kolkaść školnikaŭ, jakija navučajucca pa-biełarusku, pry Łukašenku skaračali štohod, i pa stanie na 2016 hod jana ŭpała ŭžo da 13%. Biełaruskamoŭnych patokaŭ u VNU nie zastałosia zusim, akramia hrupy na histfaku i niekalkich hrup biełaruskaj fiłałohii. U vyniku navat tyja biełarusy, što vučylisia pa-biełarusku ŭ siarednich škołach, nie majuć mahčymaści atrymać pa-biełarusku vyšejšuju adukacyju.
Biełarusy — adzinaja nacyja va Uschodniaj Jeŭropie, jakaja nie maje ŭniviersitetaŭ na nacyjanalnych movach. Va ŭsich astatnich krainach — ad Słavienii da Estonii ź Finlandyjaj — vyšejšaja adukacyja viadziecca na movach karennaha nasielnictva.
Tavarystva biełaruskaj movy viało kampaniju za stvareńnie choć adnaho biełaruskamoŭnaha ŭniviersiteta. TBM raźličvała, što ŭłady pojduć jamu nasustrač. Adnak materyjał u «Sovietskoj Biełoruśsii» pakazvaje, što ŭłady pa-raniejšamu bajacca «śviadomych».
