Kalinoŭski-viešalnik, Stalin — baćka «śviadomych»: pra što pišuć u «Nieśviadomaj historyi Biełaj Rusi»
Letaś u listapadzie ŭ maskoŭskim vydaviectvie «Knižny śviet» vyjšła kniha «Nieśviadomaja» historyja «Biełaj Rusi». Nakład — 1000 asobnikaŭ. Jaje aŭtar niechta Usiasłaŭ Zińkievič. Jość padstavy mierkavać, što adnym z aŭtaraŭ staŭ viadomy publicyst biełaruskaha pachodžańnia Kirył Aviarjanaŭ-Minski.
Prezientacyja knihi svabodna prachodzić u haradach Biełarusi. U ich udzielničaje były pieršy namieśnik Infarmacyjna-analityčnaha centra pry Administracyi prezidenta Leŭ Kryštapovič.
A raspaŭsiudam knihi zajmajecca pravasłaŭny knižny internet-mahazin «Śviatło Favora». Nakolki nam viadoma, mnohija pravasłaŭnyja śviatary vystupili suprać prodažu hetaha vydańnia. «Śviatło Favora» było vymušanaje źniać «Nieśviadomuju historyju» z katałohaŭ na sajcie, adnak pradaduć, kali vy patelefanujecie pa paznačanym na sajcie numary.
Na dadzieny momant los vydańnia vyrašaje mitrapalit Minski i Zasłaŭski Pavieł. Pa našych źviestkach, pakul jon nie pryniaŭ kančatkovaje rašeńnie.
U redakcyju «Našaj Nivy» trapiŭ adzin asobnik vydańnia Usiasłava Zińkieviča. My padabrali najbolš adyjoznyja vykazvańni aŭtara (ci aŭtaraŭ).
Kali kazać u cełym, VKŁ, Reč Paspalitaja, BSSR rańniaha pieryjadu razhladajucca jak vyklučnaje zło. A dabrom byŭ tolki pieryjad znachodžańnia ŭ Rasijskaj impieryi, a taksama paślavajenny čas. Aŭtar navat namiakaje, što ŭzbujnieńnie BSSR u 1920-ja prachodziła niezakonna i ludzi byli suprać stanavicca nie ruskimi, a biełarusami. Prapanujem vašaj uvazie niekalki cytataŭ.
***
«U našy dni vobraz Jeŭfrasińni Połackaj prybrali da svaich ruk miestačkovyja nacyjanalisty, u tym liku vielmi radykalnyja. Tak, kryž ź dźviuma pierakładzinami roznaj daŭžyni, jaki simvalizuje vyjavu naprastolnaha kryža, jaki byŭ vyrableny pa zakazu Jeŭfrasińni, źjaŭlajecca centralnym elemientam emblemy krajnie rusafobskaha ruchu «Małady front». «Śviadomy» historyk Uładzimir Arłoŭ u adnoj sa svaich knih nazyvaje hety kryž simvałam «staražytnaj dziaržaŭnaści biełarusaŭ». Miž tym, naprastolny kryž Jeŭfrasińni Połackaj zaŭsiody byŭ śviatyniaj ahulnaruskaha značeńnia. […] Kryž Jeŭfrasińni Połackaj źjaŭlajecca śviatym simvałam dla tych prychilnikaŭ adzinstva Vialikaj, Małoj i Biełaj Rusi, ale zusim nijak nie miestačkovych nacyjanalistaŭ, jakija nienavidziać ahulnaruskuju spadčynu biełarusaŭ».
***
«Niama nijakich padstavaŭ mierkavać, što vyšejšy płast Zachodniaj Rusi hraŭ značnuju rolu ŭ farmiravańni litoŭskaj dziaržavy ci prymušaŭ litoŭskich kniazioŭ ličycca sa svaimi intaresami. […] Vyklikaje sumnieŭ i śćviardžeńnie ab tym, što pieršaj stalicaj VKŁ byŭ Navahradak i vakoł jaho adbyvałasia farmiravańnie dziaržavy. Krynicy śviedčać, što Mindoŭh nie asabliva daražyŭ Navahradkam, usprymaŭ ziemli Čornaj Rusi jak pravincyi, a časam jak raźmiennuju manietu».
***
«Vojny pamiž Maskoŭskaj dziaržavaj i Litvoj źjaŭlalisia baraćboj za abjadnańnie ŭsich ruskich ziemlaŭ pad adnoj uładaj. VKŁ nie źjaŭlałasia vyklučna litoŭskaj dziaržavaj: da pačatku XVII stahodździa spravavodstva ŭ krainie viałosia na zachodnieruskaj litaraturnaj movie, bolšaść šlachieckich rodaŭ byli sa staražytnych ruskich familij (Astrožskija, Sapiehi, Ahinskija, Chadkievičy), i da pałanizacyi i akataličvańnia jany źjaŭlalisia nośbitami ruskaj śviadomaści i spaviadali pravasłaŭje. Asnoŭnuju masu nasielnictva składali ruskija (prodki biełarusaŭ i ukraincaŭ).
***
«Kali vialikija kniazi i bolšaja častka elity VKŁ — litoŭcy, a bolšaść nasielnictva — ruskija, to čyja heta dziaržava? Vidavočna, litoŭskaja, stvoranaja šlacham zavajavańnia ruskich ziemlaŭ. Sapraŭdy, ruski kulturny ŭpłyŭ byŭ vysoki, pakolki litoŭcy stajali na bolš nizkaj prystupcy raźvićcia, čym prodki biełarusaŭ i ŭkraincaŭ: u adroźnieńni ad litoŭcaŭ, ruskija byli chryščonyja, mieli piśmovaść, vysokuju kulturu, raźvityja harady. Adnak heta byŭ upłyŭ paduładnych na ŭładu».
***
«Dvuchsothadovaje znachodžańnie biełaruskich ziemlaŭ u składzie Rečy Paspalitaj źjaŭlajecca, mabyć, samaj sumnaj staronkaj u historyi Biełarusi. Da momanta raździełaŭ ad (bieła)ruskaj kultury nie zastałosia ničoha. Kali b Reč Paspalitaja nie była likvidavanaja, to pra biełarusaŭ stahodździami paśla nahadvali tolki b muziejnyja ekspanaty. Takaja dola spaścihła hiermanizavanych pałabskich słavian».
***
«Padčas paŭstańnia Kaściuški simpatyi padaŭlalnaj bolšaści biełaruskich sialan byli na baku Rasii. […] Razam sa stvareńniem vobraza «biełaruskaha hieroja Kaściuški», miestačkovyja nacyjanalisty pilna pracujuć nad ačarnieńniem najvialikšaha ruskaha pałkavodca Alaksandra Vasiljeviča Suvorava, jaki atrymaŭ pieramohu nad polskimi paŭstancami. I z artykuła ŭ artykuł, z knihi ŭ knihu kačuje bajka «ab źvierstvach Suvorava» i jaho «kryvavym śledzie na biełaruskaj ziamli». Suvoraŭ adroźnivaŭsia prystojnym staŭleńniem da mirnaha nasielnictva, žorstka patrabavaŭ ad padnačalennych nie čapać cyvilnych i nie adbirać u ich majomaść. U adroźnieńni ad rasijskich uładaŭ, paŭstaniec Kaściuška nie prajaŭlaŭ džentlmienskaha staŭleńnia da praciŭnika i mirnaha nasielnictva. U dačynieńni da niaŭhodnych žycharoŭ Rečy Paspalitaj kaściuškaŭcy raźviarnuli žachlivy teror».
***
«U 1648-1654 hadach Biełaruś, jak i Ukrainu, zakranuła nacyjanalna-vyzvolnaje paŭstańnie pad kiraŭnictvam Bahdana Chmialnickaha. Padtrymka kazakoŭ biełaruskim nasielnictvam była paŭsiudnaja. U historyju nacyjanalna-vyzvolnaj vajny ruskaha naroda suprać polskaha iha załatymi litarami ŭpisana hieraičnaja abarona biełaruskaha horada Pinska ad polska-litoŭskich vojskaŭ Januša Radziviła. […] Nadzieju na dapamohu biełarusy i małarosy ŭskładali na svaich adzinakroŭnych i adzinaviernych bratoŭ — vielikarosaŭ. Baraćba za narodnaje ščaście — heta baraćba suprać Radziviłaŭ, a nie na ich baku».
***
«Unijaty lutavali pa ŭsioj Biełarusi. U haradach jany nie dapuskali pravasłaŭnych na haradskija pasady. U Połacku prymušali pierachodzić va ŭniju pad pahrozaj kajdankoŭ ci vyhnańnia z horada. U Minsku carkoŭnuju ziamlu addali pad pabudovu tatarskaj miačeci. […] Rana ŭnijactva na ciele Biełaj Rusi zahaiłasia tolki ŭ XIX stahodździ, kali biełaruskija ziemli ŭvajšli ŭ skład Rasijskaj impieryi».
***
«U Biełarusi ŭ 1812 hodzie skłałasia nastupnaja situacyja: miascovyja palaki — za Napaleona, biełarusy z habrejami — na baku Rasii. Zdavałasia b, pieramoha ŭ Ajčynnaj vajnie nie moža interpretavacca inakš jak ahulnaruskaja histaryčnaja padzieja, značnaje jak dla Vialikarosii, hetak i dla Biełarusii i pry hetym, biezumoŭna, trahičnaje dla Polščy. Adnak miestačkovyja nacyjanalisty abviaščajuć palakaŭ biełarusami i atrymlivajecca ŭ vyniku niešta padobnaje da bratazabojčaj vajny, dzie ich simpatyi, viadoma, na baku voraha Rasii — Napaleona. Takija dziejańni ciažka rascanić inakš jak kradziež čužoj historyi».
***
«Ličačy polski miaciež 1863 hoda prahresiŭnaj źjavaj, miestačkovyja nacyjanalisty ŭsimi fibrami dušy nienavidziać jaho ŭśmiryciela — hrafa Michaiła Mikałajeviča Muraŭjova-Vilenskaha. Pry hetym polski revalucyjanier i pravadyr paŭstańnia na terytoryi Biełarusi i Litvy Vincent Kanstanty Kalinoŭski kananizavany samaścijnaj intelihiencyjaj ŭ liku «biełaruskaha mučanika» i baraćbita z «maskoŭskimi akupantami». […] Bandy Kalinoŭskaha raźviarnuli teror suprać mirnaha nasielnictva Biełarusi, biaźlitasna zabivali, viešali sialan, pravasłaŭnych śviataroŭ. U suviazi z hetym pravilnym było b nazyvać «viešalnikam» mienavita Kalinoŭskaha. Va ŭsiakim vypadku, dla biełarusaŭ «viešalnik» — mienavita Kalinoŭski. Palaki ž, kali chočuć, mohuć ličyć svajho suajčyńnika baraćbitom za svabodu».
***
«U składzie Rasijskaj impieryi Biełaja Ruś zusim nie była «rasijskaj kałonijaj», jak pišuć «śviadomyja» aŭtary. U hety pieryjad biełarusy znachodzilisia z adzinakroŭnymi vielikarusami i małarosami ŭ adnoj mahutnaj dziaržavie, dziela intaresaŭ jakoj jany byli hatovyja achviaravać svaimi žyćciami. Z našaha hledzišča, impierski pieryjad źjaŭlajecca dla naroda Biełarusi «załatym viekam», to bok epochaj, na ŭspaminach ab jakoj varta budavać histaryčnuju samaśviadomaść i nacyjanalnuju identyčnaść. Nie VKŁ, nie Reč Paspalitaja, a mienavita Rasijskaja impieryja, usprymajecca jak pierajemnica Staražytnaj Rusi, pavinna stać tym identytarnym lusterkam, hledziačy ŭ jakoje biełarusy ŭbačać, chto jany jość».
***
«BNR, u adroźnieńnie ad šerahu inšych palityčnych fantomaŭ taho času, aficyjna nie pryznała nivodnaja dziaržava ŭ śviecie. Biełaruskija sieparatysty najpierš raźličvali na dapamohu Hiermanii. Adnak Hiermanija, jakaja była hatovaja ciarpieć na zachoplenaj terytoryi paciešny ŭrad, zaachvočvać hulni ŭ «niezaležnaść» nie źbirałasia».
***
«U 1930-ch mnohija miestačkovyja nacyjanalisty byli represavanyja, jany papłacilisia za svajo supracoŭnictva z balšavikami, adnak idei miestačkovaha nacyjanalizmu praciahvali raźvivacca na praciahu ŭsiaho času isnavańnia BSSR. Raskoł tryadzinaj ruskaha naroda šlacham sieparavańnia biełarusaŭ i małarosaŭ ad vielikarosaŭ byŭ adnym z punktaŭ balšavickaj palityčnaj prahramy. Tavaryš Stalin moža ličycca adnym z baćkoŭ-zasnavalnikaŭ śviadomych biełarusaŭ».
