Biełaruskaja hłybinia. Kroŭ Papiałuški
- Nie budź pieramožany złom,
a pieramahaj zło dabrom.
Da Rymlanaŭ 12-21
Kali Kaścioł abviaščaŭ jaho błasłavionym, na placy Piłsudskaha ŭ Varšavie sabralisia sotni tysiačaŭ viernikaŭ sa 140 krainaŭ.Ježy Papiałuška — kapiełan «Salidarnaści», śviatar, jaki spaviadaŭ i pryčaščaŭ buntoŭnych rabočych, zrabiŭsia Sercam mirnaha polskaha supracivu.
«Svaboda — jana ŭnutry nas!» — tak i čuješ, jak małady ksiondz pramaŭlaje kazań pierad rabočymi, jakija bastujuć u Varašaŭskaj hucie, sialanami na rodnaj Biełastoččynie, intelihiencyjaj u staličnym kaściole Śviatoha Stanisłava Kostki.
Jahonaja svaboda jość u kožnym z nas, biełarusaŭ. Papiałuška naradziŭsia ŭ siamji prostych biełaruskich sialanaŭ — u vioscy Akopy hminy Suchavola Padlaskaha vajavodstva ŭ 1947.Maleńkim navat nie razmaŭlaŭ pa-polsku: viaskovaja Biełastoččyna — kraj hłybokich lićvinskich karanioŭ. Paślavajennaje Padlašša, addadzienaje Stalinym Polskaj Narodnaj Respublicy, spłyvała kryvioju: Saviety rasstrelvali kłasavych vorahaŭ dy nacyjanalistaŭ, lasnyja AKaŭcy rezali horły balšavikam dy biełarusam… a cichi viernik, chudarlavy chłopčyk pajšoŭ ministrantam u kaścioł. «Nie budź pieramožany złom, a pieramahaj zło dabrom» — deviz z Pasłańnia apostała Paŭła da Rymlanaŭ ksiondz Ježy budzie paŭtarać i paŭtarać na kazaniach da «Salidarnaści». Paśla zakančeńnia duchoŭnaj sieminaryi ŭ Varšavie 24-hadovaha Papiałušku vyśviaciŭ na śviatara vialiki kardynał Stefan Vyšynski.
I mienavita Papiałuška ŭziaŭ na siabie słužeńnie, na jakoje advažylisia niamnohija i jakoje stała jahonym kryžam — staŭ dušpastaram apazicyi, rabočych, što zabastavali pa ŭsioj krainie. Z uviadzieńniem vajskovaha stanovišča i aryštam tysiačaŭ aktyvistaŭ «Salidarnaści» palaki chłynuli ŭ Kaścioł. U parafii Stanisłava Kostki ŭ centry Varšavy ludzi nie źmiaščalisia ŭ chramie. Rašučyja rabočyja stajali znadvorku i aburalisia: narod idzie da Kaścioła pa abaronu, a što Kaścioł?.. I tady Papiałuška raspačaŭ «Imšy za Ajčynu». Jahonyja kazani tranślavalisia praz radyjo «Svabodnaja Jeŭropa». Kapiełan «Salidarnaści» jeździŭ pa ŭsioj krainie. U 1983 ułady sfabrykavali suprać jaho kryminalnuju spravu, ale kiraŭnictva Kaścioła vyciahnuła jaho z turmy.U 1980 Polšča paŭstała. U tym ža 1980 Ježy spoŭniłasia 33 — uzrost Chrysta.
13 kastryčnika 1984 hoda la Hdańska polskaje hebe, palujučy na Papiałušku, zładziła aŭtaavaryju. Małady ksiondz acaleŭ. 16 kastryčnika kardynał-prymas Juzaf Hlemp vyklikaŭ Papiałušku. Usie razumieli, da čaho idzie. Hlemp prapanavaŭ vyjechać na vučobu ŭ Rym. Ježy admoviŭsia.
Praz try dni, 19 kastryčnika, na darozie Toruń—Varšava try aficery śpiecyjalnaha adździeła Słužby Biaśpieki, adzin ź jakich byŭ apranuty daišnikam, spynili mašynu z Papiałuškam. Ksiandza vyciahnuli i źbili. Zavieźli na bierah vadaschovišča. Zaciahnuŭšy na šyi piatlu dy pryviazaŭšy hruz, utapili kala płaciny Ułacłaveka.
Usio było zroblena tak, kab trup nie ŭspłyŭ.
Ale Visła vyšturchnuła cieła — i razam sa strašnaj praŭdaj z hłybiniaŭ vypłyŭ bol Kaścioła i hnieŭ cełaj Polščy. Pachavańnie Papiałuški 3 listapada 1984 sabrała 250 tysiačaŭ čałaviek.
U 2010 na płoščy Piłsudskaha ŭ Varšavie padčas bieatyfikacyi ksiandza Papiałuški jahonaja matula, 100-hadovaja Maryjana, skazała cełamu śvietu:
— Kali syna chavali, ja raźvitvałasia ź im sa ślaźmi na vačach… Ale budu vitać jaho z radaściu. Tam, dzie niama ani strachu, ani bolu, ani śmierci.
Papiałuška — haračaje biełaruskaje serca, addadzienaje Polščy.
Tak i čujecca znajomy pavieŭ…
Ź Biełarusi ŭ Polšču ŭvieś čas viejała cichim jevanhielskim vietram — ad časoŭ pabožnaha Jahajły, praz «Bieraściejskuju Bibliju» Mikałaja Radziviła Čornaha i «Novy Zapaviet» Budnaha. Što i kazać, kali duchoŭnym nastaŭnikam Karala Vajtyły, budučaha papy Jana Paŭła II, byŭ kardynał Pavał Sapieha! Mienavita biełaruskaja kroŭ była toj krynicaj i niezahojnaj ranaj, što vyjaŭlała ŭ Polščy Jezusa Ukryžavanaha.
Biełaruś — radzima patryjarcha polskaj litaratury i pieśniara polskaha pilihrymstva Adama Mickieviča, rodny dom najbolš płodnaha chryścijanskaha piśmieńnika ŭ śviecie, jaki napisaŭ 600 tamoŭ tvoraŭ, Juzafa Krašeŭskaha, ajčyna natchnionych piśmieńnikaŭ epochi Aśvietnictva — Franciška Bahamolca, Adama Naruševiča, Franciška Kniaźnina, Juljana Niamceviča, hienijalnaha aŭtara knihi Quo Vadis, uchvalenaj Vatykanam, Hienryka Siankieviča.
Baćka polskaj opiery — biełarus Stanisłaŭ Maniuška. Pačynalnik polskaha simfanizmu — naš Miečysłaŭ Karłovič. Aŭtar najviadomiejšaha ŭ śviecie pałaneza — praniźlivy paŭstaniec Michał Kleafas Ahinski.
Navat baćka sučasnaj polskaj dziaržavy — vilenski biełarus Juzaf Piłsudski.
Papiałuška — adzin z takich.
A na kaho ž Boh pakinuŭ samu Biełaruś?
Biełaruski Kaścioł zrabiŭ nadzvyčaj šmat, kab my prajšli toj ža šlach da voli, jaki prajšła Polšča.Biełaruski Kaścioł — heta carkva zasnavalnikaŭ BCHD Adama Stankieviča i Vincenta Hadleŭskaha, kardynała-pakutnika Kazimira Śviontka i pierakładčyka Biblii Uładysłava Čarniaŭskaha, pravadyra Adradžeńnia Zianona Paźniaka i probašča Čyrvonaha Kaścioła Uładysłava Zavalniuka, bratoŭ Barkoŭ i družnaj hreka-katalickaj hramady… Carkva čystaje viery, pryncypovaje biełaruskaści… i tradycyjnaje aściarožnaści.
Ale kali bačyš maładych chudarlavych ksiandzoŭ ź jasnymi vačyma, što vybirali sieminaryju ŭ 1990-ja, a ciapier viaduć pilihrymki i adkryta nosiać biełuju z čyrvonym stužku Chrysta — adrazu zhadvaješ: heta carkva błasłavionaha Ježy Papiałuški.
Hety ksiondz rabiŭ niešta vielmi-vielmi prostaje. Uhołas nazyvaŭ biełaje — biełym, čornaje — čornym, volu — volaj, a praŭdu — praŭdaj. Pieramahaŭ zło dabrom. I hetak ža prosta addaŭ svaju biełaruskuju kroŭ ahromnistamu narodu, kab uvieś narod, źniavierany i zapałochany, moh narešcie pryniać i ŭmiaścić Nieŭmiaščalnaha Zbaŭcu.
Kuplin
