«U mianie niama strachu, što ja niešta zhublu, kali majo dzicia nie pojdzie ŭ škołu». Jak pracuje biełaruskaja škołka ź niefarmalnaj adukacyjaj
Biełaruskamoŭnaja «Škołka na padvorku» pracuje ad vieraśnia. Ciapier tut usiaho adzin kłas, pieršy, dzie zajmajucca adzinaccać dziaciej. Zaniatki iduć try razy na tydzień pa čatyry hadziny na dzień.
Ułaśnica škołki — Nasta Chomič-Bazar. Moža, škołka b nikoli i nie źjaviłasia, kali b u Nasty i jaje muža Dzianisa Chomiča nie padrastali ŭłasnyja dzieci, jakija padšturchnuli da niefarmalnaj adukacyi. Starejšaj Miłasłavie 8 hadoŭ, jana zakančvaje pieršy kłas škołki. Małodšaj Daminicy — 6 hadoŭ.
Nasta kaža, što ŭ ich siamji ad pačatku ŭsio pajšło nie pa zvyčajnym scenary. Tradycyjnuju miedycynu sa štohadovymi pachodami pa daktarach u siamji nie ŭsprymajuć. Dziaciej Nasta naradžała doma razam z mužam, a nie ŭ radzilni. Voś i da adukacyi ŭ Chomičaŭ svoj padychod.
«Pytańnie nie ŭ tym, što niechta drenny, prosta treba mianiać sistemu»
Pieršapačatkova baćki pasprabavali vadzić dziaciej u biełaruskamoŭnuju hrupku zvyčajnaha staličnaha sadka №314. Hrupka była roznaŭzrostavaja, tamu abiedźvie dački Nasty i Dzianisa vučylisia razam.
«My chadzili chutčej patusavacca. Asabista ja nie baču sensu ŭ ciapierašnim farmacie sadka. Pa-pieršaje, zavialikaja kolkaść dziaciej na adnaho darosłaha. Ja liču, što 10-12 dziaciej na vychavacielku — heta maksimum. Navat prosta dla taho, kab zakryć psichałahičnyja i fizijałahičnyja patreby ŭ kantakcie, — tłumačyć Nasta.
Nasta Chomič-Bazar.
— Tut pytańnie nie ŭ tym, što niechta drenny, prosta treba mianiać sistemu. Nu albo dajcie mnie vybar. Kali ŭ sadku jon jość, to sa škołaj uźnikajuć pytańni, davodzicca šukać svaje varyjanty».
Kali Nasta zirnuła na prykłady tych, chto praktykuje chatniuju siamiejnuju adukacyju abo choŭmskulinh, zrazumieła, što heta ich varyjant. Siamja pryniała rašeńnie nie addavać dziaciej u škołu.
«Časam ludzi kažuć: «Ja b chacieła pierajści na choŭmskulinh, ale nie mahu, bo pracuju». Kali baćki spakojnyja praz toje, što adviali dzicia ranicaj u škołu, pajšli pracavać i ŭviečary paśla padoŭžanki zabrali — dobra. Dla dziciaci heta budzie našmat lepš, čym kali baćki buduć razryvacca i niervavacca. Niama lepšaha i horšaha. Jość toje, što bolš pasuje roznym siemjam, voś i ŭsio, — razvažaje ŭłaśnica škołki.
— Ja liču, što bolšaści ludziej pasuje škoła. My ničoha ni ŭ kaho nie zabirajem, ničoha nie dakazvajem, nie pieramańvajem na svoj bok. Ja kažu pra toje, što niekatoryja majuć patrebu ŭ choŭmskulinhu. Pryčyny mohuć być roznyja: časam dzicia nie hatova da vialikaj kolkaści ludziej, časam dzicia nie hatova chadzić u škołu piać razoŭ na tydzień. Dzieci roznyja, heta narmalna».
Nasta kaža, što adzinaja mahčymaść pierajści na choŭmskulinh u Biełarusi — heta zajmacca pa indyvidualnym płanie. Jon prapisany dla talenavitych dziaciej, dla dziaciej-spartoŭcaŭ, jakija časta jeździać, i dla dziaciej baćkoŭ, što čaściakom byvajuć u kamandziroŭkach.
«Adrazu ŭźnikaje pytańnie: talenavitaje dzicia — heta jakoje? Chto heta vyrašaje? Na maju dumku, farmuloŭku treba pašyryć, kab baćki mahli sami vyrašać, jak im adukoŭvać dziaciej, — kaža Nasta. — Ja razumieju, što hetym mohuć skarystacca ludzi, jakija chočuć nijak nie vučyć svaich dziaciej, ale ž jość pravierki, sacyjalnyja słužby, atestacyi».
«Toje, što choŭmskulery abdzielenyja sacyjalizacyjaj — heta absalutny mif»
Kali aficyjna šlach da niefarmalnaj adukacyi ŭžo byŭ prakładzieny, baćki stali dumać, jaki ž farmat navučańnia abrać: vykładać samim, naniać repietytara ci abjadnacca niekalkimi siemjami i ŭziać nastaŭnika. Spynilisia na trecim varyjancie.
«Jak pakazvaje praktyka, dastatkova dźvie-čatyry hadziny zaniatkaŭ na tydzień z repietytaram, kab prajści prahramu pieršych troch kłasaŭ. Heta naturalna, tamu što nastaŭnica zajmajecca piersanalna ź dziciom. Kali ŭ kłasie 20-30 čałaviek, kolki času z tych 45 chvilin uroka zastajecca na kožnaha? A što da pytańnia kamunikacyi dziaciej, sacyjalizacyi, jakoj usie pałochajuć…
Nu jakaja sacyjalizacyja jość u škole? Jana idzie tady, kali dzicia kantaktuje ź inšymi dziećmi. Heta značyć, u škole dzieci sacyjalizujucca na pierapynkach, padčas fizkultury i ŭ niejkich kamandnych hulniach. Na ŭrokach jany faktyčna pamiž saboj nie kamunikujuć. Tamu toje, što choŭmskulery abdzielenyja sacyjalizacyjaj — heta absalutny mif», — razvažaje ŭłaśnica škołki.
«My nie źjaŭlajemsia škołaj, nie vystaŭlajem adznaki. My prosta vučym i raźvivajem svaich dziaciej»
«Škołka na padvorku» pačałasia z antykaviarni «Siamiejny padvorak», dzie jość asobny dziciačy pakoj i dzie ŭ budni pracuje niania. Kali «Škołka na padvorku» — alternatyva škole, to «Siamiejny padvorak» — alternatyva sadku. Ciapier dźvie hetyja prastory znachodziacca nasuprać, u niekalkich mietrach adna ad adnoj. Pobač vialiki ŭnutrany dvor budynka ź dziciačaj placoŭkaj, na jakoj čaściakom zajmajucca albo durejuć u volny čas dzieci.
«Aficyjna naša škołka — heta hurtok. My nie źjaŭlajemsia škołaj, nie vystaŭlajem adznaki. My prosta vučym i raźvivajem svaich dziaciej, — dadaje Nasta. — Nam chapaje prastory dla dziesiaci dziaciej, ale my ŭžo razumiejem, što nam patrebny asobnaja spartovaja zała, asobny muzyčny kabiniet. Tamu, kaniečnie, my płanujem pašyracca. Pakul što dzieci dadatkova chodziać na hurtki».
Nasta kaža, što vučycca ŭ škołcy nie našmat daražej, čym u škole, bo nie treba kuplać vopratku, zaplečnik, płacić za padručniki, sšytki, zdavać na kapramonty, padarunki nastaŭnicam i nastaŭnikam na śviaty.
Ciapier tut adzinaccać dziaciej ad 6 da 9 hadoŭ, jakija zajmajucca pa prahramie pieršaha kłasa. U škołku jany chodziać pa aŭtorkach, sieradach i piatnicach, zaniatki ciahnucca ad 10 da 14 hadzin. Pałova dziaciej naleta pojdzie ŭ škoły i himnazii. Tym časam u škołcy płanujuć nabrać jašče adnu hrupu i vieści ŭžo dźvie: pa prahramie pieršaha i druhoha kłasaŭ.
«Kaliści na adnoj ź lekcyj pa adukacyi my pisali, čaho chočam ad małodšaj škoły. Pišam, pišam, pišam i ŭ niejki momant razumiejem: 20 punktaŭ i nivodnaha pra pradmiety. A što tam? A tam biaśpieka, spakojnaja abstanoŭka, adsutnaść hvałtu… I ja dla siabie zrazumieła kančatkova, što heta asnova i baza. Kali budzie heta, tady ŭ dziciaci buduć siły i žadańnie, kab niešta vyvučać. Bo kali dzicia hublaje siły na toje, kab pieražyvać, chvalavacca, staracca być lepšym, to što tady zastajecca na navučańnie?», — davodzić Nasta.
Jana nie baicca, što jaje dzieci štości niedaatrymajuć. Žančyna kaža, što kali raptam im budzie niečaha nie chapać, jana heta daść sama.
«U nas pytajucca: «A što vy budziecie rabić praź piać hadoŭ?» Ja nie viedaju, što my budziem rabić praź piać hadoŭ. Ciapier u nas meta — pačatkovaja škoła. My jaje skončym i tady budziem razumieć, što dalej», — padsumoŭvaje Nasta.
«Dzieci prosta ščaślivyja, jany z zadavalnieńniem iduć u škołu»
U «Škołcy na padvorku» vykładaje Luboŭ, u jakoj taksama padrastajuć dvoje dzietak. Padčas atrymańnia piedadahičnaj adukacyi Luba zacikaviłasia ŭ tym liku alternatyŭnymi mietodykami i padychodami da adukacyi.
«Pieršaja i samaja hałoŭnaja pieravaha choŭmskulinha, što baćki całkam svabodnyja ŭ vybary źmiestu navučańnia. U škole tolki adna dziaržaŭnaja prahrama ad jakoj nielha adchilacca, — tłumačyć nastaŭnica. —
Pa-druhoje, navučańnie ŭ maleńkim siamiejnym kłasie našmat bolš praduktyŭnaje i efiektyŭnaje prosta za košt taho, što mienš dziaciej. Pa-treciaje, ty nie abmiežavana ŭ vybary vučebnaj litaratury i možaš abirać samyja prasunutyja vučebna-mietadyčnyja kompleksy dy pracoŭnyja sšytki. Plus ty sama abiraješ mietodyki, možaš miksavać kłasičnaje navučańnie z hulniavymi formami. Naprykład, rašać prykłady pa matematycy padčas skatvańnia z horki. I jak vynik, dzieci prosta ščaślivyja, jany z zadavalnieńniem iduć u škołu».
Pakul my razmaŭlajem u dvary, dzieci jeździać pobač na rolikach, ciapier jakraz volny čas. Pierad hetym u ich byŭ kłasičny ŭrok, kali vučni siadzieli za partami, a nastaŭnica stajała la doški. Praŭda, kłas tut nie taki, jak u škole: stałoŭ usiaho niekalki i šmat prastory dla tvorčych zaniatkaŭ. Luboŭ kaža, što prastora — vielmi važny instrumient u navučańni, bo dazvalaje prydumlać niezvyčajnyja formy ŭrokaŭ, kab zacikavić dziaciej pradmietam.
«Prastora — jakraz taja reč, jakuju možna było b pačać vykarystoŭvać u škole, naprykład, zrabić mabilnyja party», — zaznačaje nastaŭnica.
Častku zaniatkaŭ, tuju ž matematyku ci hramatu, u škołcy vykładajuć jak u zvyčajnaj škole. A voś «Čałaviek i śviet» dzieci vyvučajuć u naturalnaj formie, naprykład, padčas špacyru. Na vyjaŭlenčym mastactvie Luboŭ raskładvaje roznyja pryłady dla malavańnia i chto choča, toj dałučajecca. Pryčym u hety čas nastaŭnica moža čytać dzieciam jakuju-niebudź knihu.
Zaniatki ŭ škołcy doŭžacca da 25 chvilin. Na dumku nastaŭnicy, bolš trymać dziaciej za partaj paprostu biessensoŭna, bo dalej jany nie zasvojvajuć infarmacyju.
«Časam my biarom padručniki, sšytki i idziom na Śvisłač. Tam jany mohuć hetak ža rašać matematyku, tolki na drevach. Vynik toj ža, ale zadavalnieńnia našmat bolš», — dadaje Luboŭ.
Dla svaich dziaciej Luboŭ pakul što razhladaje tolki taki varyjant adukacyi. Choć i dapuskaje, što ŭ budučyni moža štości źmianicca.
«Na siaredniuju škołu mnohija hladziać sa stracham: a jak tam? Moža, treba viarnucca ŭ škołu? Mnie zdajecca, naadvarot. Jakraz u siaredniaj škole ŭ dziaciej źjaŭlajucca peŭnyja cikavaści, jakija zastajucca na ŭsio žyćcio. Choŭmskulinh daje mahčymaść pahłybicca ŭ ich, bo ŭ dziaciej šmat volnaha času, — kaža nastaŭnica. —
Pryčym nie treba najmać 14 nastaŭnikaŭ pa ŭsich pradmietach. Ja dakładna zmahu dać biełaruskuju i ruskuju litaraturu, biełaruskuju i ruskuju movy, historyju, ČHD, hieahrafiju. Heta maja kampietencyja. Moža być, asobna budzie fizika, chimija i bijałohija, asobna — anhlijskaja mova. U mianie ŭvohule niama strachu, što ja štości zhublu, kali majo dzicia nie pojdzie ŭ škołu. Kali ja baču, što mahu zrabić efiektyŭniej i cikaviej, čamu b nie zrabić?»
«Ciapierašniaja sistema adukacyi całkam zžyła siabie»
Mama adnoj z vučanic kaža, što adukacyju ŭ zvyčajnaj škole jany navat nie razhladali.
«Ja liču, što ciapierašniaja sistema adukacyi całkam zžyła siabie. Prosta niama sensu stolki žyćcia hublać na toje, kab siadzieć u škole i čakać, pakul adkažuć inšyja dzieci. U mianie dačka vielmi matyvavanaja ŭ navučańni. Joj cikava daznavacca novaje, čytać, pisać, tamu ja nie bajałasia pasprabavać hety varyjant, — tłumačyć Ženia. —
Niekatoryja kažuć, maŭlaŭ, lepš by addali ŭ zvyčajnuju škołu, i dzicia b usiamu navučyli biaspłatna. Ale pry hetym jany nie ŭličvajuć minusy zvyčajnaj škoły. Dzicia ŭ siem hadoŭ nie moža siadzieć stolki času na adnym miescy. Vielmi šmat materyjału, jaki padajecca niecikava, ale jaho prymušajuć vučyć i patrabujuć vynik. U dziciaci ŭ pieršyja miesiacy škoły prychodzić razumieńnie, što ciapier uvieś čas treba budzie voś tak siadzieć i adkazvać na niepatrebnyja pytańni».
