Top-10 vyklikaŭ dla čałaviectva da 2050 hoda
Imklivaje raźvićcio navuki i techniki robić žyćcio čałavieka bolš kamfortnym, zamožnym i pryjemnym. Ale ŭvieś čas čałaviectva sutykajecca z novymi vyklikami, jakim navat navuka nie moža dać rady. A ŭ niekatorych vypadkach raźvićcio navuki i techniki hetyja vykliki jakraz pravakuje.
«Naša Niva» skłała top-10 vyklikaŭ dla čałaviectva, ź jakimi my sutykniemsia ŭžo da 2050 hoda.
1. Hienietyčna madyfikavanyja ludzi
Užo zaraz navukoŭcy pačali testy technałohii, jakaja dazvalaje redahavać čałaviečuju DNK. Hučyć fantastyčna: jašče da naradžeńnia dziciaci možna budzie «vyrazać» z DNK «škodnyja hieny», jakija adkazvajuć za surjoznyja chvaroby. Ale pierad navukoŭcami paŭstaje šmat etyčnych pytańniaŭ. Niezrazumieła, da jakoha ŭzroŭniu možna redahavać hieny, kab novanarodžany ličyŭsia čałaviekam, a nie bijałahičnym robatam. I što budzie z čałaviectvam, kali pa zamovie baćkoŭ usie narodžanyja dzieci buduć adnolkava razumnymi i mocnymi? I ci nie buduć hetym karystacca złodziei, kab śpiecyjalna hadavać ludziej sa zvyšzdolnaściami dla ažyćciaŭleńnia svaich złačynstvaŭ?
2. Stareńnie nasielnictva
Jak u vysokaraźvitych, tak i ŭ biednych krainach praciahłaść žyćcia ŭzrastaje. U siarednim pa śviecie jana pavialičyłasia da 71,5 hoda. Dla paraŭnańnia, biełarusy ciapier žyvuć pa 74 hady.
Z adnaho boku, možna paradavacca za čałaviectva. Ale ŭźnikajuć prostyja i vidavočnyja pytańni. Jak dahladać bolš stałych ludziej? Adkul brać hrošy na piensii, kali dola stałych ludziej pavialičvajecca, a tych, chto pracuje, pamianšajecca? Raniej hetaja prablema stajała nie tak vostra, tamu što naradžalnaść była vysokaj, i pavieličeńnie kolkaści piensijanieraŭ kampiensavałasia pavieličeńniem kolkaści pracoŭnaj moładzi. Ale zaraz naradžalnaść istotna źmianšajecca, pryčym nie tolki ŭ raźvitych krainach, ale i ŭ biednych. Tamu adsotak piensijanieraŭ budzie tolki raści.
3. Padvyšeńnie ŭzroŭniu mora
Hłabalnaje paciapleńnie topić ledaviki, što vyklikaje padvyšeńnie ŭzroŭniu mora. Dla čałaviectva heta bolš surjoznaja prablema, čym moža zdavacca. Chacia pry padvyšeńni ŭzroŭniu mora budzie zatoplena adnosna nievialikaja płošča sušy Ziamli, značeńnie hetych terytoryj niemahčyma pieraacanić. Mienavita kala ŭźbiarežžaŭ znachodziacca samyja raźvityja i samyja hustanasielenyja terytoryi Ziamli: Ńju-Jork, Rya-de-Žaniejra, Łondan, Rym, Tokia, Šanchaj, Sidnej… Prymorskija harady faktyčna źjaŭlajucca ekanamičnymi, vytvorčymi, navukovymi i kulturnymi centrami cyvilizacyi. I prablemy hetych haradoŭ — prablemy ŭsiaho čałaviectva.
4. Źmianieńnie roli sacyjalnych sietak
U pačatku 21 stahodździa sacyjalnyja sietki stvaryli vydatnyja mahčymaści dla znosinaŭ ludziej. Ale pastupova rola sacyjalnych sietak stała źmianiacca. Jany stali nie tolki srodkami kamunikacyi, zabiŭšy tradycyjnyja internet-forumy, ale i pieratvarylisia ŭ hłabalnyja ahrehatary navinaŭ. Heta stvaraje vialikuju niebiaśpieku dla tradycyjnych miedyja, a taksama vyklikaje niebiaśpieku, što ałharytmy vydačy navinaŭ u sacyjalnych sietkach mohuć manipulavać hramadskaj dumkaj. Da taho ž, sacyjalnyja sietki stali miescam dziejnaści dla trolaŭ i botaŭ, jakija kirujucca śpiecsłužbami niekatorych krain, što moža stvarać dadatkovyja prablemy ŭ biaśpiecy cełych dziaržaŭ.
5. Pavieličeńnie kolkaści aŭtamabilaŭ
Chacia inžyniery i raspracoŭvajuć takija revalucyjnyja transpartnyja prajekty jak Hyperloop, analityki prahnazujuć, što kolkaść aŭtamabilaŭ budzie ŭsio roŭna imkliva pavialičvacca. Pierachod na elektraruchaviki krychu źmienšyć cisk na pryrodu, ale rost kolkaści aŭtamabilaŭ uskładnić žyćcio vialikich haradoŭ. Nie zusim zrazumieła, jak na situacyju na darohach moža paŭpłyvać pierachod da bieśpiłotnych aŭtamabilaŭ.
6. Vyčerpvańnie resursaŭ
Navat kali čałaviectva pačnie ŭ vialikich maštabach zamiest nafty i hazu vykarystoŭvać alternatyŭnyja ŭznaŭlalnyja krynicy enierhii, prablema skančeńnia resursaŭ nikudy nie źniknie. Kudy bolš niebiaśpiečnym, čym vyčerpvańnie enierhanośbitaŭ, źjaŭlajecca źniknieńnie redkaziamielnych mietałaŭ. A biez hetych mietałaŭ vytvorčaść luboj elektroniki niemahčymaja. Na siońniašni dzień kala 90% redkaziamielnych mietałaŭ zdabyvacca ŭ Kitai. Pa padlikach navukoŭcaŭ, kitajskich radoviščaŭ płaniecie chopić tolki na 20-30 hadoŭ.
7. Zasvajeńnie kosmasu
Na šlachu zasvajeńnia kosmasu pierad čałaviekam staić jašče šmat pieraškodaŭ. Navukoŭcy pakul tolki šukajuć sposaby, jak niejtralizavać śmiarotny efiekt soniečnaj radyjacyi dla budučych marsijanskich kałanistaŭ i jak arhanizavać byt ludziej na inšaj płaniecie.
Ale navat kali hetyja techničnyja pytańni vyrašacca i čałaviectva pačnie pierasialacca na inšyja płaniety, paŭstanuć pytańni pravavoha statusu hetych kałonij i ich adnosinaŭ ź Ziamloj.
8. Stymulatary mazhavoj dziejnaści
Užo zaraz my karystajemsia rečyvami, jakija stymulujuć dziejnaść mozhu. Naprykład, vypivajem kubačak kavy pierad ispytami ci pierad pracaj. Ale što budzie, kali navukoŭcy raspracujuć takija stymulatary mazhavoj i intelektualnaj dziejnaści, što daduć niekatorym ludziam značnuju pieravahu nad inšymi? Bahatyja i razumnyja buduć stanavicca jašče bolš bahatymi i razumnymi? Ci spraviadliva, kali ludzi, jakija ŭžyvajuć takija stymulatary, buduć zdavać ekzamieny razam sa zvyčajnymi ludźmi? Adnaznačnaha adkazu na hetyja pytańni pakul niama.
9. Daminavańnie štučnaha intelektu
Vizijaniery aścierahajucca, što štučny intelekt u budučyni zmoža nie tolki pakinuć šmat ludziej biez pracy i źniščyć cełyja haliny haspadarki, ale i stanie takim mahutnym, što vyjdzie z-pad kantrolu i pačnie daminavać nad čałaviectvam i stvarać jamu prablemy. Navat kali hetaha i nie adbudziecca, u lubym vypadku štučny intelekt u značnaj stupieni źmienić usie śfiery čałaviečaj dziejnaści: ad achovy zdaroŭja da finansavych rynkaŭ.
10. Deficyt pitnoj vady
Deficyt pitnoj vady moža być vyklikany dźviuma prablemami. Adna ź ich — niedachop ačyščalnych stancyj u biednych krainach. Naprykład, u krainach Ekvataryjalnaj Afryki ŭ pryrodzie šmat vady, ale jana brudnaja. Hetuju prablemu vyrašyć ciažka, ale realna. Kali dabrabyt takich krain budzie palapšacca, buduć budavacca novyja ačyščalnyja stancyi — vada budzie stanavicca dastupnaj dla ludziej.
Ale jość druhaja prablema: u niekatorych krainach deficyt pitnoj vady maje pryrodny charaktar. Heta tyčycca ŭsioj Paŭnočnaj Afryki, Paŭdniovaj Azii, Aŭstralii, Zachadu ZŠA i Mieksiki. I hetaja prablema na siońnia nie maje nijakaha vyrašeńnia.
