Piotra Sadoŭski: Niama adčuvańnia, što ŭsio budzie dobra
Siońnia Piotru Sadoŭskamu spaŭniajecca 75 hadoŭ. U 80-ch filolah, pierakładčyk, Sadoŭski stajaŭ la vytokaŭ novaj chvali nacyjanalnaha Adradžeńnia, byŭ adnym z zasnavalnikaŭ Biełaruskaha Narodnaha Frontu, deputatam Apazycyi BNF u Viarchoŭnym Saviecie, siabram Prezydyjumu VS i staršyniom parlamenckaj kamisii pa mižnarodnych spravach i źniešnieekanamičnych suviaziach, pieršym ambasadaram niezaležnaj Biełarusi ŭ Niamieččynie.
U 2008 hodzie ŭ seryi «Biblijateka Svabody. XXI stahodździe» vyjšła jahonaja aŭtabijahrafičnaja kniha «Moj šybalet».
Radyjo Svaboda patelefanavała Piotru Sadoŭskamu i pavinšavała jaho ź jubilejem.
— Spadar Piotra, šmat dla kaho dałučeńnie da biełaruskaści pačałosia z televizijnaj pieradačy «Rodnaje słova», jakuju vy pačali vieści jašče na pačatku 80-ch. A čym dla vas pamiatnaja praca nad toj pieradačaj?
— Heta byŭ peryjad uzdymu, choć čas byŭ jašče daloki da pierabudovy. Mnie ŭzhadvajucca pierš za ŭsio ludzi, jakija byli vakoł mianie, jakija pracavali dla pieradačy «Rodnaje słova». Heta Ŭładzimier Sodal — jon byŭ redaktaram i hałoŭnym arhanizataram hetaj pieradačy. Kaniečnie ž, Hienadź Buraŭkin, jaki vielmi prychilna staviŭsia da nas. Zina Bandarenka, kiraŭnica dyktarskaj hrupy, dapamahała asvojvacca ŭ kadry. Prafesar Fiodar Jankoŭski pravioŭ sam adnu ź pieršych pieradač. Potym byŭ sam nieadnarazovym hościem, hetak ža jak i Janka Sałamievič, naš viadomy encyklapedyst.
Bolšaści z tych, kaho my zaprašali na pieradaču (abo da kaho jeździli) u tyja dalokija hady, užo niama siarod nas… Zośka Vieras, žonka Branisłava Taraškieviča Viera Andrejeŭna, Lavon Łuckievič, Vasil Vitka, Aleh Łojka, Alaksandar Padłužny, Alaksandar Kryvicki… Vystupali ŭ nas i biełarusisty zamiežža: Vacłaŭ Žydlicki, Karł Hudšmit, Arnold Makmilin, Frydrych Šolc. Dahetul čuju hałasy žyvych i miortvych.
I zapomnilisia listy hledačoŭ. Ich było fantastyčna šmat… Paźniej šmat z kim z aŭtaraŭ daviałosia paznajomicca asabista.
Ciapier taksama niešta adbyvajecca ŭ hetym kirunku — naprykład, ładziacca kursy biełaruskaj movy. Ale heta niešta inšaje. Toje, što robicca ciapier, z technalahičnaha, techničnaha i metadyčnaha bakoŭ cikaviej, čym było ŭ naš čas. Ale tady byli vialikija čakańni. Było bolš ramantyki. Była ŭpeŭnienaść, što ŭsio budzie dobra. Ciapier u mianie takoha adčuvańnia niama. Choć my ź Vincukom Viačorkam i sami viadziem nievialičkija kursy biełaruskaj movy, jany nia vielmi maštabnyja, bolš kamernyja. U 80-ja było bolš ciepłyni, ramantyzmu. Mienš było cynizmu. Ciapier ža navat u nacyjanalnym biełaruskim asiarodździ šmat supiernictva. Raniej takoha nie było. Była dabrynia.
— Vy byli adnym ź siabraŭ Arhkamitetu BNF, paźniej — deputatam apazycyi ŭ Viarchoŭnym Saviecie 12-ha sklikańnia. Što vy ličycie najbolšym dasiahnieńniem — u tym liku i vašym — u tyja hady?
— Ja ničoha nie mahu skazać pra svaje asabistyja dasiahnieńni, tamu što ŭsio, što rabiłasia, rabiłasia razam. Chiba što padrychtoŭka niekatorych zakonaŭ, źviazanych sa źniešnieekanamičnaj dziejnaściu. I dziakujučy ahulnym namahańniam niešta i zrabiłasia. Pra dziejnaść apazycyi BNF u VS 12-ha sklikańnia ŭžo šmat havaryłasia i pisałasia.
— Što samym cikavym było dla vas na pasadzie ambasadara Biełarusi ŭ Niamieččynie?
— Moža, prahučyć patasna: ja, dakładniej — my, Viktar Čajčyc (pieršy sakratar ambasady) i Vasil Markovič (konsuł) — adkryvali Biełaruś dla niemcaŭ i Eŭropy. Stałasia tak, što ja byŭ uvohule pieršy ambasadar niezaležnaj Biełarusi na Zachadzie. Paśla mianie pajechaŭ Uładzimier Siańko ŭ Francyju. Budučy hiermanistam pavodle adukacyi i majučy dośvied pracy pierakładčykam (pa roznych kirunkach) i hidam ź niamieckaj dy hišpanskaj movami, paśla ŭžo amal 2-hadovaj parlamenckaj praktyki i peŭnych napracavanych kantaktaŭ ź niamieckimi palitykami, šmat što ŭdavałasia rabić davoli paśpiachova. Svaim siłami (amal biez padtrymki ź Miensku) my arhanizavali aficyjny budynak dla ambasady, pierakłali try zakony pa źniešnieekanamičnaj dziejnaści na niamieckuju movu i vydali ŭ vyhladzie dźviuch brašur-časopisaŭ. Viali havorki ŭ Bundestahu, u landtahach, u studenckich aŭdytoryjach, u cerkvach, na ekanamičnych kanferencyjach, u ofisach čarnobylskich inicyjatyvaŭ, na pradpryjemstvach, padčas kulturnickich imprezaŭ…
— 2016 hod jubilejny nia tolki dla vas, ale i dla Biełarusi — spaŭniajecca 25 hod Niezaležnaści. Vy byli siarod tych deputataŭ, jakija 25 žniŭnia 1991 hodu hałasavali za nadańnie Deklaracyi ab suverenitecie statusu kanstytucyjnaha zakonu. Siońnia časta možna pačuć, što ŭłady narešcie nibyta paviarnulisia da niejkich nacyjanalnych kaštoŭnaściaŭ (zaścierahajučysia ad paŭtoru «krymskaha scenaru») — ale jak vy tady patłumačycie, što hety hod nijak nie adznačajecca aficyjna, tady jak Ukraina nadaje analahičnamu jubileju vialikaje značeńnie?
— Vy słušna kažacie: nibyta paviarnulisia… Nijakaha pavarotu, kaniečnie, niama. I być nia moža, tamu što sama madel našaj «niezaležnaści» — zachavać asabistuju ŭładu, pryviazaŭšysia da «ruskaha miru» i ekanamična, i kulturna, i palityčna, i ŭ vajskovaj sfery — heta kajdanki, što dušać nacyjanalnyja inicyjatyvy.
Pakazalnaj była ŭračystaja viečaryna, na jakoj viadomyja dziejačy navuki i kultury ŭznaharodžvalisia nacyjanalnymi premijami. Z dynamikaŭ čujecca biełaruskaja mova, viadoŭcy — biełaruskamoŭnyja, na trybunie — ruskamoŭny prezydent, pobač staić, jak nieruchomaja statuja, vysoki hierarch Maskoŭskaj PC. Kancert, pačaty cyvilizavanaj šlachieckaj viečarynaj, zakančvajecca pravasłaŭnymi bizantyjskimi załatymi kupałami na ŭvieś ekran pałaca…
Ci voś BRSMaŭcy nadzienuć vyšyvanki… Śmiech dyj hodzie!
