Źjeŭ — i paradak
Siarod zasnavalnikaŭ Sajuzu piśmieńnikaŭ Biełarusi — nivodnaj znakavaj postaci biełaruskaj litaratury. Kali ŭ 1934 hodzie stvaraŭsia Sajuz piśmieńnikaŭ, tam byli ŭsie lidery litaratury. Kupała, Kołas, usie, chto byŭ, jašče — na svabodzie. Kali ŭ 2005 hodzie ŭłada vyrašyła stvaryć Sajuz piśmieńnikaŭ, viernych Łukašenku, na źjezd sabralisia 125 asobaŭ, ź jakich tolki 53 siabry z šaścisociennaje hramady Sajuzu biełaruskich piśmieńnikaŭ. Siarod ich nivodnaha narodnaha piśmieńnika Biełarusi, nivodnaha veterana vajny z šerahaŭ SBP. A jašče kažuć, što nadychodziać stalinskija časy… Čas nia toj i śviet nia toj.
Źjezd mankiravali ŭsie, kaho možna ličyć znakavymi postaciami našaj litaratury, — nia tolki tyja, chto adkryta deklaruje svaju apazycyju, ale i Ivan Ptašnikaŭ, Ivan Navumienka. U źziajučuju pazałotaj zalu sabralisia amal vyklučna ludzi «pry pasadach». Taki ŭchilizm aznačaje pieradusim, što ŭ piśmieńnickim asiarodździ mała chto vieryć u daŭhaviečnaść łukašenkaŭskaha režymu.
Stvareńnie SPB adbyvałasia nia tolki ŭ vuzkim kole, ale i zamkniona. Pilnaj vonkavaj achovaj dzieja 18 listapada nahadvała nie 1934-ty, a 1944-ty, kali niešmatlikija kalabaranty abaviazanyja byli źbiracca na idealahičnyja spektakli ŭładaŭ.
Staršynia arhkamitetu novaŭtvoranaj arhanizacyi senatar Mikałaj Čarhiniec z trybuny asudziŭ Sajuz biełaruskich piśmieńnikaŭ, jaki pieratvaryŭsia ŭ «nieprymirymuju apazycyju, prahnuju skidańnia zakonnaj ułady».
Kiraŭniki Sajuzu biełaruskich piśmieńnikaŭ na heta ničoha adkazać nie mahli. Alesia Paškieviča ź jahonymi namieśnikami Barysom Piatrovičam i Eduardam Akulinym vyvieli Anatol Aŭrucin i Hieorhi Marčuk z dapamohaj chłopcaŭ u cyvilnym.
Z Pałacu vypravili nia tolki «niačesnych piśmieńnikaŭ», ale navat pradstaŭnikoŭ presy. Nam zastavałasia fiksavać, chto vychodziŭ i chto zachodziŭ u vieličnyja dubovyja dźviery.
Zabaŭlaŭ pasłancoŭ arkiestar Ministerstva abarony. Vitali ministry infarmacyi j kultury Ŭładzimier Rusakievič i Leanid Hulaka, rektar BDU Vasil Stražaŭ. Šmat chto sa 125 zasnavalnikaŭ novaj supołki tak i kazaŭ: toj Sajuz piśmieńnikaŭ vystupaje suprać prezydenta, a my budziem «za ciapierašni paradak».
Siarod udzielnikaŭ naziralisia redaktarka «Maładości» Raisa Baravikova, akademik litaraturaznaŭstva Ŭładzimier Hniłamiodaŭ, redaktar «LiMu» Anatol Kazłoŭ. Kantrol dziaržavy nad hramadzkimi arhanizacyjami i biezumoŭnaja padtrymka pravadyra — rysy, ułaścivyja tatalitarnym režymam. Heta, peŭna, viedaje i častka litarataraŭ, sabranych Čarhincom. Ale — žyć ža treba.
Ukrainskija Hilevičy j Bryli stajali b pierad dźviaryma Pałacu i posachami, niamohłyja, śviacili b «delehataŭ». U biełarusaŭ inšy temperament. Pahardlivaja adsutnaść žyvych klasykaŭ pastaviła kryž na aŭtarytecie arhanizacyi.
Paśla sajuzaŭ moładzi, palakaŭ, prafsajuzaŭ pryjšła čarha ŭładaroŭ dumaŭ. Adnak iznoŭ usio vyjšła hetak hruba, što ŭsie tolki ŭ čarhovy raz pierakanalisia: a hramadztva, jak ni kruci, na kaleni nie staje. Supraciŭlajecca maŭkliva, ale zaciata. Supraciŭlajucca historyki, supraciŭlajucca nacmienšaści, presa, piśmieńniki taksama nia zhańbili siabie.
