Źbihnieŭ Bžezinski: Jeŭropie patrebnaja stratehija ŭ dačynieńni da Biełarusi i Ukrainy
Jeŭrapiejski sajuz maje dastatkovy patencyjał dla demakratyzacyi svaich uschodnich susiedziaŭ.
Pra heta były daradca prezidenta ZŠA pa nacyjanalnaj biaśpiecy Źbihnieŭ Bžezinski skazaŭ u intervju vydańniu «Polska».
— U svajoj novaj knizie «Stratehičnaje bačańnie» vy pišacie pra nieabchodnaść stvareńnia doŭhaterminovaha stratehičnaha prajekta, jaki achoplivaje ŭvieś Jeŭrazijski kantynient. Vy ličycie, što tolki takoje ŭtvareńnie moža stać stratehičnym partnioram ZŠA? Ale jak abjadnać Jeŭraziju? Ci mahčymy ahulny śpis stratehičnych zadač dla ES, Rasii i Kitaja?
— Vy ŭkładvaje ŭ maje vusny słovy, jakich ja nie kazaŭ. Ja nie pisaŭ pra farmavańnie «jeŭrazijskaha stratehičnaha sajuza» i tym bolš «abjadnanaj Jeŭrazii». U knizie havorka idzie tolki pra stvareńnie bolš šyrokaj sistemy procivah, jakaja dapamoža zachavać stabilnaść na ŭsim jeŭrazijskim supierkantyniencie. U apošnija 20 hadoŭ Jeŭrazija «lažała ŭ drejfie». Z adnaho boku, nabiraŭ siłu Kitaj, z druhoha — Jeŭropa pieražyvała składanaści z umacavańniem palityčnaha supracoŭnictva, a adnačasova Turcyja i Rasija praciahvali znachodzicca na pieryfieryi Zachadu. Tamu ja b raiŭ Złučanym Štatam znajści bolš tonkuju i pradumanuju stratehiju na Blizkim Uschodzie i tamu padkreślivaju nieabchodnaść stvareńnia «šyrokaha Zachadu», jaki b uklučyŭ u siabie jeŭraatłantyčnuju supolnaść, a taksama Rasiju, Ukrainu ci Turcyju. Zrazumieła, dasiahnieńnie kančatkovaj mety zojmie šmat času (ja miarkuju, nam daviadziecca pačakać niekalki dziesiacihodździaŭ), zrešty, ja padrabiazna pišu pra heta ŭ svajoj knizie.
— Apošnim časam intehracyja ŭnutry ES taksama zdajecca ŭsio bolš prablematyčnaj: zamiest taho kab ruchacca da zhurtavanaści, ES traščyć pa švach. Jak vam zdajecca, ci realna ŭ doŭhaterminovaj pierśpiektyvie stvaryć mocnuju palityčnuju strukturu, abjadnanuju vakoł jeŭrazony? Jakija alternatyvy jość u Jeŭropy?
— Vy całkam spraviadliva adznačyli, što praces dalejšaj intehracyi ŭnutry ES robicca ŭsio bolš składanym. Brusel nie vykarystaŭ pieryjad adnosnaj stabilnaści, kab vybudavać sapraŭdnuju supolnaść, i ciapier raschlobvaje nastupstvy hetaj biaździejnaści. Raźličvać na toje, što valutny sajuz zmoža zamianić ciapierašniaje palityčnaje abjadnańnie, tym bolš što krainy jeŭrazony funkcyjanavali ŭ joj na roznych umovach, było niedalnabačna. Adnak ja nie padzialaju dumki, što Jeŭrasajuz moža raspaścisia. Ciapier pad pytańniem tolki siabroŭstva Vialikabrytanii, a astatnija krainy, jak ujaŭlajecca, chočuć zastavacca siabrami ES. Tym nie mienš napružanaść unutry ŭsioj struktury isnuje, apošnim prykładam stała situacyja na Kipry. Jeŭrapiejskija lidary i hramadskaść, miž tym, uśviedamlajuć, što raspad ES byŭ by dla ich katastrofaj. Akramia taho, u apošnija niekalki miesiacaŭ ZŠA ŭsio bolš rašuča vykazvajucca na karyść stvareńnia transatłantyčnaj zony svabodnaha handlu. Kali b pieramovy na hetuju temu sapraŭdy atrymałasia davieści da kanca, heta stała b niejmavierna mocnym impulsam
— Kažučy pra hetyja intaresy, nielha zabyć pra Rasiju. U svajoj knizie vy padkreślivajecie, što ciapier situacyja ŭ hetaj krainie niestabilnaja, ale z časam siaredni kłas praviadzie tam viesternizacyju. Heta realna? U historyi jašče nie było prykładaŭ, kab u Rasii, niahledziačy na nieadnarazovyja sproby, atrymałasia ŭkaranić zachodnija standarty. Čamu vy ličycie, što ciapier usio moža być inakš?
— Vy pytajeciesia, ci moža źjaŭleńnie siaredniaha kłasa Rasii pryvieści da viesternizacyi Rasii, adnačasova majučy na ŭvazie, što heta niemahčyma. Na maju dumku, heta vielmi antyhistaryčnych padychod. Zachad staŭ demakratyčnym nie tysiaču hadoŭ tamu, a pryjšoŭ da demakratyi šlacham evalucyi. Spatrebiŭsia čas, kab vypracavać najaŭnyja ciapier instytucyjnyja rašeńni i stvaryć pryncypy, jakija asacyjujucca siońnia z zachodniaj palityčnaj sistemaj. U Rasii dadzieny histaryčny praces pačaŭsia značna paźniej, što zusim nie aznačaje, što hetaja kraina nie moža pajści tym ža šlacham. Niemahčyma admaŭlać taho, što rasijski siaredni kłas robicca ŭsio bolš prykmietnym. Jon adkryty śvietu i pačynaje pierajmać palityčnyja kaštoŭnaści, jakija tradycyjna źviazvajucca z Zachadam. Mnohija pradstaŭniki rasijskaha siaredniaha kłasa vučylisia za miažoj, a ciapier aktyŭna inviestujuć na Zachadzie svaje srodki. Heta daje padstavy mierkavać, što pastupova sučasnyja rasijcy, jakija myślać, pryviaduć da źmieny palityčnuju sistemu ŭ svajoj krainie.
— Polšča lažyć na miažy dvuch vialikich utvareńniaŭ: z adnaho boku — valutny sajuz, a z druhoha — Rasija buduje sajuz jeŭrazijski. Historyja vučyć, što takoje miescaznachodžańnie zaŭsiody prynosiła nam niaščaści. Jak nam z hetaha vybracca, kolki ŭ nas zastałosia času na pryniaćcie stratehičnaha rašeńnia?
— Spakajniej. Kazać, što Rasija «stvaraje Jeŭrazijski sajuz», było b pierabolšańniem. Jana, a ŭ pieršuju čarhu prezident Pucin, chacieła b jaho stvaryć, ale ciapier heta tolki pažadańni, a nie fakt, jaki adbyŭsia. Na farmalnym uzroŭni Kreml, viadoma, budzie ŭhavorvać postsavieckija dziaržavy dałučycca da svajoj kancepcyi ŭmacavańnia supracoŭnictva. Adnak dastatkova naviedać hetyja krainy, kab zrazumieć, što miascovyja elity zanadta pryvykli da idei suvierenitetu, im padabajecca fakt vałodańnia ŭłasnaj niezaležnaj dziaržavaj. I heta nie dziŭna. Bo kožny chacieŭ by być prezidentam, premjeram, ministram, hienierałam abo pasłom svajoj krainy, a nie siabram biurakratyi, jakaja sprabuje vybudavać novuju nacyjanalnuju impieryju, zychodziačy z ułasnaha razumieńnia etnasu. Ja nie vieru, što rasijskaja ideja stvareńnia Jeŭrazijskaha sajuza zavieršycca pośpiecham. Akramia taho, u situacyi, kali Zachad umacuje svaje siły, a Kitaj zachavaje ciapierašni temp raźvićcia, stanovišča Rasii pamiž imi budzie vielmi niajomkim.
— Jaki los čakaje krainy — udzielnicy prajekta «Uschodniaje partniorstva»? Palaki chacieli žyć jak na Zachadzie, i my ŭstupili ŭ Jeŭrasajuz, ale ci moža hety scenar paŭtarycca ŭ vypadku ŭkraincaŭ i biełarusaŭ? Jakija šancy, što Polšča padasca im nastolki pryvabnaj, kab pieratvarycca ŭ punkt adliku dla razumieńnia ŭłasnych žadańniaŭ i pamknieńniaŭ?
— Ukraincy i biełarusy, jakija chočuć stać častkaj Zachadu, dumajuć pra heta zusim nie z zajzdraści da Polščy. Jany chočuć hetaha, bo źviazvajuć svaje, vykarystoŭvajučy vašaje vyznačeńnie, «žadańni i pamknieńni» ź Jeŭropaj, a zaadno spadziajucca ŭmacavać svaju niezaležnaść. Ja vymušany sa škadavańniem kanstatavać, što čas ad času ich prymušajuć zaklučać roznyja pahadnieńnia z Rasijaj, jakaja imkniecca takim zavualavanym sposabam adnavić Rasijskuju impieryju. Jeŭropa, niesumnienna, maje vialiki patencyjał, jaki možna było b vykarystoŭvać dla demakratyzacyi i hramadskaj transfarmacyi dziaržavaŭ, što lažać za ŭschodniaj miažoj Polščy, ale kab dasiahnuć hetaha vyniku, nieabchodnaja doŭhaterminovaja stratehija dziejańniaŭ. Anałahičnaja kancepcyja nieabchodnaja taksama ŭ dačynieńni da Turcyi i Rasii. Na žal, takoj stratehii ŭ Jeŭropy niama.
— U svajoj knizie vy pieraličvajecie šmat zadač, jakija pavinnyja ŭziać na siabie Złučanyja Štaty dla zachavańnia suśvietnaha bałansu sił. Jakija nastupstvy nam pahražajuć, kali ničoha nie budzie zroblena? Vy kažacie pra pahrozu ideałahičnaj vajny pamiž Kitajem i ZŠA, padkreślivajecie niebiaśpieku nacyjanalistyčnych tendencyj va Uschodniaj Azii. Ci varta rychtavacca da zmročnaha scenaru: rostu napružanaści, jaki moh by pryvieści da Treciaj suśvietnaj vajny?
— Davajcie nie budziem pierabolšvać: pakul niama nijakich padstavaŭ malavać zmročnyja scenary. Ja miarkuju, što Zachad staić pierad tvaram novych vyklikaŭ, i niekatoryja ź ich mohuć akazacca davoli niebiaśpiečnymi. Adnak siońnia asnoŭnaja niebiaśpieka — heta nie pierśpiektyva źjaŭleńnia žudasnaha hiehiemona nakštałt Stalina abo Hitlera. Hałoŭnaja prablema — heta stan hłabalnaha chaosu. Tamu samaja važnaja zadača sučasnaści — vypracavać mietady, z dapamohaj jakich samyja mocnyja suśvietnyja dziaržavy pačnuć farmavać transkantynientalnuju sistemu hłabalnaha supracoŭnictva.
