Hieahrafičnyja nazvy na rasijskuju pierakładać nie buduć?
Tapanimičnaja kamisija pry Saviecie Ministraŭ Biełarusi druhi raz pryniała rašeńnie zachavać isnujučy paradak prysvajeńnia najmieńniaŭ hieahrafičnych abjektaŭ u krainie: nazvy davać na biełaruskaj movie, a zatym tranślitaravać na rasijskuju.
«U advarotnym vypadku nam pryjdziecca pałamać usio, što my zavajavali», — zajaviŭ na pasiadžeńni staršynia kamisii i Dziaržkamiteta pa majomaści Hieorhij Kuźniacoŭ, kamientujučy źmieny ŭ Zakon Respubliki Biełaruś № 190 -Z «Ab nazvach hieahrafičnych abjektaŭ».
Ci nie tranślitaracyja, a pramy pierakład
Pytańnie ab uniasieńni źmianieńniaŭ ŭžo ŭzdymali pa daručeńni Saŭmina ŭ śniežni 2012 hoda — jano było sfarmulavana pa vynikach narady ŭ administracyi prezidenta.
Na dumku pradstaŭnikoŭ miascovych orhanaŭ dziaržkiravańnia, metazhodna ŭzakonić sposab pieradačy hieahrafičnych nazvaŭ šlacham pramoha pierakładu ź biełaruskaj na rasijskuju movu: Budaŭnikoŭ — Stroitielej, Červieńskaja — Ijuńskaja. Taki padychod, miarkujuć jany, apraŭdany va ŭmovach isnavańnia ŭ Biełarusi dźviuch dziaržaŭnych movaŭ.
Niahledziačy na toje, što ŭ śniežni 2012 hoda tapanimičnaja kamisija ŭžo vyniesła rašeńnie pakinuć artykuł zakona bieź źmienaŭ, Saŭmin znoŭ viarnuŭsia da hetaha pytańnia i daručyŭ Dziaržkammajomaści pry płanavaj karekciroŭcy Zakona ŭ 2014 hodzie ŭnieści heta źmianieńnie.
Prychilniki pierakładu na rasijskuju movu biełaruskich nazvaŭ taksama naciskajuć na toje, što da Čempijanatu śvietu pa chakiei 2014 hoda nieabchodna narmalizavać nazvy elemientaŭ
Adnak, jak skazaŭ H. Kuźniacoŭ, kali źmieny ŭ zakon buduć pryniatyja, to adbudziecca heta nie raniej kanca 2015 hoda.
Heta značyć, hetyja hady praca z najmieńniami budzie pravodzicca pa isnujučaj schiemie, a zakon, jak viadoma, zvarotnaj siły nie maje.
Z 2011 pa 2013 hady ŭ Biełarusi pierajmienavana 29 hieahrafičnych abjektaŭ, 13 prysvojeny nazvy z ulikam novych patrabavańniaŭ. U
ramkach viadzieńnia rejestra adrasoŭ pravodzicca ŭparadkavańnie usich najmieńniaŭ
Čynoŭniki: treba znajści ahulnuju movu z turystami
Prablema nierazumieńnia turystami biełaruskich taponimaŭ stvorana štučna, ličyć staršynia Dziaržkammajomaści.
U haściej, jakija pryjechali na čempijanat, buduć schiemy, maršruty, padrychtavanyja śpiecyjalna dla ich. «Vydatna, što my prymajem u siabie takoje mierapryjemstva, — skazaŭ H. Kuźniacoŭ.- Adnak turysty byli i da jaho, buduć i paśla.
Siońnia šmat rasijskich haściej, zaŭtra budzie šmat kitajskich. I što, my budziem dla kožnaj nacyi pierakładać našy nazvy?»
Jak adznačyli členy kamisii ŭ chodzie abmierkavańnia, inicyjatyva ŭniasieńnia hetych źmianieńniaŭ u Zakon naležyć minskim haradskim uładam, u pryvatnaści namieśniku staršyni Minskaha
harvykankama Iharu Karpienku, jaki, darečy, udzieł u pasiadžeńni nie prymaŭ.
Pradstaŭnik tapanimičnaj kamisii Minharvykankama patłumačyła, što pytańni vyklikanyja prablemami z nazvami novych stancyj staličnaha mietrapalitena.
Minharvykankam nie zhodny z tym, kab nadpisy byli tolki na biełaruskaj movie.
Tam ličać, što ruskija nazvy nieabchodnyja.
Suśvietnaja praktyka i tradycyi prodkaŭ
Pramy pierakład taponimaŭ nie praktykujecca ŭ nivodnaj krainie śvietu.
Bolš za toje, u rekamiendacyjnych dakumientach hrupy ekśpiertaŭ AAN pa hieahrafičnych nazvach jon adznačajecca jak całkam nieprymalny, pakolki ściraje nacyjanalnyja
asablivaści movy i pazbaŭlaje hieahrafičnuju nazvu jaje nacyjanalnaj samabytnaści.
Na dumku členaŭ tapanimičnaj kamisii, Biełaruś nie moža dapuścić parušeńnie mižnarodnych normaŭ.
Jak nahadaŭ Siarhiej Łukaševič, pieršy sakratar upraŭleńnia hłabalnaj palityki i humanitarnaha supracoŭnictva hałoŭnaha ŭpraŭleńnia šmatbakovaj dypłamatyi MZS, biełarusy
zamiežža pryniali zvarot i vystupajuć za zachavańnie biełaruskaj movy.
U pytańni zachavańnia taponimaŭ i stvareńnia novych hieahrafičnych nazvaŭ havorka idzie pra prestyž dziaržavy.
«Kali my chočam zachavać toje, što zastałosia nam ad prodkaŭ, to my pavinny davać nazvy na biełaruskaj movie, — praciahnuŭ H. Kuźniacoŭ.
— Ja z taho pakaleńnia biełarusaŭ, jakija da 7–8 kłasa vučylisia na biełaruskaj movie. I ja spadziajusia, što my vierniemsia
da hetaha».
Šmat pytańniaŭ uźnikaje z karektnym najmieńniem hieahrafičnych abjektaŭ, adznačyŭ Ihar Kapyłoŭ, vučony sakratar Instytut movy i litaratury Nacyjanalnaj akademii navuk. Katastrafična
nie chapaje infarmavanaści ŭ asiarodździ čynoŭnikaŭ miascovaha kiravańnia krainy. «My padrychtavali daviednik, jaki atrymaŭ vysokuju acenku na źjeździe słavistaŭ, hatovyja padrychtavać infarmacyjnuju bazu», — skazaŭ jon.
Adnak pierakładać biełaruskija taponimy — niedapuščalna.
«My ž nie staniem pierakładać proźviščy hramadzian Biełarusi! Buraka na Śviekłu, Trusava na Krolikova. A z nazvami haradoŭ, vulic — toje ž samaje», — skazaŭ I.Kapyłoŭ.
Samaje hałoŭnaje, što ź pierakładam na ruskuju movu nieminučaja błytanina, a heta niedapuščalna ŭ suviazi z vyklučna važnym praktyčnym značeńniem nazvaŭ hieahrafičnych abjektaŭ — ich
adrasnaj funkcyi.
Naprykład, Kastryčnickaja i Oktiabŕskaja dla zamiežnikaŭ — heta dva roznyja taponimy. Atrymlivajecca, što parušajucca dva asnoŭnyja pryncypy mižnarodnaj tapanimiki — paznavalnaść i zvaračalnaść. Dakładnaść, adrasnaść mahčymaja tolki pry ŭmovie vykarystańnia adnoj sistemy, adnoj movy.
I heta pavinna być biełaruskaja mova, adnahałosna vyrašyła tapanimičnaja kamisija.
