Jak u Bresckaj vobłaści nastaŭnica biełaruskaj movy robić biełaruskuju škołu rasiejskaj
Žycharka vioski Hoščava, što ŭ Ivacevickim rajonie na Bieraściejščynie, inicyjuje pieraviadzieńnie miascovaj škoły ź biełaruskaj na rasiejskuju movu navučańnia. Julija Papko, maci dvuch dziaciej, pierakananaja, što rodnaja mova nie patrebnaja dzieciam, bo ŭ budučyni budzie stvarać dla ich tolki pieraškody.
Inicyjatyvu padtrymali bolšaść baćkoŭ
Julija — vypusknica fakultetu biełaruskaj filalohii dy litaratury, a taksama žurnalistyki Dziaržaŭnaha ŭniversytetu imia Maksima Tanka. Nastaŭnica biełaruskaj movy pavodle adukacyi imkniecca ŭžo z nastupnaha navučalnaha hodu ŭvieści rasiejskuju movu ŭ hoščaŭskaj škole. Svaje dziejańni žycharka vioski, jakaja sama ŭ svoj čas navučałasia ŭ miascovaj navučalnaj ustanovie pa-biełarusku, abhruntoŭvaje tym, što dakładnyja navuki pavinny być mienavita pa-rasiejsku. Maŭlaŭ, dzieciam nasamreč vielmi składana vučycca pa-biełarusku:
«Ja zusim nia suprać biełaruskaj movy, naadvarot, tolki za. Ale voś u vieraśni majo dzicia idzie ŭ pieršuju klasu ŭ škołu. Ale ŭžo ŭ padrychtoŭčaj hrupie dzieci sutyknulisia z surjoznaj pieraškodaj: jany nie razumiejuć, pra što im kažuć nastaŭniki. Sprava ŭ tym, što ŭ siamji, pamiž saboju dzieci nie razmaŭlajuć pa-biełarusku i nia čujuć movy. Ja b nie ŭzdymała hetuju prablemu, kali b paśla škoły navučalnyja ŭstanovy byli na rodnaj movie. Ale hetaha nidzie prosta niama. Navat kali dzieci iduć navučacca ŭ naš miascovy licej u Ivacevičach, to i tam niama navučańnia pa-biełarusku, dzieciam nie dajuć takoj mahčymaści, navat padručnikaŭ niama. Tamu paśla viaskovaj škoły, jakaja zaŭsiody była biełaruskaj, dzieci hladziać na rasiejskamoŭnyja navučalnyja dapamožniki pa matematycy, fizycy jak na zamiežnyja. I ŭ hety ž čas haradzkija dzieci paśpiachova rašajuć zadačy, viaskovyja ž dzieci spačatku pierakładajuć, a tolki paśla hetaha pačynajuć zajmacca rašeńniem».
Kłopat pra dziaciej ci baraćba sa svaimi kompleksami?
Julija spasyłajecca na svoj asabisty dośvied i kaža, što niekali sama sutyknułasia sa šmatlikimi pieraškodami. Niahledziačy na toje, što žančyna navučałasia va ŭniversytecie na fakultecie biełaruskaj movy i litaratury, na rodnaj movie vykładałasia tolki niekalki pradmietaŭ:
«Našyja dzieci i tak pakryŭdžanyja, bo nia bačać taho ž, što bačać haradzkija dzieci. A moŭny barjer — heta istotnaja i vializnaja prablema. Dzieci nia mohuć znajści siabroŭ. Ich časta nazyvajuć kałhaśnikami i hetak dalej. Što da movy — to ja liču biełaruskuju movu vielmi pryhožaj i miłahučnaj, ja vielmi jaje lublu. Ale, na žal, vymušanaja dziela svaich dziaciej pajści nasupierak svaim mierkavańniam».
Tamu, ličyć Julija, pieraviadzieńnie miascovaj škoły na rasiejskamoŭnaje navučańnie palehčyć žyćcio jaje dziaciej. Hetuju inicyjatyvu padtrymali i šmatlikija inšyja baćki školnikaŭ, jakija navučajucca ŭ Hoščavie:
«My ŭžo sabrali podpisy saraka vaśmi baćkoŭ. A heta baćki 65 vučniaŭ škoły, u jakoj ciapier navučajecca kala 80 dziaciej. Pry hetym ja jašče nie patrapiła da ŭsich, bo niekatoryja byli na pracy. A taksama nie naviedvała tych, u kaho dzieci navučajucca ŭ vypusknych klasach. Pryčym bolšaść baćkoŭ padtrymali maju prapanovu, pahadžajucca sa mnoju. Maja inicyjatyva ŭ tym, kab moža navat nie raptoŭna ŭvieści rasiejskuju movu, ale pastupova. Naprykład, ź pieršaj klasy. Bo ja razumieju, što ŭ adździele adukacyi moža i nia budzie adrazu ž padručnikaŭ dla škoły pa-rasiejsku».
Vioska bolej nie apłot biełaruščyny
Pazaletaś u Ivacevickim rajonie viaskovaja škoła ŭ Stajkach taksama stała rasiejskamoŭnaj. Nastaŭniki hoščaŭskaj škoły kažuć, što na taki krok tam pajšli ŭ suviazi z pahrozaj pieraviadzieńnia siaredniaj škoły ŭ bazavuju, bo było vielmi mała vučniaŭ. Takoje rašeńnie adździeł adukacyi prymaje, kali ŭ škole mieniej za 100 navučencaŭ. Inicyjatyvu pieravieści navučańnie ŭ viaskovaj škole na rasiejskuju padtrymali jak baćki, hetak i nastaŭniki. U Hoščavie ž sytuacyja inšaja. Dyrektar škoły Alaksiej Chaładovič pryniaŭ inicyjataraŭ prapanovy. Ale sustreča mieła charaktar pryvatnaj hutarki, pakolki podpisy i list ad baćkoŭ jon nie zarehistravaŭ. Pa sutnaści, adbyłasia tolki pryvatnaja hutarka na hety kont. Chacia dyrektar pryznajecca, što jamu blizkija pohlady baćkoŭ:
«Ščyra skažu, što ja nia suprać inicyjatyvy. Ludzi majuć prava vykazać svaju dumku, dyskutavać. Inšaja sprava, nakolki inicyjatyva moža być adpaviednaja zakanadaŭstvu. Heta nia tak usio prosta, i ja prasiŭ ludziej nie śpiašacca».
Pry hetym dyrektar adznačyŭ, što ŭžo ŭ nastupnym hodzie naźbirajecca ŭ škole kala 100 vučniaŭ. Tamu pytańnie hetaje pakul nie aktualnaje dla škoły, bo pahrozy pieravodu ź siaredniaj u bazavuju škołu niama. U svaju čarhu Julija Papko, jakaja žadaje rusyfikavać škołu, kaža: kali dyrektar nie dapamoža ŭ realizacyi jaje inicyjatyvy, to jana źvierniecca adrazu ž da kiraŭnika rajonnaha adździełu adukacyi.
Suprać rusyfikacyi škoły
Aprača baćkoŭ školnikaŭ i nastaŭnikaŭ i rajonnaha adździełu adukacyi, rašeńnie ab pieraviadzieńni ź biełaruskaj na rasiejskuju movu navučańnia ŭ škole prymajecca jašče i sa zhody hramadzkaha mierkavańnia vioski. A tut jakraz dumki istotna padzielenyja. Mnohija žychary Hoščava, asabliva starejšaje pakaleńnie, nie razumiejuć, jakim ža čynam škoła ŭ vioscy moža być rasiejskamoŭnaj, pakolki takoha nikoli raniej nie było. U svaju čarhu maładziejšyja žychary Hoščava naadvarot, schilnyja da rusyfikacyi škoły. Praŭda, starejšych žycharoŭ u pasieliščy bolšaść. Ale ci pieravažyć ich hołas u abaronie biełaruskaj movy?..
