Mitrapalit pierad abliččam dyktatury
Nie, havorka pojdzie nie pra mitrapalita Fiłareta, jak moža chto padumaŭ. Siońnia dzień šanavańnia pamiaci śviaciciela Filipa, mitrapalita Maskoŭskaha. Hetaha śviatoha, jaki uznačalvaŭ pravasłaŭnuju carkvu ŭ Maskoŭskim carstvie časoŭ Ivana Žachlivaha, nazyvajuć «novym spaviednikam». Z błoha a. Alaksandra Šramka.
Nie, havorka pojdzie nie pra mitrapalita Fiłareta, jak moža chto padumaŭ. Siońnia dzień šanavańnia pamiaci śviaciciela Filipa, mitrapalita Maskoŭskaha. Hetaha śviatoha, jaki uznačalvaŭ pravasłaŭnuju carkvu ŭ Maskoŭskim carstvie časoŭ Ivana Žachlivaha, nazyvajuć “novym spaviednikam”. I dakładna tak, navamučanikami i navaspaviednikami, nazyvajuć tych, chto vytrymaŭ pakuty za Chrysta ŭ čas savieckich hanienieńniaŭ. Takim čynam, carkoŭnaje padańnie ŭ adpaviednym sensie pryraŭnoŭvaje śviatych taho i hetaha časoŭ. Nu a pakolki saviecki čas dla nas jašče nia skončyŭsia, my možam z žyćcia hetych śviatych, z taho, jak jany pavodzili siabie ŭ čas žorstkaj dyktatury, uziać dla siabie plonny urok. A ŭ pryvatnaści, z prykładu śviaciciela Filipa urok taho, što časta byvaje pradmietam sprečak – jak vieści siabie pierad tvaram dyktatury tym, chto uznačalvaje carkvu, niasie za jaje adkaznaść.
Časta mienavita hetaj adkaznaściu apraŭdvajuć, byvaje, usiakija kampramisy i maŭčańnie carkvy pierad uładaj. Adnak Boh nam niezdarma daje śviatych, mienavita ich prykład, a nie “racyjanalnyja” arhumenty jość dla nas kančatkovym śviedčańniem praŭdy.
I što my bačym z žyćcia śviaciciela Filipa? Chacia mitrapalit uznačaliŭ carkvu pry ŭmovie taho, što nia budzie tyčycca spraŭ apryčniny i “carskaha abichodu”, jon, jak kaža viadomy rasiejski filozaf i historyk Hieorhij Fiadotaŭ, “ u hady kryvavaj revalucyi, utvoranaj źvierchu, padniaŭsia suprać tyrana i zapłaciŭ žyćciom za biezbajaznaje spaviadańnie praŭdy”.
Da niejkaha času car nie rašaŭsia čapać śmiełaha mitrapalita, bo jon mieŭ vialiki aŭtarytet nia tolki jak mitrapalit, ale i jak dziejsny manach. Ale voś ŭ 1568 hodzie ŭ Kryžapakłonnuju niadzielu Vialikaha postu, kali ŭ sabor pryjšoŭ car sa śvitaj, Filip admoviŭsia jaho błahasłavić i pačaŭ publična hańbavać tyrana za jaho biezzakońnia. U adkaz car Ivan staŭ vykrykvać pahrozy, jakija potym i pačaŭ vykonvać.
Užo na nastupny dzień pačali chapać ludziej z akružeńnia mitrapalita, ich pytali, sprabujučy takim čynam znajści niešta suprać mitrapalita. Potym byŭ saborny sud, na jakim mitrapalitu byli pradjaŭleny niedarečnyja iłžyvyja abvinavačvańni. Naprykład, u čaradziejstvie. Car patrabavaŭ dla mitrapalita pakarańnia śmierciu praz spaleńnie. Ale ž duchavienstva vymaliła jamu žyćcio. Jon byŭ pazbaŭleny sanu i prahavorany da pažyćciovaha źniavoleńnia ŭ manastyry.
Byŭ navat ustrojeny publičny ździek. Užo paśla pryhavoru mitrapalita vymusili ŭ sabory słužyć liturhiju, i ŭ siaredzinie słužby ŭ chram uvarvalisia apryčniki. Hałoŭny ź ich pračytaŭ ukaz ab pazbaŭleńni sanu, a potym ź mitrapalita sarvali abłačeńnie i vytaŭkli z chramu, źbivajučy jaho i łajučy. Sam mitrapalit trymaŭsia spakojna i błahasłaŭlaŭ narod, jaki sa ślazami jaho pravodziŭ.
Doŭhi čas byłoha mitrapalita trymali ŭ sklepach maskoŭskich manastyroŭ. Trymali jaho ŭ kajdanach, apranuli na šyju važki łancuh, a na nohi – kałodki. Potym Filipa pierapravili za ździekami ŭ Tvier, u Otrač manastyr. Pa słovach «Žyćcia», «śviatoj na puti mnohu pakosť i unižienije prijat».
U 1569 hodzie car z vojskam prachodziŭ kala Tviery. Jon uspomniŭ pra mitrapalita i pasłaŭ da jaho bycam ba za błahasłavieńniem svajho samaha lutaha apryčnika Malutu Skuratava. Kali Filip jaho pabačyŭ, to adrazu zrazumieŭ, za čym toj pryjšoŭ. Jon nia straciŭ zvyčajnaha spakojnaści i tolki skazaŭ: “ Rabi, jak žadaješ, miły, za čym pryjšoŭ”. I pačaŭ malicca. Maluta schapiŭ padušku i zadušyŭ śviatoha. Potym kat vyjšaŭ i abviaściŭ, što mitrapalit pamior ad uharu.
Voś tak skončyŭ svajo śviatoje žyćcio mitrapalit Filip, pakinuŭšy nam prykład taho, jak Carkva, pry tym, što jana skarajecca ŭładzie, pavinna nie mirycca ź jaje niečałaviečnaściu i niespraviadlivaściu. Amal da śmierci. Bo, jak kaža Hospad naš Iisus Chrystos, "bolšaj lubovi ni ŭ koha niama, jak taja, kali chto dušu svaju pałožyć za siabroŭ svaich. Vy siabry Maje, kali robicie toje, što Ja zapavieduju vam" (Iaan.15:13,14)
