«Proba hruntu ŭ Kazachstanie»: niamiecki teatr praciahvaje spravu Aleksijevič
Na mižnarodnym teatralnym forumie «TEART» u miežach tydnia Hiermanii adbyŭsia pakaz śpiektakla «Proba hruntu ŭ Kazachstanie».
Sioletni «TEART» spraviadliva ličycca adnoj z hałoŭnych padziej u kulturnym žyćci Biełarusi. Na praciahu troch tydniaŭ hledačy majuć mahčymaść ubačyć pastanoŭki takich zorak jeŭrapiejskaj režysury, jak Kšyštaf Varlikoŭski («(A)pałonija») i Jan Klata («Pieśnia pra maci i ajčynu») z Polščy, Juryj Butusaŭ («Dobry čałaviek ź Siezuana») i Kanstancin Bahamołaŭ («Lir») z Rasii, Ałvis Chiermanis («Doŭhaje žyćcio») z Łatvii. Ale navat na ich fonie vielmi hodna hladziełasia pastanoŭka Štefana Kehi «Proba hruntu ŭ Kazachstanie» (pakaz prajšoŭ pry spryjańni Instytuta imia Hiote ŭ Minsku).
U 2000 hodzie hety režysior razam z dvuma kalehami stvaryŭ u Bierlinie teatralnuju hrupu «Rymini Pratakoł», jakaja ažyćciaŭlaje pastanoŭki ŭ žanry «dakumientalnaha teatra». Apošniamu ŭłaścivy taki padychod, kali stvaralniki śpiektakla zapisvajuć realnych ludziej, čyje manałohi i dyjałohi potym pramaŭlajucca na scenie prafiesijnymi akciorami. Ale
«Rymini Pratakoł» pajšoŭ dalej: u pastanoŭkach hetaha kalektyvu paŭstajuć realnyja dziejnyja asoby i raspaviadajuć historyju ŭłasnaha žyćcia.
Naprykład, na sioletnim Avińjonskim fiestyvali (adnym z samych prestyžnych u śviecie) pra siabie sa sceny raskazvali nihieryjskija biźniesmeny.
Uźnikaje łahičnaje pytańnie: čym ža pastanoŭki «Rymini Pratakoł» adroźnivajucca ad amatarskich? Adkaz prosty: aryhinalnaściu myśleńnia pastanovačnaj hrupy i prafiesijanalizmam vykanaŭcaŭ, dziakujučy čamu dziejnyja asoby nie adroźnivajucca ad prafiesijanałaŭ, a mastacki vynik naležyć da vysokaha mastactva.
«Proba hruntu» raspaviadaje historyju piaci hierojaŭ, čyj los źviazany z transparciroŭkaj nafty.
Hierd Baŭman z HDR zajmaŭsia raspracoŭkaj «čornaha zołata» ŭ Iraku, Iardanii, Aŭstryi i Kazachstanie. Hienrych Vibie da vychadu na piensiju razvoziŭ paliva z zavoda, jaki pierapracoŭvaje «čornaje zołata». Kazach Nurłan Dusali pradaje naftu, a paźniej soniečnyja batarei ŭ Hiermanii. Chielenie Simkin vyrasła kala Bajkanura, a paźniej pracavała ŭ avijakampanii ŭ Hanoviery, prybytki jakoj zaležyć ad raźvićcia naftavaj industryi. Dla tadžyčki Aleny Panibratavaj susiedni naftavy Kazachstan zaŭsiody paŭstavaŭ terytoryjaj bahaćcia… Ich manałohi hučać pa-rusku i pa-niamiecku (z ruskimi subtytrami).
Čym ža niamieckaja pastanovačnaja hrupa praciahvaje spravu pretendentki na litaraturny Nobiel-2013 Śviatłany Aleksijevič?
I ŭ knizie «Čas sekand-chend», i ŭ niamieckaj pastanoŭcy idzie havorka pra pradstaŭnikoŭ savieckaj cyvilizacyi, jakaja amal syšła ŭ niabyt.
Ale isnuje i adroźnieńnie. Hierojaŭ Aleksijevič jadnaŭ idealistyčny faktar: viera ŭ kamunistyčnyja ideały (tamu jany praciahvajuć žyć u postsavieckim śviecie, kirujučysia savieckimi stereatypami).
Piaciorku vykanaŭcaŭ ź niamieckaha śpiektakla jadnaje ahulnaje minułaje prodkaŭ (usie jany — niemcy, jakija pryjechali ŭ Rasiju jašče padčas caravańnia Kaciaryny II) i materyjalny faktar (nafta).
Ironija losu, ale ŭ historyi byłych savieckich respublik ideałohija i nafta źnitavanyja nieparyŭnaj suviaźziu.
Mahutnaść SSSR pieryjadu «zastoju» i jaho padtrymka krain sacyjalistyčnaha łahieru šmat u čym hruntavałasia na vysokich koštach nafty, «čornaha zołata» (a zusim nie na pieravahach sacyjalistyčnaha ładu).
Rezkaje padzieńnie koštaŭ u 1986-m naniesła strašenny ŭdar pa savieckaj ekanomicy i paŭpłyvała jak na jaje vynikovy krach, tak i na raspad SSSR.
U žyćci hierojaŭ ekanamičnaja metazhodnaść daŭno zamianiła vieru ŭ byłyja ideały. Tamu nie dziŭna, što piaciora vykanaŭcaŭ mientalna naležyć užo da nastupnaha, postsavieckaha pakaleńnia.
I nichto, akramia Chieleny Simkin, nie imkniecca viarnucca dadomu. Ale całkam zabycca pra Kazachstan, ź jakim źviazana ich junactva i maładość, jany nie mohuć. Niezdarma hieroi śpiektakla bačać na ekranie svaje rodnyja miaściny, a taksama svajakoŭ, kamunikacyja ź jakimi adbyvajecca praź videasuviaź.
I Štefan Kehi, i Śviatłana Aleksijevič dajuć mahčymaść šarahovym ludziam raspavieści pra svajo žyćcio. Uspaminy apošnich juvielirna skanstrujavanyja ŭ miežach litaraturnaj ci sceničnaj prastory.
Raspoviedy dazvalajuć zakranuć hałoŭnyja pytańni i prablemy XX stahodździa, jakija katkom prajšli pa losam hierojaŭ. U «Probie hruntu…» heta Druhaja suśvietnaja vajna, vyprabavańnie jadziernaj zbroi, kaśmičnaja honka pamiž Savieckim Sajuzam i ZŠA, raspaŭsiud na postsavieckaj prastory rynkavych adnosin, emihracyja i biežanstva.
Pryncypova, što postsavieckija hieroi Štefana Kehi takija ž adzinokija i mała kamu patrebnyja ŭ śviecie, jak i savieckija hieroi Aleksijevič. Ich losy stali cackaj u rukach palitykaŭ.
Niezdarma Hienrych Vibie abvinavačvaje Hitlera, Stalina, Chruščova, Harbačova i Kola, z-za jakich usio žyćcio byŭ vymušany pierasialacca z krainy ŭ krainu.
«Proba hruntu ŭ Kazachstanie» — vielmi ščyry i pa-mastacki pierakanaŭčy partret pakaleńnia. Śpiektakl pieradaje podych XX stahodździa i pakazvaje makrakosmas hramadstva praź mikraśviet asoby.
