Tajamničaja Pieršaja suśvietnaja ŭ novaj knizie Michaiła Hałdziankova
Vydaviectva «Halijafy» prezientuje novuju knihu Michaiła Hałdziankova «Zabytaja Pieršaja suśvietnaja vajna». U suviazi z hetym my parazmaŭlali z aŭtaram ab vajnie, biełaruskaj movie i jahonych tvorčych zachapleńniach.
— Čamu vy vyrašyli ŭziacca za takuju davoli śpiecyfičnuju temu, jak 1-ja suśvietnaja vajna? Čym jana vas zacikaviła?
— Tamu i zacikaviła, što da stahodździa z pačatku Pieršaj suśvietnaj pra hetu vajnu nichto ničoha nie moh skazać. Pieršaja maja kniha na dadzienuju temu dobra razyšłasia, i mnie zamovili jašče dźvie. Novaja kniha — užo čaćviortaja. U kožnaj jość niešta takoje, čaho niama ŭ papiarednich. U apošniaj zrobleny akcent na padziejach, jakija adbyvalisia na terytoryjach sučasnych Biełarusi, Ukrainy i Polščy.
— Ciapier viadoma, što Pieršaja suśvietnaja dla Biełarusi była čarhovaj nacyjanalnaj katastrofaj. Jakija maštaby trahiedyi i čym jašče asablivy toj čas u biełaruskim kantekście?
— Lubaja vajna, jakaja ahniavym śmierčam prachodziła pa našaj terytoryi, tak ci inakš abaročvałasia nacyjanalnaj katastrofaj. U adroźnieńnie ad inšych vojnaŭ, tady naša kraina zhubiła šmat ludziej z-za prymusovaj emihracyi, jakuju carski ŭrad arhanizoŭvaŭ vielmi drenna. U vyniku — płyni ludziej, jakija iduć ci čahości čakajuć, epidemii, masavyja śmierci… Da prykładu, u 1918 hodzie ŭ Rasii ŭsio jašče znachodziłasia 2 miljony biełaruskich emihrantaŭ. 400 000 biełarusaŭ tak i nie zmahli viarnucca na radzimu. Z 800 000 sałdataŭ, jakich pryzvali ź biełaruskich ziemlaŭ, pamierła 70 000 — amal kožny dziasiaty. Heta ci nie trahiedyja?
— Nakolki ja viedaju, heta vaša pieršaja kniha pa-biełarusku. Čamu vy vyrašyli vydać niešta na biełaruskaj movie? I čamu pieršaj takoj knihaj stała mienavita «Nieviadomaja Pieršaja suśvietnaja vajna»?
— Jakuju b ja knihu ni napisaŭ pieršaj pa-biełarusku, pra takuju ŭsio roŭna spytalisia b, a čamu mienavita jana. A tut sam Boh zahadaŭ — kniha ŭsio ž našaja, na biełaruski rynak raźličana i ŭ bolšaj stupieni pra našy spravy raspaviadaje… Mnie padajecca, što Pieršaja sustvietnaja vajna — heta vializnaja biełaja plama ŭ našaj historyi, plama, jakuju treba zamaloŭvać jak maha chutčej i staranna, bo heta padzieja faktyčna na našaj pamiaci, padzieja XX stahodździa, ale nastolki zabytaja i zamoŭčanaja, što navat dziŭna. Dziady i pradziedy našy tam vajavali. Moj dzied mnie raspaviadaŭ, što łapci ŭ dziacinstvie ŭmieŭ pleści. Ja jaho spytaŭ: «A vy što, u vioscy ŭ łapciach chadzili?» Jon adkazaŭ: «Nie, na zamovu plali, i šmat». Što za zamova, ja daviedaŭsia tolki praz šmat hod, kali vyras, — dla sałdataŭ Pieršaj suśvietnaj vajny! Ujavicie tolki: nie chapała nie tolki ružžaŭ, nie tolki kasak nie było, ale navat botaŭ nie chapała, i sałdaty išli ŭ boj u łapciach! Heta ž žach, ale žach, na jaki nielha zabyvacca, jak na žachlivy son, nieabchodna abaviazkova pamiatać, kab nie było toj «bła-bła dury», nibyta da revalucyi Rasija kvitnieła ci ŭvohule była zamožnaj krainaj. Biednaść vyklikała žudaść.
— U čym asablivaść vašaj novaj knihi? Što čytač zmoža znajści dla siabie novaha?
— Novaje ŭ knizie možna znajści ŭvohule va ŭsim, navat u afarmleńni (mnie ŭpieršyniu za šmat hadoŭ vielmi spadabałasia afarmleńnie knihi). U pryvatnaści, možna daviedacca pra siečavych stralcoŭ Zachodniaj Ukrainy. Jak i pra toje, što adnosiny da Aŭstra-Vienhryi ŭ słavianaŭ hetaj samaj impieryi było daloka nie va ŭsich takoje ž, jak u bravaha sałdata Šviejka i čechaŭ u cełym…
— Vy viadomy aŭtar, jaki pracuje ŭ roznych žanrach. U vašym tvorčym zdabytku padručniki na anhlijskaj movie, navukova-papularnyja knihi pa historyi, ramany. Da prykładu, u 2014 hodzie ŭ vas vyjšła kniha «Chokkiej. Istorija čiempionatov mira». Dyk paŭstaje pytańnie: Michaił Hałdziankoŭ — daśledčyk historyi, aŭtar padručnikaŭ ci ramanist?
— Usio heta naohuł i jość piśmieńnictva. Śmiešna pisać vieršy tolki na adnu temu ci prozu stroha pra partyzan ci pra kachańnie, i kropka. Piśmieńnik, kali jon sapraŭdny piśmieńnik, pavinien być letapiscam epochi, cikavicca absalutna ŭsim i nie być chanžoj, nakštałt «rok-muzyka — heta nie maja tema». Albo «ja pa-za palitykaj». Nu, tady ty i pa-za ekanomikaj. Pa-za bulbaj, pa-za masłam z chlebam… Značycca, ty ŭvohule nie ŭ temie. Da prykładu, sport, pra jaki ŭ mianie dźvie knihi vyjšła, — heta toje ž žyćcio, taja ž historyja, tyja ž mify pra vialikaje i žudasnaje, jakija čakajuć svajho vykryćcia.
Michaił Hałdziankoŭ i vydaviectva «Halijafy» sardečna zaprašajuć na prezientacyju knihi «Nieviadomaja Pieršaja suśvietnaja vajna» 14 krasavika a 18.00 pa adrasie: Niamiha 3, cokalny pavierch, choł pobač z 66 paviljonam.
Čakajem u hości!
