Historyi niekalkich brasłaŭčan, jakija nie dajuć horadu stać zombi
Turystyčny letam Brasłaŭ vosieńniu nibyta vymiraje: miascovyja paraŭnoŭvajuć jaho z zombi, jaki ŭ hety čas sychodzić na pakoj. Biez ułasnaha basiejna, kinateatra, z rajpa, što zahinajecca, horad-dziesiacitysiačnik nie zasynaje zusim tolki dziakujučy nieabyjakavym ludziam. Ich niašmat, ale hetyja adzinki robiać pracu vialikich adździełaŭ kultury.
Brasłaŭ. Fota Hallaš Sialava.
My zhaniali ŭ kraj azior, kab paznajomicca z tymi, chto nie źjechaŭ z Brasłava, bo lubić horad nastolki, što hatovy rabić heta navat biez uzajemnaści.
Jula Ciarenćjeva i biełaruskaja kaviarnia-art-prastora
Jula Ciarenćjeva.
Chutka budzie čatyry hady, jak Jula z tryma dziećmi i mužam Stanisłavam pramianiała Minsk na viosku Zaračča, što pad Brasłavam. Pieraklučycca z žurnalistyki na haspadarčyja spravy było niaprosta, ale ciapier vidavočna, što ŭsia siamja asvoiłasia na novym miescy. Mała taho, što Jula ŭzhadała dziciačyja majstar-kłasy ad babuli i dała rady karovie, dyk jašče i ščylna zaniałasia hramadskimi spravami. Zusim niadaŭna ź jaje inicyjatyvy kala Brasłava adkryłasia «Kaviarnia», a letaś jana dapamahała ładzić pieršyja biełaruskamoŭnyja kursy dla miascovych.
Ale pra ŭsio pa paradku.
Historyju pierajezda Juli, Stasia i ich traich dziaciej, Eli, Lili i Marka, my drukavali amal dva hady tamu. Byłaja žurnalistka i praktykujučy advakat abmianiali kvateru va Uruččy na domik na bierazie voziera Raka. Uciaplili jaho, adramantavali sanvuzły. Zaviali ptušku, trusoŭ, aviečak. Sioleta ŭ domie źjaviłasia karova, i Jula pačała rabić chatnija tvaroh i masła: dla hetaha śpiecyjalna nabyli sieparatar. Paŭnavartasnymi haspadarami ŭ domie možna ličyć dvuch čornych kotak, rudoje kaciania i sabak.
Raźviadzieńnie ałabajaŭ źjaŭlajecca dadatkovaj krynicaj zarobkaŭ u siamji.
Krychu dalej, amal na miažy z Łatvijaj, na starym chutary siamja trymaje pčoł, a za dziasiatak kiłamietraŭ ad rodnaha doma, u vioscy Pielikany, Jula z mužam vykupili stary budynak škoły časoŭ Piłsudskaha, dzie ŭžo paśpieli zamianić vokny i staruju padłohu. Žančyna nie hublaje nadziei stvaryć tam centr siamiejnaha adpačynku, ale razumieje, što heta moža zacikavić tolki miascovych. Vioski praciahvajuć puścieć, a dabiracca z horada pa raźbitych darohach — nie samaja ŭdziačnaja sprava. Akramia taho, joj pryjšłosia šmat pabicca z papierkami dla roznych instancyj, i jana navat paśpieła paškadavać, što ŭ heta ŭviazałasia.
«Viedajecie, dla takich voś situacyj u našaj krainie nie chapaje ludziej, jakija b pracavali jak zaspakajalnaje i kazali: «Supakojsia, u ciabie ŭsio atrymajecca». U nas lubiać nyć sami, a ŭ inšych nie vierać ni svaje, ni čynoŭniki. U takich umovach navat z dobrymi namierami apuskajucca ruki», — razvažaje Jula.
…U drennaje nadvorje brasłaŭskija ziemli padtaplaje: sychodzić pad vadu plaž na bierazie Dryviataŭ, a ŭ vioskach składana abyścisia biez haloš. Brud chlupaje pad nahami, nohi viaznuć u žyžcy. Jula žartuje, što dla niekatorych haradskich haściej heta stanovicca sapraŭdnym vyprabavańniem. Ale jaje i dziaciej takija rečy daŭno nie pužajuć.
Dzieci.
«Minsk majoj maładości ja vielmi lubiła i nie razumieła raniej, čamu ludzi kudyści źjazdžajuć. Ale tady horad byŭ inšy. Ciapier jon pieratvaryŭsia ŭ viečnyja spabornictvy za najlepšaje miesca ŭ dziciačym sadku, na parkoŭcy, na darozie, u čarzie… A ŭ vioscy ja adčuvaju svabodu ducha. Narmalna žyć tam, dzie ty jaje adčuvaješ», — dzielicca haspadynia.
Jula śćviardžaje, što vioska zrabiła ich bolš adkaznymi: kab niešta źjeści, treba heta vyraścić; kab było ciopła — nabyć drovy i vytapić pieč. U dziaciej źnikła spažyvieckaje staŭleńnie da baćkoŭ «mama, kupi!». Kali jany chočuć piečyva, to razam z maci biaruć i hatujuć.
Małodšy syn Juli Mark.
«Mnohija railisia sa mnoj, jak asvoicca ŭ vioscy. Ale davajcie ščyra: kali ŭ vas niama hrošaj ci vy nie ŭmiejecie pracavać jak fryłansier, to žyć vyklučna z aharodaŭ ci haspadarki ciažka. Pracy na miescy niama, fiermierstva ci žyviołahadoŭla — davoli składany i darahi praces. Adziny varyjant — zarablać u inšych haradach, ale kab być sapraŭdy mabilnym, treba mieć ułasny transpart, inakš dabracca da patrebnych punktaŭ prablematyčna», — praciahvaje Jula.
Jaje muž Stanisłaŭ, u svaju čarhu, žartuje, što kudy tańniej było b, kali b Jula była prosta haspadyniaj doma. Ale ŭnutranaha startapiera ŭ joj nie zadušyć.
U pačatku kastryčnika jaje namahańniami ŭ Brasłavie zapracavała «Kaviarnia» prosta na bierazie Dryviataŭ. I jana ŭžo dumaje nad nastupnymi prajektami: jak stvaryć u horadzie park miedytacyi i abjadnać fiermieraŭ, jakija chočuć pradavać svaju pradukcyju turystam.
Kaviarnia staić prosta na bierazie voziera.
Hety budynak pustavaŭ ad 2013 hoda. Šmat chto da jaho pryhladaŭsia, ale ničoha nie rabiŭ. Letam vyrašyłasia spytać pra arendu Jula. Košty haspadar zaprasiŭ minskija, ale hublać taki ŭtulny kutok było škada, tamu jana pryniałasia za zbor patrebnych dakumientaŭ na adkryćcio.
U kaviarni jość svoj kamin. Fota Hallaš Sialavy.
«Adrazu ŭ hałavie ŭ mianie siadzieła ideja stvareńnia chatniaha kafe z art-prastoraj na druhim paviersie, adnak chutka maje mary adna za druhoj pačali raźbivacca ab sanitarnyja normy. Pavodle ich stełažy i mojki na kuchni pavinny być tolki ź nieržaviejki, u jakaści anuč — ryźzio, chacia ŭsie daŭno karystajucca mikrafibraj. Paŭsiul treba kleić nalepki: dzie myć ruki, dzie rezać harodninu (povar, vidać, durny i sam nie razumieje, dzie heta rabić?). Aproč taho, u mianie i ŭ brasłaŭskich fiermieraŭ šmat svaich jabłykaŭ, bulba, małako toje ž, ale pa normach my nie možam heta vykarystoŭvać, bo zrabić siertyfikaty na kožnuju maleńkuju partyju nierealna. Jašče adna z pryčyn — naša pamiaškańnie nie dazvalaje abstalavać asobny pakojčyk pad čystku i myjku harodniny. Tamu my vymušanyja zakupać paŭfabrykaty i hatavać draniki nie pa recepcie muža, a pa tym, jaki prapisany ŭ sanitarnych praviłach.
Pra jakuju aŭtarskuju kuchniu moža iści havorka ŭ našaj krainie? Jak adnaŭlać kulinarnuju spadčynu i častavać turystaŭ niezvyčajnymi stravami, kali normy ŭ nas zastajucca z dalokich savieckich časoŭ?», — narakaje Jula i nie razumieje, čamu pry ŭsich abiacańniach pasłableńniaŭ da pradprymalnikaŭ usio adno staviacca tak, byccam jany ad samaha pačatku chočuć zrabić niešta drennaje, a nie naadvarot.
Što da koštaŭ, to samymi darahimi rečami ŭ vyniku stali prafiesijnaja kavavarka, rečy dla kuchni i bankaŭskaje abstalavańnie. Amal usia mebla dastałasia ad byłych haspadaroŭ. Jula raić usim, chto zachoča pasprabavać siabie ŭ hramadskim charčavańni, mieć u kišeni kala piaci tysiač dalaraŭ.
Dziakujučy «Kaviarni», u Brasłavie ŭpieršyniu źjavilisia kiebaby, smačnyja pirahi i kaktejli, ale hałoŭnaje, što ŭ miascovych budzie ŭłasnaja placoŭka dla praviadzieńnia kulturnych imprezaŭ.
U novym kafe Jula i kamanda buduć pradavać suvieniry ź miascovym kałarytam, ładzić džazavyja viečaryny i imprezy ź biełaruskim kałarytam.
Hallaš Sialava i moŭnyja kursy
Hallaš ci pa-prostamu — Ilja — heta miascovy aktyvist, jaki ciaham piaci hadoŭ zajmajecca napaŭnieńniem adzinaj alternatyvy dziaržaŭnaj haziecie «Brasłaŭskaja źviazda» — sajtam Brasłaŭ.baj.
Hallaša ŭ Brasłavie, zdajecca, viedajuć usie.
«Ja niekalki hadoŭ pracavaŭ u rajoncy, administravaŭ sajt haziety i paralelna zacikaviŭsia fatahrafijaj. Źjaŭlałasia šmat repartažaŭ, akramia aficyjnych zdymak, dzie, naprykład, mužčyna siadzić za stałom z dypłomami. Ale dla sajta rajonki heta byŭ nie farmat, tamu ja stvaryŭ svoj asobny partał. Adnahrupnik dapamoh ź viorstkaj, dyzajnam, astatniaje ja ŭžo darablaŭ sam», — zhadvaje Hallaš.
U 9-m kłasie jon pajšoŭ na zaniatki, jak zvyčajna, a viarnuŭsia damoŭ, razmaŭlajučy pa-biełarusku. Prosta zadumaŭsia, čamu jość mova, jakoj nie karystajucca. Baćki ličyli, što chłopiec duračycca, ale jon i nie źbiraŭsia. Chutka da movy ź jaho vusnaŭ pryzvyčailisia i svajaki, i siabry, a chłopiec praciahnuŭ jaje vyvučać na fiłfaku.
Hallaš viarnuŭsia ŭ Brasłaŭ užo paśla taho, jak adsłužyŭ u pamiežnych vojskach. Zdajecca, jon viedaje tut usich i ŭsio (jak i jaho inšyja) i z zadavalnieńniem raskazvaje pra miascovych hierojaŭ. Na pytańni pra siabie adkazvaje ścipła, chacia mienavita jon ładziŭ tut akcyi z prybirańniem śmiećcia, dapamahaŭ z arhanizacyjaj intelektualnych hulniaŭ «IntełDrive», pravodziŭ ekskursii pa Brasłavu ŭ miežach Festa ekskursavodaŭ… Letaś Hallaš pieramoh u šou «Horad» z prajektam «Dziciačy łabirynt»: tak u Brasłavie źjaviłasia pieršaja narmalnaja dziciačaja placoŭka. Tam ža jany paznajomilisia ź Julaj, ciapier jana zaprasiła pracavać Hallaša biełaruskamoŭnym barmenam da siabie ŭ kaviarniu.
Amal nijakaj padtrymki ad miascovych uład pad usie hetyja inicyjatyvy jany nie atrymali. Naadvarot, adździeł ideałohii kožny raz telefanavaŭ Hallašu i papiaredžvaŭ: «Vy nie ŭzhadnili z nami kulturna-masavaje mierapryjemstva — heta moža drenna skončycca». A ŭ vyniku ź intelektualnymi hulniami ŭvohule atrymałasia viesieła. Kali ŭ rajvykankamie ŭbačyli, što jany stali vielmi papularnymi, to prapanavali rabić heta ad imia BRSM. Hallaš admoviŭsia.
«Stvareńniem moŭnych kursaŭ u Brasłavie paśla naviedvańnia takich u Minsku zaharełasia karektarka «Brasłaŭskaj źviazdy» Žanna Bialko. Prybiehła da mianie z prapanovaj rabić svaje. Ja pravioŭ apytanku siarod miascovych ludziej — mnohich heta zacikaviła. Praŭda, pieršapačatkova ja dumaŭ, što budu tolki dapamahać inicyjatyvie, a ŭ vyniku ŭsia arhanizacyja zastałasia na mnie», — raskazvaje Hallaš.
Moŭnyja kursy pakul naviedvaje nie bolš za 10 čałaviek. Ale z novym siezonam, razam z padtrymkaj «Movy Nanova», arhanizatary vierać u toje, što ludzi padciahnucca, bo ŭ cełym dla moładzi tut zabaŭ amal niama: ni svajho kino, ni basiejna, dyskateka raz na tydzień na turbazie… Dy i ŭsio, u pryncypie.
Pry hetym Hallaš ličyć, što Brasłaŭ — idealnaje miesca dla tvorčaści: «Tut vielmi spakojna i možna realizoŭvacca ŭ lubym nakirunku, bo pa fakcie nichto ničym niazvykłym u horadzie nie zajmajecca. Ź inšaha boku, vielmi składana znajści kamandu adnadumcaŭ. Kali ščyra, ja nie viedaju, čym cikaviacca maje adnahodki: na redkija vystavy prychodziać adny i tyja ž ludzi, astatnija žyvuć u niejkim svaim śviecie».
U takich umovach miascovyja albo źjazdžajuć, albo sychodziać u chatniaje padpolle, albo robiać niešta sami, nasupierak abstavinam.
Siamja Šakielaŭ i sport
Apošnim šlacham pajšła siamja Šakielaŭ. Juryj i Kaciaryna 12 hadoŭ tamu zanialisia ahraturyzmam. U svajoj siadzibie «Na ŭskrajku» jany prymajuć haściej z Rasii i blizkich haradoŭ. Adznačajuć, što kali raniej siudy naviedvalisia zvyčajnyja rabotniki pradpryjemstvaŭ vypić za vychodnyja niekalki skryniaŭ harełki, to ciapier takich niama. Pryjazdžajuć u asnoŭnym pradprymalniki na cichi adpačynak ź siemjami.
Juryj i Kaciaryna Šakiel.
Šakieli zachaplajucca sportam: Juryj samastojna padrychtavaŭ syna Hleba da dziasiatkaŭ spabornictvaŭ pa łyžnym sporcie (Hleb — nieadnarazovy čempijon krainy). Ciapier chłopčyk vučycca ŭ škole alimpijskaha reziervu, a Juryj daŭno choča pieradavać svaje viedy inšym dzieciam i darosłym. Pobač ź ich siadzibaj znachodzicca nievialiki harysty lasok — idealnaje miesca dla ekstremalnych trenirovak ravarystaŭ i łyžnikaŭ.
«Hadoŭ dziesiać my prapanoŭvajem nacyjanalnamu parku «Brasłaŭskija aziory» i ŭładam zrabić na hetym reljefnym miescy łyža-rolernuju trasu, kab raźvivać u Brasłavie spartyŭny turyzm, adnak vynikaŭ nul. Z adnym kiraŭnictvam na niešta damovišsia — na jaho miesca prychodzić inšaje. I tak pa kole.
A čym našy dzieci horš za minskich, čamu ŭ ich niama mahčymaści ni ŭ basiejn schadzić, ni na łyžach pakatacca? Tut što, nie ludzi žyvuć?» — zadajecca pytańniem Juryj.
Terytoryju pad spabornictvy Juryj Šakiel całkam dahladaje sam. Fota Kaciaryny Šakiel.
Pakul adkazaŭ niama, jon samastojna abkošvaje hety ŭčastak, abrazaje kusty, vyvozić adtul śmiećcie i ładzić siezonnyja spabornictvy amal na čystym entuzijaźmie. «Ja dla siabie vyrašyŭ, što ŭ hetym žyćci budu takoj spravaj zajmacca», — tłumačyć Juryj. Letam u miežach festu «VivaBraslav» Šakieli arhanizavali kros-kantry marafon, naprykład.
Braty Łabuci i fiestyval «VivaBraslav»
«VivaBraslav» — heta jašče adna padzieja, jakaja daje žaru horadu. Siońniašni bujny muzyčna-spartyŭny oŭpen-ejr pačynaŭsia sa zvyčajnaj dyskateki na stadyjonie, jakuju arhanizavali dvoje bratoŭ Ženia i Aleh Łabuci ź vioski Urbany, što amal na miažy z Łatvijaj. Tady zamiest 600 čałaviek patančyć u Brasłavie pryjšli kala 2 tysiač. Praź niekalki hadoŭ ich mierapryjemstvy naviedvali ŭ 10 razoŭ bolš.
Ženia Łabuć, adzin z arhanizataraŭ «VivaBraslav». Chłopiec paśpieŭ papracavać načalnikam adździeła sportu i turyzmu, ale syšoŭ, bo nie bačyŭ raźvićcia.
«Miascovaja ŭłada razumieje, što my prasoŭvajem rehijon. Z nami jość prablemy, kaniečnie, ale ŭsie pytańni abmiarkoŭvajucca. My dva hady išli da taho, kab fest puścili na plaž: čynoŭniki bajalisia, što moładź moža ŭtapicca. Piać hadoŭ pracavali nad tym, kab na feście dazvolili pradavać piva. U budučyni było b dobra, kab Brasłaŭ zrabili biaźvizavaj zonaj, tady my b mahli kankuravać navat z zamiežnymi festami», — maryć Jaŭhien.
Jašče jon maryć pra toje, što biełarusy navučacca ŭžyvać ałkahol, bo kožny hod naziraje adnu i tuju ž karcinu: ludzi napivajucca pierad mierapryjemstvam doma i prychodziać užo «łunacikami». Dobra, što ŭ surjoznyja złačynstvy heta pakul nie vyliłasia, chacia na budučy hod, chutčej za ŭsio, pryjdziecca padklučać da achovy paradku nie tolki viciebskuju, ale i minskuju milicyju.
Padrychtoŭka da novaha «Viva» ŭžo pačałasia: pryčym, kali ŭ pieršyja hady braty zajmalisia festam ŭ volny čas, to ciapier — naadvarot. Nadajuć jamu navat bolš uvahi, čym pracy. Brasłaŭski rajon nie pramysłovy, tamu patencyjnych partnioraŭ prychodzicca šukać pa ŭsioj Biełarusi: tak braty i jeździać na mašynie z horada ŭ horad. Ale tamu, kažuć, i nie sumujuć.
«U mianie niama pamknieńnia žyć u vialikim horadzie. Chacia, kali b ja chadziŭ tolki na pracu i bolš ničoha nie rabiŭ, mnie b chaciełasia niešta źmianić. Čas ad času adčuvajecca, što ŭ nas nie chapaje miescaŭ, dzie možna pravieści volny čas: ja nie pra kafe navat, a pra kino ci teatr», — Ženia, jak i inšyja hieroi, pakul nie choča źjazdžać z hetych krajoŭ.
I heta, biezumoŭna, tamu, što žyvuć ich ułasnyja prajekty. Adnak nichto z hetych ludziej, na žal, nie ŭpeŭnieny ŭ zaŭtrašnim dni. Nichto nie moža skazać dakładna, što budzie, kali skončycca entuzijazm, a pačućcio lubovi da rodnaj ziamli i addanaści źmienicca vyklučna na ćviarozy raźlik.
Fota na zastaŭcy Hallaša Sialavy.
