Pratesty ŭ Biełarusi i Rasii: dzie vyjście z zahannaha kruha stahnacyi i revalucyi
fota Siarhieja Hudzilina
Šviejcarskaja presa pra biełaruska-rasijskuju pastku stabilnaści
Rasijskija pratesty, jakija supali ŭ časie ź biełaruskim Dniom Voli, pakazali, jakuju roznuju rolu hrajuć našyja krainy i jakoj nieparaŭnalna roznaj uvahaj karystajucca ŭ śviecie. I ŭsio ž niekatoryja zachodnija naziralniki pasprabavali supastavić biełaruski i rasijski kanteksty - bałazie, hetamu spryjali sami demanstracyi, jakija supali pa časie.
Iva Mijnsen (Mijnssen), redakcyjny supracoŭnik haziety «Neue Züricher Zeitung» («Novaja ciurychskaja hazieta»), padsumavaŭ uroki biełaruskich i rasijskich pratestaŭ u artykule «Pałonienyja ŭ pastcy stabilnaści». Chacia pratesty ŭ Maskvie i Minsku pačalisia ź vielmi roznych nahodaŭ (padatak na darmajedaŭ i karupcyjny skandał), jany padobnym čynam vyjavili vialikuju niezadavolenaść u Rasii i Biełarusi.
Stahnacyja zamiest chaosu
Kab prailustravać fon pratestaŭ, Mijnsen źviartajecca da biełaruskaha prykładu jak da asabliva jaskravaha. Havorka idzie ab tym, jak madel palityčnaha panavańnia, zasnavanaja na palityčnaj stabilnaści ŭ jakaści hałoŭnaj kaštoŭnaści, pastupova zajšła ŭ tupik. Biezumoŭna, strach pierad biazładździem u vypadku, kali ruka aŭtakrata raptam źniknie, usio jašče žyvić padtrymku ŭłady siarod nasielnictva. Ale hetaja padtrymka nie takaja mocnaja, jak moža zdavacca. Na dumku žurnalista, Łukašenka pazbaviŭ biełarusaŭ «sacyjalnaha ciažaru 90-ch», jaki ŭ Rasii pryvioŭ da paniavierki adnosna rynkavaj ekanomiki. Ale cana za heta była taksama niemałoj: represii, izalacyja i zaležnaść ad Rasii, u kančatkovym vyniku — admova ad pierśpiektyvy ŭ budučyniu, jakaja b vychodziła za miežy zachavańnia najaŭnaha stanovišča rečaŭ.
Voś ža, kali ŭ Maskvie vyčarpaŭsia zapas «naftarubloŭ», biełaruskaja madel zhubiła raŭnavahu, i «dziela zachavańnia ŭłady mocny mužčyna ŭ Minsku sprabuje bałansavać pamiž Zachadam i Uschodam». Tut Mijnsen vidavočna pamylajecca - hetaja taktyka vykarystoŭvałasia biełaruskim uradam i raniej, u hetym sensie jana źjaŭlajecca składovaj častkaj «biełaruskaj sacyjalna-ekanamičnaj madeli». Taksama i libieralizacyja ŭnutry krainy, abumoŭlenaja zbližeńniem ź Jeŭropaj, nie pieršaja ŭ biełaruskaj historyi.
«Źviazanaje z hetym asłableńnie strachu robić apošnija pratesty vielmi niebiaśpiečnymi dla Łukašenki: jany pakazvajuć, što stabilnaść chutka pieraŭtvarajecca ŭ stahnacyju i niezdavalnieńnie».
Ale ŭ cełym aŭtar zaścierahaje ad nieabhruntavanych vyvadaŭ ab tym, što hetyja pratesty chutka pryviaduć da niejkich radykalnych źmianieńniaŭ u rehijonie. «Pratesty zamałyja, ichny padmurak zatonki i apazicyja zasłabaja, kab vyklikać ich [isnujučych režymaŭ] abrušeńnie».
I ŭsio ž, pryvid Majdana i dośvied Janukoviča nie źnik z pola zroku Pucina ci Łukašenki. Jany vydatna viedajuć: navat vonkava tryvałaja sistema moža ŭ peŭny momant nie vytrymać sukupnaha cisku sacyjalnaha abureńnia. Z hetaj pryčyny mahčymaść abnaŭleńnia «skleratyčnych strukturaŭ» dla ich nie ŭvachodzić u razhlad. Na dumku Mijnsena, heta asudžaje Biełaruś i Rasiju na pakuty i hvałt «zahannaha kruha stahnacyi i revalucyi».
ES i krainy ŭ pastcy stabilnaści
Dalej žurnalist źviartaje ŭvahu na toje, što ŭ Centralna-Uschodniaj Jeŭropie hety zahanny kruh udałosia razburyć pry aktyŭnaj dapamozie Zachodniaj Jeŭropy. Ale siońnia situacyja zusim inšaja: postsavieckim dziaržavam — ci to Rasii, ci to Biełarusi, ci to Ukrainie, - Jeŭrasajuz nie moža prapanavać pierśpiektyvu ŭstupleńnia. Jamu nie staje jak mocy, tak i palityčnaj voli.
Alternatyvaj dałučeńniu da Jeŭrapiejskaha Sajuza, na dumku Mijnsena, moža stać bolšaja ścipłaść u metach. «Heta značyć, naprykład, zamiest abstraktnych i časta kontrpradukcyjnych pavučańniaŭ pra asnoŭnyja pravy zasiarodzicca na kankretnych temach, jak naprykład, na zmahańni z karupcyjaj». Jeŭropa pavinna dziejničać u tych halinach, dzie jana maje vialikuju pierakanaŭčaść - praz umacavańnie justycyi i navukovych daśledavańniaŭ, stypiendyi i adukacyjnyja zachady. Akramia taho, ES pavinien byŭ by zapatrabavać ad zachodnich firm bolšaje prazrystaści ŭ handli z uschodniejeŭrapiejskimi partniorami.
* * *
Na zakančeńnie Mijnsen zaŭvažaje: «Najnoŭšyja pratesty pakazali, što postsavieckija carki traplajuć u tłumačalnuju niastaču, kali im davodzicca dyskutavać ab ułasnych nieparadkach i supiarečnaściach zamiž taho, kab rupicca pra vobrazy vorahaŭ. Adsiul vynikajuć źmieny».
