«Супольнасць гістарычных лёсаў» Літвы-Беларусі і Масковіі
У апошнія месяцы такое адчуванне, што зноў апынуўся ў саўку: з усіх бакоў «патрыятычны» сковыт аб «общности исторических судеб» Беларусі і Расеі. Аб якой уласна «супольнай гісторыі» ходзіць? Ну, з тымі, у каго гісторыя пачынаецца з 1917 года, усё зразумела. Але мова не пра неасавецкіх фрыкаў-маргіналаў, а пра тых, хто аперуе паняткам «гісторыя» больш-менш свядома.
Задумаўся: сапраўды, а ў чым супольнасць гістарычных лёсаў Літвы-Беларусі і Масковіі? З кім у нас сапраўды супольнасць гістарычных лёсаў, дык гэта з Кіеўскаю Руссю-Украінаю, а з Масковіяй некалькі стагоддзяў войнаў і маскавіцкага тэрору на поўнае знішчэнне нашага народу і гаспадарства. Але на чым жа заснаваны енкі пра «супольнасць лёсаў» Беларусі і Масковіі, які ўласне гістарычны матэрыял маецца на ўвазе?
Склаў невялічкі спіс асноўных агульнавядомых фактаў нашых дачыненняў з Масковіяй за апошняе тысячагоддзе, так бы мовіць, «дайджэст». Хацелася б пачуць аналагічны выклад фактаў з боку масквафілаў у падтрымку іхняе тэорыі, каб зразумець, на чым уласне заснаваны іхнія тэзы. Але адчуваю, што такога адказу ніколі не будзе дадзена, а яны абмяжуюцца сваімі звычайнымі аўтысцкімі мантрамі.
Гэтак жа…
«Супольнасць гістарычных лёсаў» Літвы-Беларусі і Масковіі:
1069: Полацкі князь Усяслаў з войскам Літвы ідзе паходам на Ноўгарад. Масквы яшчэ не існуе.
1158: Менскі князь Валадар Глебавіч з войскам Літвы ідзе паходам на Польшчу, выдае сваю дачку Соф’ю замуж за дацкага караля Вальдэмара. Масква ў 1147 г. толькі заснавана як маленькая памежная цвержа на ўскрайку Русі.
1240-я: Усе землі Беларусі задзіночаны ў Вялікае Княства Літоўскае — магутнае гаспадарства, збудаванае на ўрадовым ладзе беларускіх княстваў. Масква разбурана татарамі і не грае аніякае ролі ў палітычным жыцці Русі.
1300: Створана Літоўская мітраполія — гаспадарствавая царква Вялікага Княства Літоўскага. Перанясенне кіеўскае мітрапалічае катэдры ў Валадзімір-на-Клязьме зацверджана Канстанцінопалем толькі ў 1354 г. Так-так, Літоўская мітраполія на 54 гады старэйшая за Маскоўскую.
1354—1355: Змаганне за Кіеўскую мітраполію між літоўскім мітрапалітам Раманам і маскоўскім мітрапалітам Алексіем. Масква ўпершыню спрабуе змагацца за лідарства ў палітычным жыцці Русі.
1385: Укладзена Крэўская унія між ВКЛ і Польшчаю з мэтаю змагання з крыжакамі. Масква ў 1382 г. спалена войскам ордскага цара Тахтамыша.
1410: Перамога войскаў ВКЛ (плюс Украіна, Смаленск, Ноўгарад, гусіты, войскі Орды) і Польшчы над Тэўтонскім ордэнам у бітве пад Грунвальдам. Масковія не прыслала на бітву аніводнага ваяра, што аднак не будзе замінаць ёй у наступныя стагоддзі енчыць аб тым, што ўсё ВКЛ «спрадвечна» належыць ёй.
1415: Праваслаўныя біскупы ВКЛ закідаюць маскоўскаму мітрапаліту Фотыю рабаванне Кіеўскае мітраполіі і на зборы ў Наваградку ўстаўляюць аўтакефалію праваслаўнае царквы ВКЛ.
1483: Фіёль друкуе ў Кракаве кнігі з калафонамі (устаўкамі) па-беларуску. Масковія толькі тры гады таму (стаянне на Вугры 1480 г.) вызвалілася ад татарскага іга.
1514: 80-тысячнае войска маскавітаў увальваецца пад Оршу; перамога над ім 35-тысячнага войска ВКЛ на чале з вялікім гетманам князем Канстанцінам Астрожскім у бітве пад Крапіўнаю, якая ўваходзіць у еўрапейскія падручнікі ваеннае справы.
1534: Францыск Скарына прыязджае ў Маскву, прапануючы маскавітам друкаваць кнігі. За гэта маскавіты саджаюць яго ў вязніцу.
1558–1582: Лівонская вайна. Маскавіцкія войскі намагаюцца захапіць Полацк і Оршу, рабуючы і мардуючы ўсходнія землі ВКЛ. Войскі ВКЛ выганяюць захопнікаў.
1654–1667: «Крывавы патоп». Самая крывавая вайна ў гісторыі Беларусі. Маскавіты знішчаюць прыблізна траціну жыхарства ВКЛ, ва ўсходніх паветах — да 70—80%.
1666: Маскоўскі патрыярх Нікан праводзіць рэформу маскоўскае царквы і распачынае тэрор проці праваслаўных, якія адмаўляюцца падпарадкавацца навінам («Раскол»). Праваслаўныя, якіх мардуюць маскавіцкія ўлады, уцякаюць у ВКЛ, дзе іх прымаюць, селяць і дазваляюць вызнаваць сваю веру.
1700–1721: Паўночная вайна. Расійскія войскі зноў рабуюць усходнія землі ВКЛ. Пятро І забівае ўніяцкіх манахаў і падпальвае полацкі Сафійскі сабор.
1750-я: Сяляне з Масковіі вальна ўцякаюць у ВКЛ. Імператрыца Лізавета патрабуе ад улад ВКЛ выдаць мільён уцеклых сялянаў.
1772, 1793, 1795: Падзелы Рэчы Паспалітае. Землі ВКЛ захоплены Расеяй, якая забараняе беларускую («літоўскую») мову, асвету, гісторыю і культуру.
1794, 1830, 1863: Тры паўстанні літвіноў-беларусаў проці расейскай акупацыі.
1917: Пачатак савецкага тэрору, у выніку якога будзе вынішчана нацыянальная інтэлігенцыя Беларусі і хрысціянская культура.
