Navukoŭcy: pačałosia Šostaje masavaje vymirańnie žyviołaŭ, jakoje bolš za ŭsio pahražaje akijanu
Jašče ŭ 2015 hodzie hrupa bijołahaŭ na padstavie šmatlikich daśledavańniaŭ zajaviła, što na Ziamli ŭžo pačałosia Šostaje masavaje vymirańnie. Masavyja vymirańni — pieryjady hłabalnych katastrof u historyi Ziamli, kali chutkaść vymirańnia vidaŭ była našmat bolšaj za zvyčajnuju. Za apošnija 540 miljonaŭ hadoŭ było piać bujnych masavych vymirańniaŭ. Toje, jakoje stała viadomym praź źniknieńnie dynazaŭraŭ, adbyłosia prykładna 65 miljonaŭ hod tamu.
Hrupa navukoŭcaŭ ź niekalkich amierykanskich univiersitetaŭ, praanalizavaŭšy dadzienyja z sotniaŭ krynic, pryjšła da vysnovy, što čałaviečaja dziejnaść moža nanieści biesprecedentnuju škodu akijanam. Na padstavie ciapierašnich tendencyj jany miarkujuć, što na praciahu nastupnych 150 hadoŭ, vierahodna, pačniecca masavaje vymirańnie marskoj faŭny, paviedamlaje RBK sa spasyłkaj na artykuł, apublikavany ŭ časopisie Science.
Na dumku aŭtaraŭ daśledavańnia, z paraŭnańnia pracesaŭ marskoj i naziemnaj defaŭnizacyi možna zrabić nastupnyja vysnovy. Pa-pieršaje, nizki ŭzrovień źniknieńnia marskich vidaŭ, jaki nazirajecca zaraz, moža być pradvieśnikam masavaha vymirańnia, anałahičnaha tamu, jakoje adbyvałasia na sušy ŭ časy pramysłovaj revalucyi. Pa-druhoje, kab zapavolić marskuju defaŭnizacyju, nieabchodna stvarać achoŭnyja rajony akijana i ŭmieła kiravać vykarystańniem jaho resursaŭ. Pa-treciaje, prykłady vymirańnia naziemnych vidaŭ i tendencyi ŭ vykarystańni suśvietnaha akijana aznačajuć, što za najbližejšyja 150 hadoŭ razbureńnie asiarodździa pražyvańnia, imavierna, stanie daminujučaj pahrozaj dla marskoj faŭny.
Navukoŭcy vyśvietlili, što čałaviečaja dziejnaść užo ŭ značnaj stupieni nanosić škodu akijanu. U artykule adznačajecca, što, choć niekatorym akijaničnym vidam škodzić pieravyłaŭ, značna bolšuju niebiaśpieku niasie bujnamaštabnaja zhuba asiarodździa pražyvańnia, i hety praces budzie paskaracca z raźvićciom technałohij. Naprykład, kolkaść karałavych ryfaŭ na płaniecie źmienšyłasia na 40%, častkova ŭ vyniku paciapleńnia, vyklikanaha źmianieńniem klimatu.
Niekatoryja vidy ryb užo mihrujuć u bolš chałodnyja vody. Tak, adzin ź vidaŭ marskoha akunia, jaki kaliści byŭ šmatlikim la ŭźbiarežža Virdžynii, ciapier čaściej sustrakajecca na poŭnačy — u bierahoŭ Ńju-Džersi. Mienš udačlivym vidam nie ŭdajecca znajści novaje miesca žycharstva. U toj ža čas vykidy parnikovych hazaŭ źmianiajuć chimičny skład marskoje vady, padvyšajučy jaje kisłotnaść, adznačajecca ŭ daśledavańni.
Vyvučeńnie vykapniaŭ pareštkaŭ pakazvaje, što niekatoryja bujnyja žyvioły vymierli paśla źjaŭleńnia čałavieka ŭ miescach ich pražyvańnia. Naprykład, hihanckaja biaskryłaja ptuška moa, jakaja kaliści žyła na vyspach Novaj Ziełandyi, była vyniščanaja ŭ XIV stahodździ paliniezijcami, jakija tudy prybyli. Im spatrebiłasia na heta prykładna sto hadoŭ. Adnak vymirańnie naziemnych vidaŭ pa-sapraŭdnamu paskoryłasia tolki paśla 1800 hoda, z pačatkam pramysłovaj revalucyi, adznačajuć daśledčyki.
Usiaho za piać apošnich stahodździaŭ vymierła 514 vidaŭ naziemnych žyvioł! Pry hetym, jak vyśvietlili aŭtary daśledavańnia, zadakumientavanych źniknieńniaŭ akijaničnych vidaŭ było značna mienš. Da 1500 hoda, naprykład, źnikli niekalki vidaŭ marskich ptušak. Z tych časoŭ było zafiksavana vymirańnie tolki 15 vidaŭ, u tym liku takich sysunoŭ, jak karybski ciuleń-manach i stelerava karova.
Aŭtary jašče adnaho daśledavańnia, apublikavanaha ŭ 2014 hodzie, adznačali, što defaŭnizacyja źjaŭlajecca najbolš značnym kampanientam šostaha masavaha vymirańnia i ŭ toj ža čas asnoŭnym faktaram hłabalnych ekałahičnych źmianieńniaŭ. Pad defaŭnizacyjaj razumiejecca źniknieńnie pazvanočnych bujnoha i siaredniaha pamieru abo źnižeńnie ich papulacyi pad uździejańniem antrapahiennaha faktaru.
