Prafiesar BDU vystrojvaŭ studentak la doški pa pamiery hrudziej?
Pakul u Halivudzie zvalniajuć Vajnštejna i pierazdymajuć filmy z udziełam Spejsi, akciory na «Załatym hłobusie» apranajucca ŭ čornaje ŭ znak pratestu suprać seksualnych damahańniaŭ, u nas abmierkavańnie charasmenta nabyvaje svajo hučańnie.
Dniami byłyja navučency ŭniviersitetaŭ pačali ŭzhadvać u fejsbuku vykładčykaŭ, jakija dazvalali sabie aceńvać hrudzi studentak i prasić ich nadzieć bolš hłybokaje dekalte.
Z adnaho boku, usie my adznačajem, što tendencyja z pryznańniami i vykryćciom seksualnych damahańniaŭ — dobraja źjava. Ź inšaha — pieražyvajem, što jana nabyvaje niebiaśpiečny farmat. Atrymlivajecca, što abvinavacić u damahańniach možna luboha, prosta zajaviŭšy pra heta publična. I voś užo byłoha hvałtaŭnika (?) zdymajuć z pasady, adchryščvajucca ad suviaziaŭ ź im. Charvi Vajnštejn siońnia nie moža spakojna pasiadzieć u kaviarni: kali jaho paznajuć, to ličać całkam apraŭdanym udaryć pa tvary za toje, jak jon pavodziŭ siabie z žančynami.
U nas takich supierhučnych skandałaŭ pakul nie było. Akramia, vidać, historyi ź biełaruskim himnastam Vitalom Ščerbaj, jakoha ŭkrainskaja čempijonka Taćciana Hucu abvinavaciła ŭ tym, što jon zhvałciŭ jaje ŭ 15 hadoŭ. Praŭda, paśla jana škadavała, što nazvała jaho imia.
Biełarusy z bojaźziu padychodziać da hetaj temy: kali i pišuć niešta na svaich staronkach u sacsietkach ci raskazvajuć žurnalistam, to aściarožna i, čaściej za ŭsio, ananimna.
Strach roznaha charaktaru — jon prymušaje nas maŭčać i prymušaŭ rabić toje ž samaje bolšaść akcioraŭ, jakija pačali rabić skandalnyja pryznańni tolki ciapier.
Pa statystycy, štohod biełaruskaja milicyja prymaje kala 150 tysiač zvankoŭ ad ludziej z prośbami dapamahčy, bo ich bjuć (čaściej za ŭsio — mužčyny žančyn, heta aficyjnaja padliki). Ale ŭ vyniku da adkaznaści pryciahvajuć zusim nievialikuju častku ahresaraŭ. U achviar znoŭ uklučajecca strach, niekatorym jon hadami nie dazvalaje banalna patelefanavać u milicyju.
Ja sama znajomaja ź dziasiatkam siemjaŭ, jakija žyvuć u pastajannym napružańni, bo baćka pje, raspuskaje ruki i fizičnymi mietadami na pravach haspadara vychoŭvaje žonku i dziaciej. I bolšaść ź ich tryvaje, bo naiŭna vieryć, što ŭsio źmienicca, nie choča vynosić śmiećcie z chaty, padtrymlivajučy imidž dobraj siamji, nu i, viadoma ž, baicca.
Kali achviary hatovyja tryvać navat paboi, to što i kazać pra «drobnyja» rečy: zalacańni, pachłopvańni fizruka pa azadku ci niepryjemnyja žarty nižej pojasa. Pa-pieršaje, u hramadstvie takija pavodziny daloka nie dla ŭsich vyhladajuć amaralnymi. A pa-druhoje, pryciahnuć da adkaznaści za takoje ŭ nas pakul niemahčyma.
Ale voś užo, zdajecca, na biełaruskim haryzoncie zamajačyła dobraja navina: MUS pradstaviła kancepcyju novaha zakonu, zhodna ź jakim u biełaruskim zakanadaŭstvie buduć karać nie tolki za jaŭnyja paboi, ale i za ekanamičny šantaž, damahańni, pieraśled.
Ujavicie sabie: vykładčyka, jaki dazvalaje sabie pastajanna zalacacca da studentak, zvalniajuć. Chłopca, jaki pahražaje byłoj dziaŭčynie ŭ internecie, sočyć za kožnym jaje krokam, staviać na miesca. Ščaście dy i tolki! Kaniečnie, kali jość dokazy. Bo kali adzin čałaviek chłuślivymi abvinavačvańniami sprabuje patapić inšaha, to jon vyhladaje nie lepš za luboha ahresara.
Praŭda, niepasrednaja praca nad takim zakonam pačniecca tolki ŭ 2019 hodzie, i toje, kali ŭsio dobra składziecca. Bo ciapier navat jaho abmierkavańnie padabajecca daloka nie ŭsim.
Naprykład, zasnavalnik TUT.BY Juryj Zisier ličyć dobrym toje, što ŭ Biełarusi adsutničaje zakon suprać seksualnych damahańniaŭ. Maŭlaŭ, u advarotnym vypadku možna budzie ci pasadzić luboha mužyka, ci sapsavać jamu karjeru.
Napisaŭ jon heta ŭ svaim fejsbuku paśla aznajamleńnia z kałonkaj ahladalnicy «Echa Maskvy» Julii Łatyninaj. Julija asudžaje situacyi, kali baraćba z mužčynami pieratvarajecca ŭ žanočuju inkvizicyju biez suda i śledstva. Biezumoŭna, heta kasiak. Ale heta nie značyć, što nam niepatrebny zakon, kab rehulavać situacyi, pra jakija išła havorka vyšej. Całkam naadvarot: biezzakonnaść i biespakaranaść sparadžajuć trahiedyi i traŭmy. Zakon — nie panaceja, ale jon, jak minimum, akreśliŭ by paniaćci i značeńni, źviazanyja z charasmentam, i zamacavaŭ prostuju iścinu: hramadstva nie prymaje takija pavodziny, heta nie jość norma.
Vy skažacie: u biełaruskaj sudovaj sistemie nie moža być spraviadlivaści, i naŭrad ci prakurory i milicyjanty čaroŭnym čynam pieratvoracca ŭ śpiecyjalistaŭ pa hiendaru, zdolnych razabracca, dzie byŭ charasment, a dzie nie. Adnak siońnia my ŭsio roŭna nie majem alternatyvy.
Zatoje majem situacyi, kali studentki Instytuta žurnalistyki BDU praciahvajuć chadzić na lekcyi prafiesara Ivana Sačanki, jaki ciaham mnohich hadoŭ dazvalaŭ sabie kamunikavać ź imi jak ź dziaŭčynami pa vykliku.
U jakaści reakcyi na post Zisiera hetuju zaciahnutuju historyju dobra apisała žurnalistka Adarja Huštyn, jakaja vučyłasia ŭ Instytucie žurnalistyki:
«Na žurfaku pracuje taki Ivan Sačanka, jaki vykładaje jašče z savieckich časoŭ. Dobraja častka jaho zaniatkaŭ — heta pošłyja žarty i zalacańni da studentak. Jon dazvalaje kazać sabie: «Kali vy ŭ nahavicach, ja ekzamien nie prymaju», «Niešta ŭ ciabie zanadta doŭhaja spadnica», «A dekalte mahło b być i pabolš». Pieršaje, što jon pytaje ŭ studentak na ispytach: ci jość u ich muž ci małady čałaviek. I na žurfaku ŭsie viedajuć pra heta: i studenty, i administracyja. A jon praciahvaje vykładać. Tamu što ŭ Biełarusi niama zakonu suprać seksualnych damahańniaŭ. I takija ludzi, jak jon, mohuć pabudavać dobruju karjeru va ŭniviersitecie».
Inšyja byłyja studentki zhadvajuć, jak toj ža prafiesar staviŭ studentak u šerah la doški pa pamiery hrudziej. Praŭda, niahledziačy na ŭsiu brydkaść situacyi, studenty tady heta prahłynuli.
Čamu? U čymści ja ich razumieju. Ja taksama ŭ studenckija časy sutykałasia z padobnymi pavodzinami, ale tady tupa nie viedała i nie razumieła, što z hetym rabić. Heta siońnia ja naŭrad ci stała b maŭčać, paviedamiła b pra situacyju dekanatu i, chutčej za ŭsio, napisała list u Minadukacyi. Heta ciapier mnie było prosta skazać usio, što ja dumaju, pra mužčynu, jaki macaŭ mianie padčas našaha śpiektakla «MovaCh» na fiestyvali «Znak roŭnaści», i potym apraŭdvaŭsia tym, što dapamahaŭ hrać rolu, bo ŭ mianie byli sumnyja vočy.
Ale isnuje šmat scenaryjaŭ, kali ty słabiejšy za ahresara, baišsia nastupstvaŭ i nie vieryš, što tvaje dziejańni dapamohuć pastavić jaho na miesca. Mienavita tamu ludzi mohuć hadami maŭčać pra takija haniebnyja rečy i rašajucca zahavaryć tolki tady, kali jość prykład, kali hramadstva padtrymlivaje achviaru, a nie ahresara…
Ilustratyŭnaje fota.
Praŭda, heta nie apraŭdvaje maŭčańnie ŭsich nas. Bo kali ty maŭčyš, čałaviek, jaki dastaŭlaje dyskamfort, moža navat nie viedać, što jon robić niešta nie tak.
Što dumaje pra takija abvinavačvańni sam Ivan Sačanka, jakomu, darečy, amal 80 hod i jaki źjaŭlajecca staršynioj Minskaha haradskoha abjadnańnia byłych małaletnich viaźniaŭ fašyzmu? Pačuŭšy, što ŭ byłych studentaŭ jość pretenzii da mietadaŭ jaho vykładańnia, jon byŭ u šoku.
«Chto viarzie takuju łuchtu? Ja pracuju na žurfaku z 1970 hoda. Ja — prafiesar, surjozny čałaviek. Na čorta mnie treba dekalte!? Vy heta surjozna ci ŭsio prydumali? Ja ž nie šyzafrenik. Kali ja daviedajusia, chto takoje kaža, padam u sud!» — skazaŭ prafiesar.
Ivan Sačanka. Fota: journ.bsu.by.
Ivan Ivanavič prapanavaŭ mnie praspacca i vyrašyŭ, što ja jaho razyhryvaju. Było b dziŭna, kali b jon va ŭsim pryznaŭsia. Ale, moža, jon i nie viedaŭ, što da jaho byli pretenzii?
Takich «sačankaŭ» možna znajści amal na lubym fakultecie, jość jany i ŭ škołach, i ŭ kalektyvach… Jość mužčyny i jość žančyny. Ciapierašnija studenty pakul maŭčać pra padobnyja situacyi, bo znachodziacca ŭ zaležnym stanie.
Praŭda, i byłyja studenty havaryć pra heta ŭ ŚMI nie hatovyja. Ja prapanavała vypusknikam roznych fakultetaŭ zhadać aburalnyja pavodziny vykładčyaŭ u ich univiersitetach publična, adnak usie jany admovilisia rabić heta pa-za miežami sacsietak, bo na siońnia dokazaŭ nie majuć i znoŭ bajacca.
Jość adzinki, jakija skardzilisia na pavodziny vykładčykaŭ u dekanaty i raniej, ale heta ni da čaho nie pryviało, i jany kinuli zmahańnie.
A mnie b vielmi chaciełasia, kab my nie bajalisia kazać pra toje, što dastaŭlaje nam dyskamfort. Zdymali na videa aburalnyja situacyi, zapisvali na dyktafon zalacańni, kali jany sapraŭdy jość. I rabili heta adrazu, pa fakcie. Chaj baicca toj, chto macaje, abražaje, adčuvaje nieabmiežavanuju ŭładu i karystajecca joj.
Ja spadziajusia, što na chvali #metoo, halivudskich skandałaŭ, na chvali abmierkavańnia kancepcyi zakona suprać seksualnych damahańniaŭ i hvałtu ŭ Biełarusi my krychu nabiarom masy, i zmožam davać adpor tym, chto nas abražaje. Ci, naadvarot, sami pierastaniem abražać. I navat nie praz strach pierad zakonam (jakoha pakul niama), nie praz toje, što pierad taboj žančyna ci mužčyna (nijakaj roźnicy), a prosta praz čałaviečuju hodnaść i vychavanaść.
