Biełaruś stała ŭdzielnikam Bałonskaha pracesu avansam. Jakimi buduć stratehičnyja nastupstvy hetaha?
Tydzień tamu, 14 maja, Biełaruś pierastała być biełaj plamaj na karcie Bałonskaha pracesu i Jeŭrapiejskaj prastory vyšejšaj adukacyi (JEPVA). Rasija, Kazachstan — usie ŭdzielničali ŭ adzinaj jeŭrapiejskaj adukacyjnaj prastory. Adna Biełaruś była ŭ izalacyi. I voś narešcie delehaty Kanfierencyi ministraŭ adukacyi krain JEPVA i forum pa Bałonskaj palitycy na sustrečy ŭ Jerevanie pryniali rašeńnie zadavolić zajaŭku Biełarusi i dałučyć krainu da ahulnajeŭrapiejskaj adukacyjnaj prastory.
Što takoje Bałonski praces
Kali kazać prosta, to Bałonski praces abjadnoŭvaje sistemy vyšejšaj adukacyi asobnych krain u adzinuju prastoru. Jon atrymaŭ nazvu ad horada Bałońnia, što na poŭnačy Italii. Tam u 1999 hodzie raspačali jaho pradstaŭniki 29 jeŭrapiejskich krain. Ciapier tych krain užo 48. Kab uvajści ŭ Bałonski praces, sistemy adukacyi ŭnifikujucca ŭ adpaviednaści ź niekalkimi asnoŭnymi patrabavańniami.
Pa-pieršaje, heta dvuchstupienčataja sistema adukacyi: bakałaŭryjat i mahistratura.
Pa-druhoje, heta Jeŭrapiejskaja sistema pieravodu i nakapleńnia bałaŭ (ECTS), jakaja dazvalaje VNU ź lohkaściu acanić asvojeny studentam abjom viedaŭ, a studentu — pieravieścisia ŭ inšuju VNU (navat u inšaj krainie) biez doŭhaj vałakity ci zaličyć stažyroŭku.
Pa-treciaje, Bałonski praces praduhledžvaje vydaču supastaŭnych stupieniaŭ, dadatkaŭ da dypłomaŭ, jakija dakładna paviedamlajuć ab śpiecyjalizacyi vypusknika. Heta i jość toje samaje «pryznańnie dypłomaŭ»: advučyŭsia ŭ Hiermanii — pracuj pa ŭsioj Jeŭropie biez dadatkovaj nieabchodnaści paćviardžać svaju kvalifikacyju.
Bałonski praces stvaraje ŭmovy dla mabilnaści studentaŭ i vykładčykaŭ, heta sapraŭdnaja transnacyjanalnaja sistema adukacyi.
Važna taksama, što Bałonski praces hruntujecca na demakratyčnych kaštoŭnaściach i patrabuje ad univiersitetaŭ pavažać akademičnyja svabody (svabodu słova, svabodu pierakanańnia, svabodu navukovaha pošuku). Patrabujecca i šyroki ŭdzieł studentaŭ i vykładčykaŭ u kiravańni adukacyjnymi pracesami.
«Zrezalisia» na akademičnych svabodach
Sprobu dałučycca da Bałonskaha pracesu Biełaruś robić nie ŭpieršyniu. U 2012 hodzie naša kraina ŭžo padavała zajaŭku na ŭvachod u Bałonski praces, ale atrymała admovu. «Zrezalisia» tady na akademičnych svabodach: Bałonski praces patrabuje vybarnaści rektaraŭ, prazrystaści kiravańnia VNU, samakiravańnia studentaŭ, spravazdačnaści rektarata pierad akademičnaj supolnaściu. Z hetymi punktami ŭ našaj sistemie adukacyi vialikija prablemy.
VNU ŭ Biełarusi całkam padkantrolnyja dziaržavie. Vybary rektaraŭ Alaksandr Łukašenka admianiŭ. Jon staŭ pryznačać ich asabista. Studenty nie majuć realnaha ŭpłyvu na adukacyjnuju palityku svajoj alma mater, rolu studenckich radaŭ vykonvajuć jačejki BRSM — palityčnaj struktury adnaho palityka.
Padspravazdačnyja VNU tolki Minadukacyi, nie raz byli vypadki pieraśledu navučencaŭ za palityčnyja pohlady, zvalnieńnia vykładčykaŭ… Vyhladaje nie vielmi pa-ieŭrapiejku, i try hady tamu Biełarusi nie dazvolili dałučycca.
Uziali «avansam»
Adnak u 2015 hodzie ministry adukacyi krain JEPVA źmianili mierkavańnie i dali dabro na dałučeńnie Biełarusi da Bałonskaha pracesu i JEPVA. Nielha skazać, što ŭ vyšejšaj škole Biełarusi ad 2012 hoda štości źmianiłasia. Biełaruś uziali ŭ Bałonski praces ź niekatorymi ŭmovami pa refarmavańni sistemy adukacyi, prapisanymi ŭ Darožnaj karcie. Uziali «avansam» — i heta ŭnikalny vypadak u historyi Bałonskaha pracesu. Zvyčajna kraina pryvodzić svaju vyšejšuju škołu ŭ adpaviednaść jeŭrapiejskim patrabavańniam da ŭstupleńnia ŭ Bałonski praces, a nie naadvarot.
«Biełaruski vypadak asablivy. Nikoli raniej pryjom krainy nie adkładali na try hady i nikomu nie admaŭlali pry pieršaj sprobie ŭstupić u JEPVA, — kaža Uładzimir Dunajeŭ, były prarektar Jeŭrapiejskaha humanitarnaha ŭniviersiteta i siabra Hramadskaha Bałonskaha kamiteta Biełarusi. — Biełaruś tak uparta ihnaravała jeŭrapiejskija akademičnyja kaštoŭnaści, što ŭźnikała pytańnie: navošta joj siabroŭstva ŭ JEPVA? Pravierka vykanańnia hetych patrabavańniaŭ JEPVA zapłanavanaja da nastupnaha ministerskaha samitu ŭ 2018», — tłumačyć Dunajeŭ.
«Va ŭniviersitecie — tatalny kantrol»
Pra nieadpaviednaść biełaruskaj vyšejšaj adukacyi Bałonskamu pracesu kaža i doktar histaryčnych navuk Śviatłana Kul, jakaja bolš za 30 hadoŭ pracavała ŭ Hrodzienskim dziaržuniviersitecie, a paśla ź joj — doktaram navuk, aŭtarkaj šmatlikich prac! — nie praciahnuli kantrakt.
«U Bałonskaj sistemie jość niekalki bazavych pryncypaŭ, siarod jakich, na maju dumku, dla nas najbolš istotnyja čatyry. Heta adpaviednaść prapanavanaj adukacyi patrabavańniam rynku pracy; unifikacyja navučalnych prahram u miežach Bałonskaha pahadnieńnia; šyrokaja aŭtanomija vyšejšaj škoły z aktyŭnym udziełam vykładčykaŭ i studentaŭ u kiravańni navučalnym pracesam; svaboda ŭzajemadačynieńniaŭ pamiž VNU roznych krain. Aceńvajučy siońniašni stan ajčynnaj vyšejšaj škoły, niaciažka zaŭvažyć jaho nieadpaviednaść bolšaści z hetych kryteryjaŭ», — kaža Kul.
«Da patrabavańniaŭ rynku pracy ŭ nas u značnaj stupieni prysłuchoŭvajucca, — praciahvaje jana. — Unifikavać prahramy nie budzie ciažka. Adnak u nas absalutny pravał z aŭtanomijaj i svabodaj uzajemadačynieńniaŭ z zamiežnymi VNU. Kali va ŭniviersitecie isnuje tatalny kantrol za pajezdkami vykładčykaŭ, a pajezdki za miažu dla ŭdziełu ŭ navukovych forumach mahčymyja tolki ŭ čas adpačynku i za ŭłasny košt, ab jakoj svabodzie moža iści havorka? A administracyja pryznačajecca, a nie abirajecca, bo vybary — fars», — ličyć Śviatłana Kul.
Jana ŭpeŭnienaja, što Biełaruś nie zdoleje «daciahnucca» da patrabavańniaŭ JEPVA pry ŭładzie Łukašenki.
Kroić — nie pierakroić
«Ja nie vielmi razumieju, jakija čynam usie hetyja źmieny buduć zroblenyja ŭ biełaruskaj rečaisnaści, — kaža kulturołah i prafiesar Univiersiteta kultury i mastactva Julija Čarniaŭskaja. — Jak budzie realizavana sistema kredytaŭ, sistema mabilnaści? Mianie zasmučaje i situacyja z hadzinami, bo pad Bałonski praces možna lohka padvieści nieabchodnaść skaračać navučalnyja hadziny.
Ja za Bałonski praces, ale heta ŭsio musić być padrychtavana. Viadoma, dałučeńnie Biełarusi — palityčny žest, jaki pakazvaje paciapleńnie adnosin ź Jeŭropaj, adnak srodkaŭ zrabić paŭnavartasny varyjant Bałonskaha pracesu ŭ Biełarusi ja pakul nie baču».
Studenty spadziajucca, što Bałonski praces dazvolić im lahčej padarožničać. Adnak jašče ŭ 2012 hodzie staršynia Jeŭrapiejskaha studenckaha prafsajuza Ałan Peł zajaviŭ: «Na našu dumku, pryniaćcie Biełarusi ŭ Bałonski praces budzie vykarystana tolki ŭ metach dziaržprapahandy, a ŭ płanie akademičnych svabodaŭ dla akademičnaj supolnaści mała što źmienicca».
«U rašeńni JEPVA pryniać Biełaruś jość hieapalityčny intares», — adznačaje Uładzimir Dunajeŭ.
A Śviatłana Kul iranizuje: «Tut nie ŭ palityčnaj kanjuktury sprava. Jeŭropa kłapocicca nie pra nas, a pra svaich dziaciej — im žyć ź biełarusami ŭ adnym domie. Adnaznačna, Biełaruś u Bałonskim pracesie — na ruku Jeŭropie. Chaj z hetaha słana budzie mucha, ale, moža, choć jana budzie svabodna latać».
