Alena Anisim, Alaksandr Kašo, Piotra Murzionak, Aleh Trusaŭ, Iryna Šumskaja: Stratehija raźvićcia biełaruskaj nacyi
Stan biełaruskaj nacyi
Za minułaje stahodździe biełarusy dasiahnuli značnaha prahresu ŭ budaŭnictvie svajoj dziaržavy – u śviecie stała isnavać niezaležnaja i suvierennaja kraina Biełaruś. U raźvićci krainy za hety čas byli spryjalnyja i niespryjalnyja pieryjady, a sučasnyja dziaržaŭnaść i suvierenitet Respubliki Biełaruśznačna ŭmacavalisia tolki paśla vychadu z SSSR. Adnak, treba adznačyć šerah faktaraŭ, jakija nie spryjajuć budaŭnictvu nacyjanalnaj dziaržavy, a mienavita, prychilnaść sučasnaha kiraŭnictva da pabudovy ruskamoŭnaj, cyvilnaj dziaržavy, źbieražeńnie savieckaha, aŭtarytarnaha stylu kiravańnia krainaj, vychavańnie patryjatyzmu, zasnavanamu tolki na karotkačasovaj historyi apošniaj vajny, pryhniot Movy i biełaruskaści, udzieł u vajennych błokach (ODKB, asobnyja damovy z Rasijaj), usio bolšaje uklučeńnie krainy ŭ śfieru «ruskaha mira», ideałohija jakoha skiravana na vajennuju, palityčnuju i kulturnuju ekspansiju nie tolki na susiednija, ale i na dalokija krainy, dzie jość prykmiety ruskaj kultury.
Ciapierašniaja dziaržaŭnaja palityka znachodzicca ŭ supiarečnaści z realizacyjaj nacyjanalnaj idei,
ab čym śviedčać nieŭžyvańnie Movy ŭ dziaržaŭnych ustanovach, savieckaja interpretacyja historyi Biełarusi, uviadzieńnie ŭ vučebnych ustanovach dyscypliny «Ideałohija biełaruskaj dziaržavy», jakaja nie aśviatlaje vyrašeńnie nacyjanalnych pytańniaŭ, vyciaśnieńnie biełaruskich vykanaŭcaŭ i aŭtaraŭ ź dziaržaŭnych tele- i radyjokanałaŭ, isnavańnie čornych śpisaŭ muzykaŭ, piśmieńnikaŭ, pradstaŭnikoŭ inšych tvorčych prafiesij, zabarona ŭžyvańnia nacyjanalnych simvałaŭ. Niekatoryja prajavy biełaruskaści z boku dziaržavy (redkija vystupy kiraŭnikoŭ pa-biełarusku, źjaŭleńnie biełaruskich biłbordaŭ) nie majuć sistemnaha charaktaru i chutčej vyhladajuć recham łaviravańnia ŭ dziejsnaj hieapalityčnaj situacyi. Najnoŭšaja madyfikacyja patryjatyzmu, jakaja pieravažna hruntujecca na dasiahnieńniach savieckaj epochi i fakcie pieramohi ŭ Druhoj suśvietnaj vajnie, nie moža ličycca praduktyŭnaj i pierśpiektyŭnaj, bo pierakreślivaje ŭsiu papiaredniuju 1000-hadovuju historyju stanaŭleńnia biełaruskaj dziaržaŭnaści, što pačynajecca z časoŭ Połackaha i Turava-Pinskaha kniastvaŭ.U toj ža čas treba adznačyć, što bieź niepasredaha udziełu samoj dziaržavy nacyjanalnaje budaŭnictva siłami tolki nacyjanalnaj elity budzie ŭ značnaj stupieni zapavolena.
Siarod šerahu madelaŭ budaŭnictva dziaržavy (hramadzianskaja/cyvilnaja, kulturnaja, ujaŭnaja) vybar madeli etnanacyjanalnaj dziaržavy ŭ najbolšaj stupieni adpaviadaje realnaj situacyi ŭ Biełarusi.
Budaŭnictva cyvilnaj nacyi biez naležnaha hruntu etnakulturnaj jednaści, padmacavanaj ahulnaj historyjaj, tradycyjami, movaj, śvietapohladami i, tak ci inačaj, etničnym pachodžańniem, – źjaŭlajecca pamyłkovym šlacham. Ništo ŭ sučasnych umovach nie moža tak spryjać budaŭnictvu dziaržavy jak prynaležnaść bolšaści hramadzian da adnaho etnasu (83,7% nasielnictva krainy adčuvajuć siabie biełarusami, 2009). Nielha pahadzicca z tym, što Biełaruś mnohanacyjanalnaja kraina. Bolšaść nacyi składajuć biełarusy (nacyjautvarajučy etnas, tytulnaja nacyja), jakija ŭ asnoŭnym i vyznačajuć mientalitet krainy, jaje ahulny nastroj i adnosiny da źniešniaha miru.
U toj ža čas u Biełarusi nacyjanalnyja mienšaści žyvuć u biaśpiecy, dziakujučy jak isnujučym cyvilnym rehułam, tak i miralubivym adnosinam da nacyjanalnych mienšaściaŭ samich biełarusaŭ.
Budučaja etnanacyjanalnaja dziaržava ŭjaŭlajecca takoj dziaržavaj, jakaja realna adstojvaje intaresy tytulnaj nacyi i ŭ jakoj hramadzianam mienšaściaŭ harantujucca roŭnyja pravy i abarona ad asimilacyi pry realizacyi ich nacyjanalnych prajektaŭ.
Tolki na hetym šlachu bačycca budučynia našaj krainy. Biełaruś nie moža budavać dziaržavu na asnovie kulturnaj madeli ci cyvilnaj, ruskamoŭnaj madeli, jak heta robicca ciapier, pa adnoj prostaj pryčynie. I ŭ adnym, i ŭ druhim vypadku pahłynańnie biełaruskaj dziaržavy «ruskim miram» źjaŭlajecca niepaźbiežnym.
Miarkujecca, što dalejšaje isnavańnie biełaruskaj dziaržavy musić nabyć farmat niejtralnaści.
Na siońnia ŭ Kanstytucyi Respubliki Biełaruś zapisana, što»Respublika Biełaruś stavić za metu zrabić svaju terytoryju bieźjadziernaj zonaj, a dziaržavu — niejtralnaj» (Artykuł 18). Stan niejtralnaści budzie palityčnym vychadam z-pad pahrozy być uciahnutymi ŭ śfieru «ruskaha mira» i adpaviadaje jak mientalnaści biełaruskaha naroda, tak i dziaržaŭnym intaresam. Vidavočna, što stan niejtralnaści nie praduhledžvaje siabroŭstva ŭ vajennych ci inšych błokach, uciahnutych u rehijanalnyja ci hłabalnyja kanflikty. Stan niejtralnaści daje pravavyja i maralnyja padstavy supraćstajać vajennaj ci ekanamičnaj ahresii, jakija pahražajuć niezaležnaści i suvierenitetu krainy. Pravy i abaviazki niejtralnaj dziaržavy vyznačany ŭ raździełach 5 [1] i 13 [2] Haahskaj kanviencyi ad 1907 hoda. Nabyćcio krainaj jurydyčnaha statusu niejtralnaści ŭ našy dni moža być pryznana AAN. Niejtralnymi krainami ŭ Jeŭropie na siońnia źjaŭlajucca: Aŭstryja, Irłandyja, Lichtenštejn, Malta, Małdova (z 1994), San-Maryna, Sierbija (z 2007), Finlandyja, Šviejcaryja, Šviecyja (chacia niekatoryja z hetych krain jość siabrami Jeŭrapiejskaha Sajuza, ES). Pry hetym važna taksama ŭśviedamlać, što ni ščylny źviaz ź Jeŭrasajuzam, ni – tym bolš – z Rasijaj nie buduć aptymalnymi varyjantami dalejšaha raźvićcia.
Padajecca, što budaŭnictva nacyjanalnaj dziaržavy nie moža być zasnavana vyklučna na chryścijanskaj marali,
pa niekalkich pryčynach, mnohakanfiesijnaści ŭ krainie, adsutnaści absalutnaj pieravahi (bolš 50%) jakoj-nibudź relihijnaj kanfiesii, najaŭnaści značnaj doli niaviernikaŭ siarod nasielnictva (41%).
Stan samaidentyfikacyi biełaruskaj nacyi pa-raniejšamu zastajecca niedastakova tryvałym.
Pryčynami dla hetaha źjaŭlajucca jak savieckaja spadčyna, tak i praciah sučasnym kiraŭnictvam amal toj ža palityki ŭ dačynieńni da nacyjanalnych pytańniaŭ. Hramadzianie Biełarusi da hetaha času nie razhladajuć niezaležnaść krainy, jak adnu z najvažniejšych kaštoŭnaściaŭ. Ale ŭ toj ža čas, kali kazać pra adniasieńnie siabie da biełaruskaj nacyi, to 83.7% nasielnictva krainy nazyvajuć siabie biełarusami (pierapis 2009 hoda). Takaja vysokaja nacyjanalnaja adnarodnaść jość dobrym hruntam dla budaŭnictva nacyjanalnaj dziaržavy.
Situacyja z rodnaj Movaj vielmi balučaja i katastrafičnaja,
što stałasia vynikam jak abjektyŭnych pracesaŭ, źviazanych z urbanizacyjaj, tak i ź biaździejnaściu sučasnaha urada, što faktyčna viadzie da pastupovaha vyciaśnieńnia Movy z nacyjanalnaj śviadomaści. Adznačajučy, što pieravažnaja bolšaść hramadzian Biełarusi prychilna stavicca da biełaruskaj movy i kultury, usio ž va ŭmovach zaniapadu Movy spadziavacca na dastojnaje i poŭnaje budaŭnictva nacyjanalnaj dziaržavy možna tolki pry dapuščeńni, što biełarusy buduć hłyboka viedać svaju daŭnišniuju historyju (Połackaje kniastva, VKŁ), uzrovień viedaŭ pra jakuju jašče niedastatkovy.
Stanaŭleńnie i raźvićcio hramadzianskaj supolnaści, zasnavanaj na demakratyčnych kaštoŭnaściach, va ŭmovach aŭtarytarnaha režymu vielmi abmiežavanyja.
Pad upłyvam Rasii i Rasijskaj pravasłaŭnaj carkvy ŭ apošnija 2 stahodździ mientalnaść biełaruskaha nasielnictva farmavałasia na karyść intaresaŭ carskaj ułady Rasijskaj impieryi, a potym u intaresach kamunistyčnaj dyktatury SSSR - pasiŭnaści, mocnaj dziaržaŭnaj ułady, i nie była skiravana na raźvićcio asoby, jaje svabody i pavahi da pryvatnaj ułasnaści. Usio heta razam z sučasnaj dziaržaŭnaj prapahandaj pryviało da taho, što palityčnaja kultura biełarusaŭ i ŭzrovień raźvićcia hramadzianskaj supolnaści zastajucca na dastakova nizkim uzroŭni. Vidavočna, što ludzi nie ŭsprymajuć aŭtarytarny režym, jak pahrozu demakratyčnym svabodam, što mahčyma źviazana jak z asobaj kiraŭnika dziaržavy i z toj palitykaj jakuju jon pravodzić, z ekanamičnaj i palityčnaj stabilnaściu, jakaja na hety čas ich zadavalniaje, tak i z antykanstytucyjnym ciskam na svabodu słova i tatalnym padparadkavańniem ŚMI dziaržavie. Paradaksalna, ale hramadzianie Biełarusi, padtrymlivajučy ŭ bolšaści demakratyju (75.3%), u toj ža čas nie suprać aŭtarytarnaha stylu kiravańnia (61.6%). Na refierendumie 1996-ha hodu 65% hramadzian prahałasavali za toje, što dziaržava nie pavinna davać spravazdaču hramadskaści za finansavańnie ŭsich halin ułady. Tolki dezaryjentavanaje, źbitaje prapahandaj nasielnictva mahło prahałasavać takim čynam. Spadziavacca ž na sapraŭdnaje paŭnavartasnaje supracoŭnictva z aŭtarytarnaj dziaržavaj nie vypadaje ŭ siłu taho, što sučasnaje kiraŭnictva nie razhladaje hramadstva ŭ jakaści raŭnapraŭnaha partniora.
Mientalnaść biełarusaŭ niedastkova padrychtavanaja da ŭspryjmańnia kaštoŭnaściej, źviazanych z roŭnaściu ludziej, jakija ŭ cyvilizavanym śviecie pastupova ŭvachodziać u žyćcio i z razumieńniem usprymajucca hramadstvam - biełarusy niedastatkova talerantnyja ŭ adnosinach da inšych rasaŭ, nietradycyjnych relihij i da asob nietradycyjnaj sieksualnaj aryjentacyi, admoŭna staviacca da admieny śmiarotnaha pakarańnia.
Nietalerantnaść i ksienafobija, jakija časta prypisvajuć «nacyjanalistam», pavinny być pad pilnaj uvahaj i kantrolem z boku nacyjanalnaj elity jak ciapier, tak i ŭ budučyni.
Nacyjanalnaja śviadomaść samich hramadzian Biełarusi pakul što vielmi słabaja.
Takija prymiety jak niekarystańnie Movaj, niežadańnie vieści dziaciej u biełaruskija škoły i sadki, nizkaja aktyŭnaść u pratestnych akcyjach, abyjakavaść da nacyjanalnych kaštoŭnaściaŭ, nastalhija pa savieckaści, usprymańnie ruskaj kultury jak svajoj, a ŭsprymańnie svajoj kultury jak druhasnaj, źnivieliravanaje pačućcio nacyjanalnaha honaru nijak nielha adnieści ŭ aktyŭ nacyjanalnaj śviadomaści. Da taho ž «ruski śviet» niepaźbiežna atačaje nas štodnia. Na vyvučeńni tvoraŭ mienavita ruskich piśmieńnikaŭ hruntujucca kaštoŭnasnyja aryjentacyi navučencaŭ siarednich škoł; pjesy ruskich dramaturhaŭ pieravažajuć u ajčynnych teatrach; rasijskaja papsa biassprečna daminuje na bolšaści kancertnych placovak Biełarusi i ŭ miedyjaśfiery. Vidavočna, što biełaruskaje hramadstva nie zmoža vykaraskacca sa svaich postkałanijalnych sutareńniaŭ da taho času, pakul nie pieraadoleje refleks biaskoncaha azirańnia ŭ bok Rasii. Nie spryjaje rostu nacyjanalnaj śviadomaści i pastajanna prapahandujemaja i nie adpaviadajučaja histaryčnym faktam ideja ab tryadzinstvie uschodniesłavianskich narodaŭ, što asabliva stała vidavočna padčas vajennaj ahresii Rasii suprać Ukrainy.
Budaŭnictva paŭnavartasnaj nacyjanalnaj dziaržavy pry niedachopie jakaściaŭ ab jakich išła razmova vyšej budzie zapavolena, niahledziačy na toje, što pa svajoj adukavanaści i navat pa ŭzroŭniu žyćcia Biełaruś mahła b adpaviadać jeŭrapiejskim standartam.
Budaŭnictva nacyj-dziaržaŭ u Jeŭropie praciahvajecca ŭ takich etnična adnarodnych krainach jak Sierbija (83% nasielnictva składajuć sierby), Charvatyja (88%), Słavienija (89%), Litva (84%). Biełaruś maje patencyjał budavać nacyjanalnuju dziaržavu taksama.
Biełaruskaja nacyjanalnaja elita imkniecca vykarystoŭvać kaštoŭnaści, zasnavanyja na hłybokaj historyi, daŭnišniaj kultury i tradycyjach biełaruskaha naroda.
Kultura ŭ naroda moža być tolki adna. Padzialeńnie jaje na praŭradavuju, nacyjanalnuju ci inšyja kultury, štučnaje.
Sučasnaje dziaržaŭnaje čynavienstva i nacyjanalnaja elita, jak vyśviatlajecca z publičnych pramovaŭ, źbirajucca budavać roznyja madeli Biełarusi, jakija, pavodle łohiki, słaba sumiaščalnyja pamiž saboj. U padzialeńnie elit na ŭradavuju, nacyjanalnuju, tvorčuju ci inšuju možna było b vieryć tolki tady, kali b u hramadstvie isnavaŭ svabodny abmien dumak, adkrytaje pole dla zmahańnia idej. Śćviardžać, što jość uradavaja kultura, h. zn. pryznavać svaju parazu. Časovaja pieravaha dziaržaŭnaj palityki ŭ halinie kultury adrazu źniknie, jak tolki budzie vyzvalena trybuna dla ŭsich adpuščanych na volu hramadzian krainy, dla ŭsich tych, kaho ŭłada za samastojnyja pohlady i niezaležnuju pazicyju zahnała ŭ palityčnuju i kulturnuju reziervacyju, dla tych, kaho jana zapisała ŭ tvorčyja čornyja śpisy.
Prapanavanaja Stratehija raźvićcia biełaruskaj nacyi raźličana na bližejšyja dva dziesiacihodździ ŭ niezaležnaści ad mahčymych źmien unutranaha ci źniešniaha palityčnaha\hieapalityčnaha charaktaru (revalucyja, ahresija ci inšaje).
Nie admaŭlajučy i padtrymlivajučy palityčnyja padychody, treba zaŭvažyć, što pastajannaj zadačaj nacyjanalnych sił musić być zmahańnie za nacyjanalnuju śviadomaść hramadzian Biełarusi, a takaja praca patrabuje doŭhaha času i nie moža być vyrašana karotkačasovymi kampanijami.
Siły nacyjanalnaj elity za apošni čas značna pašyrylisia za košt šmatlikich instytutaŭ, arhanizacyj i veb-struktur, adnak, na žal, značnaja kolkaść ich vymušana dziejničać z-za miažy. Svabodna ž pracavać na radzimie vielmi składana z-za šmatlikich abmiežavańniaŭ i pryniatych zakonaŭ, jakija faktyčna zahnali svabodnuju dumku razam z Movaj u «biełaruskaje hieta». Niahledziačy na peŭnyja słabaści «niaśpiełaj» biełaruskaj nacyi mahčymaść budaŭnictva poŭnavartasnaj nacyi i niejtralnaj, biełaruskaj nacyjanalnaj dziaržavy zastajecca. Heta nadzieja bazujecca na: niezaležnaści i suvierenitecie, jakuju zaraz maje RB, vysokaj nacyjanalnaj adnarodnaści nasielnictva (83.7% biełarusy), najaŭnaści nieznačnaj pa kolkaści, ale aktyŭna pracujučaj nacyjanałaj elity, istotnaj doli nasielnictva, jakaja spačuvaje ci moža patrymać idei, skiravanyja na ŭmacavańnie nacyi, uzrastajučaj kolkaści infarmacyjnych resursaŭ, spryjalnych źniešnich umovach, tearetyčnych dokazach mahčymaści budaŭnictva nacyjanalnaj dziaržavy ŭ post-maderny pieryjad, u časy isnavańnia infarmacyjnaha hramadstva.
Meta Ctratehii
Metaj prapanoŭvajemaj Stratehii źjaŭlajecca pabudova niejtralnaj, nacyjanalnaj dziaržavy,u jakoj absalutna roŭnyja pravy buduć mieć pradstaŭniki nacyjanalnych mienšaściaŭ i pradstaŭniki nacyjautvarajučaha etnasa - biełarusy.
Zadačy, jaki vynikajuć z charaktarystyki sučasnaha stanu biełaruskaj nacyi i pastaŭlenaj mety:
Raspaŭsiudžvać ideju ab atrymańni krainaj niejtralnaha stanu praz praviadzieńnie refierenduma i zamacavańni hetaha pałažeńnia ŭ Kanstytucyi RB.
Patrymlivać ideju ab histaryčnaj unikalnaści biełaruskaj naroda, raźvićcio jakoha istotna adroźnivajecca ad raźvićcia narodaŭ Rasii i ŭ značnaj stupieni ad raźvićcia ukrainskaha naroda. Ličyć ideju ab tryadzinstvie uschodniesłavianskich narodaŭ (Biełarusi, Rasii, Ukrainy) nie adpaviadajučaj histaryčnaj praŭdzie.
Dabivacca suśvietnaha pryznańnia vyklučnaj ci roŭnaj roli biełaruskaha naroda ŭ raźvićci Vialikaha Kniastva Litoŭskaha i Rečy Paspalitaj – vialikich jeŭrapiejskich dziaržaŭ minułaha, na terytoryi jakich siońnia pražyvajuć ludzi sučasnych niezaležnych krain, Biełarusi, Litvy, Polščy i Ukrainy.
Nie padtrymlivać ideju «lićvinstva», jak kancepcyi, jakaja suproćstaŭlajecca «biełaruskaści» z metaj pazbaŭleńnia histaryčnaj pierajemnaści biełaruskaj dziaržaŭnaści - vyciskańnie i prynižeńnie luboha histaryčnaha pieryjada nie adpaviadaje intaresam nacyi.
Dla papiaredžańnia pahrozy straty niezaležnaści i suvierenitetu RB praz vajennyja, ekanamičnyja ci kulturnyja miechanizmy supraćstajać ideałohii «ruskaha mira» i njujeŭrazizma, jakija ŭjaŭlajuć saboj abnoŭlenyja formy impierskaha šavinizmu.
Nie padtrymlivać sučasny ŭrad u budaŭnictvie cyvilnaj, ruskamoŭnaj dziaržavy, i adnačasova praciahvać aktyŭnaje ŭzajemadzieńnie ŭ ramkach zakonaŭ indyvidualna i arhanizavanymi hrupami hramadzian ź miascovymi ŭładami dla palapšeńnia situacyi ŭ adnosinach da movy (sadki, kłasy, škoły, dakumientacyja), historyi (nazvy vulic, pamiatnyja znaki) i pa inšych pytańniach.
Na sučasnym etapie pravodzić aśvietnickuju dziejnaśćsiarod nasielnictva ŭ pieršuju čarhu ŭ halinie historyi, elitarnaj i mas-kultury i tradycyj biełaruskaha naroda (Połackaja dziaržava, VKŁ, BNR, BSSR, adradžeńnie 90-ch), nie zbaŭlajučy vysiłkaŭ pa vyzvaleńni Movy z pryhniečanaha stanu. Dabivacca raŭnapraŭnaha, nieprymusovaha ŭžyvańnia biełaruskaj movy ŭ dziaržavie.
Va ŭmovach sfalšavanaha dvumoŭja i nievykanańnia «Zakona ab movach» stymulavać vykarystańnie Movy va ŭsich śfierach hramadskaha i kulturnaha žyćcia, užyvajučy ŭsie mahčymyja padychody i srodki, pradstaŭlenyja ŭ «Stratehii raźvićcia biełaruskaj movy ŭ XXI stahodździ» (2012), uklučajučy: adkryćcio biełaruskaha nacyjanalnaha univiersiteta, zaachvočvańnie hramadzian Biełarusi addavać dziaciej u biełaruskija sadki i škoły, zaaachvočvańnie relihijnych abščyn roznych kanfiesij da praviadzieńnia bahasłužby na biełaruskaj movie i hramadskich arhanizacyj nacyjanalnych mienšaściaŭ da vyvučeńnia biełaruskaj movy i historyi, zaachvočvańnie hramadzian Biełarusi i adpaviednych rytualnych ahienctvaŭ užyvać Movu na nadmahilnych nadpisach.
Dla aśviety nasielnictva stvaryć ahulny nacyjanalny infarmacyjny kanał i šerah infarmacyjnych placovak (haziety, časopisy, radyjo, telebačańnie), pabudavanych pa pryncypu hramadskich ŚMI, na jakija nie zmohuć ŭpłyvać i cisnuć ideałahičnyja struktury aŭtarytarnaha režymu.
Davodzić infarmacyju pra ŭsie stanoŭčyja prajaŭleńni biełaruskaści i reahavać na ŭsie biez vyklučeńnia prajavy etnacydu biełarusaŭ. Hanarycca dasiahnieńniami, jaki maje biełaruski narod siońnia.
Papularyzavać nacyjanalnych dziejačaŭ, zrabiŭšych najbolšy ŭkład u raźvićcio nacyi: I. Nasovič, N. Orda, V. Dunin-Marcinkievič, S. Maniuška, K. Kalinoŭski, F. Bahuševič, Ja. Karski, M. Doŭnar-Zapolski, B. Epimach-Šypiła, I. Łuckievič, Ja. Kupała, Ja. Kołas, U. Hałubok, V. Łastoŭski, Ja. Losik, A. Łuckievič, M. Bahdanovič, A. Čarviakoŭ, B. Taraškievič, R. Šyrma, H. Citovič, Ł. Hienijuš, M. Jermałovič, V. Bykaŭ, A. Adamovič, U. Karatkievič, U. Mulavin.
Adznačać nacyjanalnyja śviaty, jakija pakul što nie značacca ŭ aficyjnym kalendary: 25 sakavika – Dzień Voli, pieršaje abviaščeńnie niezaležnaści krainy, Biełaruskaj Narodnaj Respubliki; 15 lipienia – Hrunvaldskaja bitva; 27 lipienia – Dzień niezaležnaści Respubliki Biełaruś; 8 vieraśnia – Dzień biełaruskaj vajskovaj słavy, 27 listapada – Słucki zbrojny čyn.
Padychody i srodki realizacyi
1. U svaich adnosinach pamiž ludźmi, jakija buduć padtrymlivać realizacyju Stratehii pažadana vykonvać nastupnyja praviły «Kodeksa honaru»: ličyć, što ŭdzieł u budaŭnictvie nacyjanalnaj dziaržavy heta vialiki honar dla biełarusaŭ i pradstaŭnikoŭ nacyjanalnych mienšaściaŭ; prajaŭlać uzajemapavahu i padtrymku; krytyčna i abhruntavana vieści sprečki ź niedapuščeńniem abraz i ŭžyvańnia niepravieranych faktaŭ; być talerantnymi da vykazvańniaŭ dumak apanientaŭ; maksimalna ŭžyvać Movu doma i pa-za domam; prytrymlivacca adzinych padychodaŭ pry vykanańni zadač Stratehii; paźbiahać frakcyjnaści - pabudavać nacyjanalnuju dziaržavu možna tolki praz adzinstva ludziej, niezaležna ad taho, prychilnikami jakich partyj, ruchaŭ, relihijnych i inšych płyniaŭ jany źjaŭlajucca.
2. Davieści źmiest Stratehii da maksimalnaj kolkaści hramadzian RB. Pažadana kab tekst Stratehii mieła kožnaja siamja.
3. Realizacyja Stratehii raźličana na bližejšyja dva dziesiacihodździ ŭ niezaležnaści ad mahčymych źmien unutranaha ci źniešniaha charaktaru (revalucyja, ahresija ci inšaje).
4. Dla realizacyi Stratehii vychavańnie i padtrymka adpaviednaha nacyjanalna-śviadomaha nastroju ŭ hramadstvie ŭ doŭhaterminovaj pierśpiektyvie važniej za najaŭnaść ci adsutnaść materyjalnych mahčymaściaŭ.
5. Pastupovaje pašyreńnie koła nacyjanalna śviadomych hramadzian RB praz aśvietu i praviadzieńnie pastajanych i rehularnych akcyj, skiravannych na vykanańnie pastaŭlenych zadač, z udziełam adbudavanaj adkrytaj hramadzianskaj supolnaści jak unutry krainy, tak i za jaje miežami.
6. Dla vyrašeńnia zadač stratehii, va ŭmovach abmiežavanaha dostupu da ŚMI i adsutnaści dapamohi z boku dziaržavy, vykarystoŭvać usie najaŭnyja i šukać mahčymyja siły i srodki biełaruskaha hramadstva – nacyjanalna śviadomych sił i prychilnych da nacyjanalnaj idei hramadzian RB, sponsaraŭ, internet-resursaŭ, niezaležnych i dziaržaŭnych ŚMI.
