Siarhiej Łapcevič. Płošča Kałumba
12 maja ŭ chole kala kniharni «Halijafy» (HC Niamiha 3, cokalny pavierch, pav. 66) adbudziecca prezientacyja adrazu dźviuch knih Siarhieja Łapceviča: «Płošča Kałumba» i «Płoŝad́ Kołumba». Z nahody prezientacyi «Halijafy» pahutaryli z samim Siarhiejem Łapcevičam na temy emihracyi, dzivakoŭ, bilinhvizmu i abmierkavali nazvu knihi «Płošča Kałumba».
1. Čamu «Płošča Kałumba»? Što chavajecca ŭ hetaj naźvie, aproč płoščy ŭ Ńju-Jorku, dzie adbyvajucca padziei adnaho apaviadańnia i, ułasna kažučy, samoj knihi?
S.Ł.: «Płošča Kałumba» — heta, viadoma, nie tolki nazva adnaho apaviadańnia ci cykła ŭ knizie. U Ńju-Jorku płošča Kałumba — heta nulavy kiłamietr horada. A ŭličvajučy, što horad nasieleny z bolšaha emihrantami, u hetym jość niejkaja paezija, prydumanaja nie mnoj. Nulavy kiłamietr novaha žyćcia, novaha losu, novaj radzimy. U žyćci kožnaha majho piersanaža, dy i luboha čałavieka, abaviazkova jość hetyja čarhovyja nulavyja kiłamietry. A jašče ŭ apaviadańni «Płošča Kałumba» nienadoŭha sychodziacca mnohija piersanažy knihi.
2. Što vas natchniła na napisańnie «Płoščy Kałumba»? Jakuju ideju i sens vy ŭkłali ŭ hetuju knihu?
S.Ł.: «Płošča Kałumba» składziena z apovieściaŭ i apaviadańniaŭ, jakija pisalisia nie adzin hod. Naŭrad ci kali ja pačynaŭ pieršaje apaviadańnie, mierkavaŭ, što heta budzie «Płošča Kałumba». Znoŭ ža, kniha całkam ciapier razumniejšaja za aŭtara, i pasprabuj skazać, jakaja ideja ŭ joj hałoŭnaja? Skažu tak: kniha — heta sproba aŭtara razabracca ŭ pytańniach, jakija jaho chvalujuć, u sučasnaści, kali chočacie. I, kaniešnie, kniha pieravažna pra ludziej z hetych miaścin. U joj šmat usiaho: vajna, kanflikt pakaleńniaŭ, źmiena epoch, realii sučasnaha suśvietu, emihracyja, los mastaka, ekzistencyjnyja pakuty mieniedžara i h. d.
3. U knizie časta fihuruje tema emihracyi ŭ ZŠA i ŭzajemaadnosinaŭ miž siabrami, jakija praź jaje nie bačacca šmat hadoŭ. Čamu?
S.Ł.: Naŭrad ci ja staviŭ pierad saboj metu napisać ab emihracyi. Ja pisaŭ ab unutranaj emihracyi. Ab tym, što časam i radzimu pakidać nie treba, kab stać emihrantam. Možna być emihrantam u časie, u kultury. Znoŭ ža, raźjadnoŭvaje zaraz ludziej nie tolki hieahrafija. Amieryka prosta patrapiłasia mnie pad ruku. Jana fotahieničnaja, ci nie tak? Ale toje ž samaje ja moh by napisać i pišu pra ludziej, jakija žyvuć tut. Padobnych emihrantaŭ ciapier šmat vakoł nas, choć heta i nie fienomien našaha času ci krainy. Heta ludzi, jakija nie zaŭvažajuć źmienaŭ, tendencyj. Jany isnujuć u miežach svaich uspaminaŭ, jakija ŭ kančatkovym vyniku idealizavanyja. Siońnia hety kłas ludziej davoli vialiki, i ŭpłyvaje jon na naša žyćcio dosyć istotna. Zrazumieła, što ŭsie hetyja ludzi chočuć viarnucca na niejkuju radzimu, jakoj daŭno ŭžo niama.
4. Składvajecca ŭražańnie, što ŭsie hieroi vašaj knihi, niahledziačy na źniešniuju niezvyčajnaść, nasamreč vystupajuć zbornymi vobrazami, typažami z toj ci inšaj śfiery dy peŭnych abstavin. Ci tak heta?
S.Ł.: Mastactva — heta zaŭsiody typovaje. Navat kali vy pišacie pra dzivaka, pra poŭnaha fryka, jaki składajecca z adnych tolki dzivosaŭ i adchileńniaŭ, niedzie addalena vy majecie na ŭvazie frykapadobny suśviet, jaki jaho sparadziŭ. Vialiki pośpiech, kali atrymlivajecca ŭchapić pryvatnaje i stvaryć z mnostva asobnaściaŭ niešta ahulnaje i sucelnaje.
4. I ŭsio ž taki, ci źjaŭlajecca «Płošča Kałumba» aŭtabijahrafičnaj?
S.Ł. Kali ščyra, mianie zaŭsiody naściarožvaje hetaje pytańnie. Padajecca, jość vialikaja vierahodnaść zbłytać mastackuju litaraturu ź miemuarystykaj — całkam dakumientalnym žanram (choć i ź joj nie tak usio prosta). Piersanaž — a litaratura myślić piersanažami — dzie b jon ninaradziŭsia: u fantazijach aŭtara, u truščobach Bruklina ci jon — heta sam aŭtar — u litaratury musić zažyć svaim žyćciom. Mieć asabisty vierch i niz, hałavu i azadak, a taksama volu da dziejańnia. Biez usiaho hetaha jon nie pražyvie i staronki. I kali heta atrymlivajecca, meta aŭtara — tolki nazirać za jaho žyćciom i nie naviazvać jamu svaju matyvacyju. Nakštałt «nie naškodź». Ułasna kažučy, ja pra toje, što navat kali ŭ litaraturnaha piersanaža jość niejki pratatyp, prabaćka, u mastackim tvory jon žyvie ŭžo asabistym žyćciom, časam ździŭlajučy i staviačy ŭ tupik svaimi ŭčynkami navat aŭtara. Dy i naŭrad ci čałaviek, navat kali jon intelektuał, zdolny acanić siabie maksimalna abjektyŭna. To bok, ci viedajem my sami svaju bijahrafiju? Ci možam patłumačyć siabie całkam? Naŭrad ci. Ale sprabavać razhadać svaju bijahrafiju — heta ŭžo ŭčynak.
5. Vaša kniha vyjšła ŭ dźviuch moŭnych viersijach: na biełaruskaj i ruskaj movach. Čaho vy chočacie hetym damahčysia? Heta addanaść dziaržaŭnamu bilinhvizmu abo sproba prymiryć dźvie movy ŭ halinie litaratury?
S.Ł.: Dumaju, tut druhi varyjant. Toje, što «Płošča Kałumba» vyjšła adrazu na dźviuch movach — heta najpierš pakłon sučasnaj biełaruskaj litaratury. Ja niešta vypuściŭ kaliści, i ciapier, niekalki hod užo, uvažliva saču za tym, što adbyvajecca ŭ biełaruskaj litaratury, sprabuju razabracca ŭ hetym pracesie, i jon mianie vielmi natchniaje. Ja pišu pa-rusku, dumaju pa-rusku, ale ŭśviedamlaju, što składajusia ź miascovych realij.
Pierakład — heta jašče, viadoma, sproba dastukacca da biełaruskamoŭnaha čytača. Čytača patrabavalnaha, jaki ŭ bolšaści svajoj pryjšoŭ da movy praź śvietapohladny vybar. Tym cikaviej prapanavać jamu svaju knihu. Darečy, pierakłała knihu Maryja Martysievič, redahavaŭ Viktar Žybul. Ab lepšaj kampanii ja i maryć nie moh.
Ščyra zaprašajem na prezientacyju knih Siarhieja Łapceviča «Płošča Kałumba» i «Płoŝad́ Kołumba» 12 maja, jakaja adbudziecca ŭ chole kala kniharni «Halijafy» (HC Niamiha 3, cokalny pavierch, 66 pav.)
Taksama prapanoŭvajem aznajomicca z uryŭkam pieršaj hłavy knižki na biełaruskaj movie na našaj staroncy ŭ ISSUU.
PVUP «Halijafy» UNP 190883852
