Śviatłoŭ: Lubaja infarmacyja pra miescaznachodžańnie kryža Jeŭfrasińni Połackaj praviarajecca
Lubaja infarmacyja pra miescaznachodžańnie kryža vialebnaj Jeŭfrasińni Połackaj praviarajecca. Pra heta paviedamiŭ siońnia ministr kultury Barys Śviatłoŭ, adkazvajučy na pytańni ŭdzielnikaŭ sieminara ideałahičnaha aktyvu Biełarusbanka, pryśviečanaha farmiravańniu ŭ krainie kulturnaj prastory.
Barys Śviatłoŭ, u pryvatnaści, adznačyŭ, što isnujuć samyja roznyja viersii z nahody miescaznachodžańnia kaštoŭnaha tvora mastactva XII stahodździa. «Jak tolki źjaŭlajecca čarhovaja viersija pra toje, dzie moža znachodzicca kryž Jeŭfrasińni Połackaj, jana praviarajecca, vieryfikujecca, ale pakul ni adna ź viersij nie atrymała paćvierdžańnia», — raspavioŭ jon. Pa słovach kiraŭnika viedamstva, apošniaja viersija, jakaja ŭźnikła prykładna paŭhoda tamu, była źviazana z Troica-Sierhijevaj łaŭraj, dzie nibyta bačyli hety kryž. Ale i jana nie paćvierdziłasia.
Taksama ministr raskazaŭ, što ŭ ciapierašni čas viaducca restaŭracyjnyja pracy ŭ Spasa-Praabraženskim chramie ŭ Połacku, jaki źviazany ź imiem i dziejnaściu vialebnaj Jeŭfrasińni. U chramie, dzie znachodziacca jaje moščy, viaducca raboty pa adkryćci i zachavańni znojdzienych tam fresak. Pa słovach Barysa Śviatłova, paśla niekatoraha vyvučeńnia Spasa-Praabraženskaha chrama, anałahaŭ jakomu niama na terytoryi Uschodniaj Jeŭropy, navukoŭcy mohuć pryjści da ŭnikalnych vysnoŭ.
Kryž Jeŭfrasińni Połackaj byŭ vyrableny ŭ 1161 hodzie majstram-juvieliram Łazaram Bohšam. Jon ujaŭlaŭ ź siabie kaŭčeh, u jakim znachodzilisia vialikija chryścijanskija śviatyni: čaścica Dreva Kryža Haspodniaha z kroplaj kryvi Zbaŭcy, čaścicy kamianioŭ Mahiły Haspodniaj i Hroba Božaj Maci, čaścicy moščaŭ pieršamučanika archidyjakana Stefana, vielikamučanika i lekara Pancielajmona i kropla kryvi vielikamučanika Dzimitryja Sałunskaha.
Vyšynia kryža — 52 sm, vierchniaje pierakryžavańnie — 14 sm, nižniaje — 21 sm. Jon byŭ zrobleny z kiparysa, pakryty załatymi i srebnymi płaścinami z vyjavami, vykananymi ŭ technicy pieraharodkavaj emali, i ŭpryhožany vaśmiu kaštoŭnymi kamianiami i piarlinami. Vyjavy na kryžy pieradajuć asnoŭnyja padziei Novaha Zapavietu.
Kryž byŭ stračany ŭ 40-ja hady minułaha stahodździa. Paśla vajny jaho šukali, ale biespaśpiachova. Źjaviłasia mnostva roznych viersij źniknieńnia śviatyni i jaje dalejšaha losu. Błytaninu ŭ pošuk sapraŭdnaha kryža Jeŭfrasińni Połackaj unosić isnavańnie jaho kopij. Jość viersija ab znachodžańni śviatyni ŭ pryvatnaj kalekcyi za miežami Biełarusi.
Ciapier u Spasa-Praabraženskaj carkvie Połackaha Spasa-Jeŭfrasińnieŭskaha žanočaha manastyra znachodzicca adnoŭleny kryž prapadobnaj Jeŭfrasińni, jaki byŭ pieradadzieny ŭ 1997 hodzie. Jaho aŭtaram vystupiŭ brescki majstar Mikałaj Kuźmič.
