«Tak možna dastukacca čort viedaje da čaho» — u čym niebiaśpieki ŭviadzieńnia pamiežnaj zony Rasijaj
Praciahłaść miažy Biełarusi z Rasijaj — prykładna 1280 km. 1 lutaha FSB Rasii paviedamiła ab tym, što na ŭsioj hetaj praciahłaści ŭvodzicca režym pahraničnaj zony. Svajo krytyčnaje staŭleńnie da hetaha vykazali i biełaruski MZS, i asabista Alaksandr Łukašenka. Čamu?
Pamiežny znak pad biełaruskim Chocimskam. Fota Siarhieja Hudzilina.
Dla biełarusaŭ i rasiejcaŭ paśla ŭviadzieńnia pamiežnaj zony ničoha nie źmienicca — pry pierasiačeńni miažy treba prosta mieć pašpart, jak i raniej. Rasija zajaŭlaje, što vyrašyła ŭzmacnić tolki kantrol dla hramadzianaŭ trecich krainaŭ, jakija mohuć jechać u RF praź Biełaruś. Pra heta aktyŭna piša i prakramloŭskaja presa: maŭlaŭ, baronim siabie ad mihrantaŭ i sankcyjnych tavaraŭ, jakija traplajuć praź Biełaruś.
Ale na dumku Alaksandra Łukašenki, źjaŭleńnie pamiežnaj zony — vyklučna palityčny žest Rasii, adkaz na piacidzionny biaźvizavy režym, jaki Biełaruś uviała dla 80 krain śvietu.
Padčas svajoj «Vialikaj razmovy», prezident kazaŭ, što hetaja situacyja moža «vylicca ŭ surjozny kanflikt».
«Jość niejkaja pryviazka da niejkich kankretnych kropak. Rasija što, pačała pravodzić demarkacyju miažy? Heta pieramoŭny praces. Heta ž moža vylicca ŭ surjozny kanflikt. My ž nie damaŭlalisia, jak na karcie budzie prachodzić miaža, na miascovaści. Paśla hetaha tolki treba ŭstaloŭvać niejkija znaki i kropki.
Vy ž možacie zaleźci na čužuju terytoryju i adchapić kavałak čužoj miažy. Ja nie dumaju, što rasiejcy na heta rašacca. Heta ŭžo surjozny kanflikt, tak možna dastukacca čort viedaje da čaho», — skazaŭ Alaksandr Łukašenka.
Alaksandr Łukašenka padčas «Vialikaj razmovy» vykazaŭ zakłapočanaść krokami Maskvy.
Što mieŭ na ŭvazie Łukašenka?
Situacyja nastupnaja. Raniej miaža pamiž Rasijaj i Biełaruśsiu faktyčna nie isnavała, bo abiedźvie krainy isnujuć u adzinaj Sajuznaj dziaržavie. Miaža nie była paznačanaja na miascovaści, nie isnavała jaje navat i na papiery. Toje, što my bačym na kartach — prykładnaja linija, praviedzienaja pa administracyjnych miežach, jakija vyznačalisia jašče pry SSSR.
Mierapryjemstvaŭ pa delimitacyi — dakładnym vyznačeńni miažy — nie pravodziłasia, paviedamili «Našaj Nivie» ŭ Pamiežnym kamitecie.
Ale ciapier, paśla rašeńnia Maskvy ab uviadzieńni pamiežnaj zony, linija pamiežnaj zony ŭ hłybini troch rasijskich abłaściej na miažy ź Biełaruśsiu z asablivaj dakładnaściu pryviazanaja da miascovaści adpaviednymi kaardynatami.
«Vielmi pakazalna, što na učastkach miažy Rasii ź inšymi krainami takoha niama. Za vyklučeńniem niaprostaha ŭčastka rasijskaj miažy ŭ rajonie Sachalina i Kurył [na niekatoryja astravy ź ich pretenduje Japonija — NN]. Uźnikajuć zakanamiernyja pytańni ab łohicy i suvymiernaści takich krokaŭ.
My nie dramatyzujem situacyi, ale i nie schilnyja jaje spraščać», — prakamientavaŭ heta Dźmitryj Mirončyk, pres-sakratar biełaruskaha MZS.
Dźmitryj Mirončyk.
Dyk što, atrymlivajecca, što Rasija sama adnabakova vyznačyła miažu pamiž našymi krainami? Nasamreč, nie, supakojvaje pałkoŭnik zapasu Alaksandr Ciščanka, były pres-sakratar Pamiežnaha kamiteta.
«Što tyčycca kaardynataŭ u zahadzie FSB, to tam havorka idzie pra hłybiniu pamiežnaj zony. Jany paznačyli kaardynaty ŭnutranaj miažy, na svajoj terytoryi. Samu miažu pamiž krainami nichto tak i nie vyznačaŭ — hetaja sprava vielmi karpatlivaja», — kaža Ciščanka.
Ale, na jaho dumku, ŭviadzieńnie pamiežnych zonaŭ — usio roŭna praces vielmi značny.
«Raniej vyznačalisia pamiežnyja terytoryi. Adpaviednyja zahady byli ŭ Rasii ŭ 2011 hodzie, u Biełarusi ŭ 2014. Ale heta, pa vialikim rachunku, byli prosta rajony la miažy, u jakich pašyralisia pali pravavoha dziejańnia pamiežnych słužbaŭ, a nie režymnyja terytoryi. A pamiežnaja zona, jakuju siońnia ŭvodzić Rasija — mienavita terytoryja režymnaja. I tamu ŭźnikła pytańnie —
a jak być z hramadzianami Biełarusi? — kamientuje Ciščanka. — i Mirončyk pravilna abaznačyŭ prablemu — pa sutnaści, u dakumientach ab pamiežnaj zonie niama anijakich farmulovak ci ahavorak nakont hramadzianaŭ Biełarusi. To bok, aŭtamatyčna biełarusy pryraŭnoŭvajucca da hramadzianaŭ trecich krain.
Pakul, zdajecca, prapusknyja dakumienty ad biełarusaŭ nie patrabujuć, dastatkova pašparta. Ale ž spačatku pra propusk razmova išła. Ciapier toje adyhrali nazad, ale ŭ luby momant mohuć źmianić rašeńnie. I propusk biełarusu raptoŭna stanie patrebny. Budzie tak, što siońnia, kali chočuć — puskajuć, a zaŭtra pierachacieli — i biez anansavańnia pierastali».
Hetyja pytańni treba abaviazkova abhavorvać i vyrašać, upeŭnieny Alaksandr Ciščanka.
Jak budzie pracavać kantrol, kali pamiežnyja zony jość, a miažy, faktyčna, niama?
«Hadać, jak jany buduć heta rabić, ja nie mahu. Ale mahu skazać, jak toje pavinna być. Treba znajści siły i srodki dla zabieśpiačeńnia režymu pamiežnaj zony. Pavinny być dakładnyja krytery parušeńnia linii miažy, adpaviedna
musić być ci to linija miažy, ci chacia b damoŭlenaść ab linii. I kali damoŭlenaści niama, to da jaje pryjšoŭ čas pryjści. Inakš ludzi buduć dezaryjentavanyja, buduć pastajannyja prablemy», — patłumačyŭ Ciščanka.
Ale ž pytańnie delimitacyi i demarkacyi pakul nie abmiarkoŭvalisia. Pra paŭnavartasnuju demarkacyju miažy hutarka ŭvohule nie idzie, paviedamili «Našaj Nivie» ŭ Pamiežnym kamitecie. Pytańnie ab demarkacyi pry patrebie budzie vyrašacca spačatku ministerstvami zamiežnych spravaŭ abiedźviuch krain. Ale demarkacyja miažy — sprava składanaja. Pa-pieršaje, prosta tamu, što zusim nie chutkaja.
Demarkacyja miažy z prybałtyjskimi krainami doŭžyłasia amal 20 hadoŭ. Praces pačaŭsia jašče ŭ 1992 hodzie, ale kančatkova byŭ zavieršany tolki ŭ 2012.
Praces pieranosu biełaruska-ŭkrainskaj miažy z karty na miascovaść, jaki startavaŭ u 2014 hodzie, zojmie kala 8 hadoŭ.
Pakul jašče anijakich punktaŭ propusku pamiž Rasijaj i Biełaruśsiu niama.
Pa-druhoje, paŭnavartasnaja demarkacyja, imavierna, adbudziecca tolki paśla kančatkovaha pachaładańnia ŭ biełaruska-rasijskim siabroŭstvie. Ci naadvarot, stanie pieršym krokam da jaho — kali chtości vyrašyć pačać demarkacyju, heta budzie surjoznym i adnaznačnym sihnałam susiedu ab tym, što pryjšoŭ čas žyć paasobku.
Jak sihnał ab tym, što pamiž susiedziami nie ŭsio ŭ paradku, usprymajecca i siońniašniaje rašeńnie Rasii ab pamiežnych zonach.
«Rašeńnie Biełarusi ab uviadzieńni biaźvizavaha režymu dla 80 krain było nakiravana ŭ pieršuju čarhu na zamiežnikaŭ: treba prademanstravać ES, što idzie ruch u ich bok, pakazać patencyjnym inviestaram i turystam, što Biełaruś — adkrytaja kraina. Sihnał Rasii, što śviet nie syšoŭsia tolki na joj taksama byŭ, ale Rasija tut nie hałoŭny adrasat,
— ličyć Dzianis Mieljancoŭ, mahistr palitałohii, starejšy analityk Biełaruskaha instytuta stratehičnych daśledavańniaŭ (BISS).
— A rasijski adkaz — pamiežnyja zony — nakiravany mienavita na Biełaruś. Heta i jość palityčnaja papiaredžańnie, maŭlaŭ, kali zachočam, to zmožam adharadzicca ad vašych tavaraŭ.
Bo Rasija moža prosta ŭvieści ekanamičnyja miery, jakija buduć vielmi balučyja dla našaj ekanomiki, jakaja aryjentavanaja jakraz na Rasiju. Prosta zakryjuć rynak i miežy dla našych tavaraŭ — i heta budzie surjoznaja prablema dla Biełarusi».
Na dumku Mieljancova, uviadzieńnie pamiežnych zonaŭ — vynik prablemaŭ u biełaruska-rasijskich adnosinach, jakija doŭžacca amal hod.
«Usio pačałosia jašče ź pieramovaŭ nakont nafty i hazu, a skončvajecca my bačym jak: pamiežnymi zonami, zabaronaj biełaruskaha miasa.
Heta paŭnavartasny kryzis u našych adnosinach z Rasijaj, i, na maju dumku, jon budzie hłybiejšym, čym usie minułyja», — skazaŭ Mieljancoŭ.
