Pradajecca cikavaja kvatera ŭ stalinskim domie kala parku Horkaha
«Pradajucca tradycyi i sučasnaść», — tak mahła b pačynacca abviestka pa prodažy minskich kvater u damach-«stalinkach». Pra sučasnaść paźniej, ale što za tradycyi?
Niekatorych ludziej nazva «stalinki» razdražniaje, vyklikajučy asacyjacyi z «čornymi varankami» i rasstrełam «trojkami». Nasamreč hetaja nazva pryviazana da architekturnaha stylu peŭnaha histaryčnaha pieryjadu — i tolki. «Stalinskaje baroka», «stalinski ampir» — heta kvatery z vysokimi stolami, u jakich šmat śviatła i pavietra; časta — mudrahielistaja lapnina na fasadach damoŭ dy haŭbcy-«kletki», u jakich źmiaščajecca tolki adzin čałaviek; niaredka — skulpturnyja kampazicyi na dachach, u tym liku z «panteonam bahoŭ» rańniaj savieckaj epochi; i zaŭsiody — šyrokija leśvicy z prastornymi pralotami i toŭstyja cahlanyja ścieny, za jakimi panujuć ciapło i cišynia.
Akramia taho, «stalinki», što budavalisia z 1930-ch da siaredziny 60-ch jak žytło dla tahačasnaj elity, zazvyčaj i mieściacca ŭ niaprostych rajonach. Kali heta nie centr — pryčym taki, što, kažučy słenham ryełtaraŭ, «centrej nie byvaje», — to niepadalok abaviazkova budzie stancyja mietro albo viadomyja miescy adpačynku, złučanyja z centram horada šmatlikimi transpartnymi arteryjami.
U Minsku typovyja rajony «stalinak» — ad čyhunačnaha vakzała da CUMa, dalej pa praśpiekcie Niezaležnaści da mietro «Maskoŭskaja», a taksama na Partyzanskim praśpiekcie i vulicy Majakoŭskaha. Samy darahi i prestyžny rajon — vakoł Karła Marksa i Płoščy Pieramohi.
Nieruchomaść stalinskaj epochi — badaj, adzinaje dobraje, što jana pakinuła sučaśnikam. Žytło, u adroźnieńnie ad čałaviečaha žyćcia, u tyja časy vielmi caniłasia i (napeŭna, paralelna z kamunizmam) budavałasia na stahodździ. Kamunizm zastaŭsia niedabudam, a voś damy, dzie kładka ścienaŭ jakajana zroblena ŭ 2—3 cahliny, na dumku śpiecyjalistaŭ, buduć nadziejnyja jašče hadoŭ 100—150 — asabliva kali ŭličyć, što častka ź ich pieražyła kapitalny ramont z zamienaj kamunikacyjaŭ na bolš sučasnyja.
I iznoŭ pra aŭru i asacyjacyi. Pieršymi nasielnikami «stalinskich» kvater byli pieravažna partyjnyja funkcyjaniery i vysokija čynoŭniki. Ale nie tolki jany. Źviarnuŭšy ŭvahu na miemaryjalnyja doški, skažam, na našym praśpiekcie Niezaležnaści, lohka ŭpeŭnicca, jakaja kolkaść kłasičnych, časta suśvietna viadomych piśmieńnikaŭ, kampazitaraŭ, śpievakoŭ, mastakoŭ, architektaraŭ, navukoŭcaŭ mieškała za savieckim časam mienavita ŭ «stalinkach». Što ž, łahična: hetyja damy buduvalisia ŭ tym liku i dla ich. Zaraz u mnohich kvaterach žyvuć dzieci, unuki i praŭnuki savieckaj elity, ale nie tolki spadčynnuju pierajemnaść pakaleńniaŭ prynieśli «stalinkam» novyja časy. Nie adnojčy davodziłasia sutykacca i z tym, što možna nazvać duchoŭnym praciaham tvorčych tradycyj u nieruchomaści.
Naprykład, adzin viadomy mastak raspavioŭ, jak, šukajučy sabie «stalinku», vypadkova sustreŭ syna svajho pieršaha nastaŭnika malavańnia. Heta i byŭ haspadar žytła. Mastak nabyŭ nie tolki kvateru, ale i kalekcyju pendźlaŭ svajho pieršaha nastaŭnika. Ścieny i dach nad hałavoj — važnyja rečy ŭ žyćci. A kali jany jašče dychajuć dušoj tvajho dziacinstva i viartajuć da vytokaŭ tvajho ŭłasnaha pośpiechu?
Uvohule, nie tak i redka naziraješ karcinu, kali ludzi tvorčych prafiesij, ździajśniajučy svaju maru pierabracca ŭ bolš zručny dla ich asabista rajon stalicy, abirajuć sabie «stalinki», haspadarami jakich akazvajucca inšyja tvorčyja ludzi. Viadomy piśmieńnik raptam daviedvajecca, što budzie hladzieć z vakna, na jakim niadaŭna stajali kvietki viadomaj opiernaj śpiavački. Kaniečnie, tłumačeńnie bieź mistyki samaje racyjanalnaje — prosta ludziam spadabałasia vystaŭlenaje na prodaž žytło, — ale takaja spantannaja pierajemnaść vyklikaje pytańnie ab nievypadkovaści. Byccam niešta niabačnaje, nieviadomaje pryciahvaje hetych ludziej adno da adnaho. Była ž tolki što padobnaja kvatera ŭ «stalincy» nasuprać. Ale pahladzieć jaje siońnia nie atrymałasia. Zaŭčora była nie horšaja kvaterka ŭ tym samym dvoryku. Ale i tut karta kładziecca inakš. I novyja knihi piśmieńnika stvarajucca tam, dzie niekali išła padrychtoŭka da śpiektaklaŭ…
Adna z najbolš prestyžnych centralnych častak Minska — rajon płoščy Pieramohi i parka imia Horkaha — nadzvyčaj bahataja mienavita na «stalinki». Ale jakija jany roznyja! Vy nikoli nie sprabavali znajści siarod takich damoŭ dva adnolkavyja? Reč u tym, što typavyja prajekty i navat samo paniaćcie masavaj zabudovy źjaviacca ŭ SSSR paźniej, paśla śmierci Stalina, kali «stalinki» skanajuć pad chruščoŭskim ukazam pra baraćbu z «iźlišiestvami». Jarkaja indyvidualnaść budynkaŭ i typavyja rysy płanirovak, tym nie mienš, časam spałučałasia. Zirniem, naprykład, na terytoryju za parkam Horkaha, jakaja paśla Stalina i navat Chruščova pieratvorycca ŭ tak zvany rajon «pyžykavych šapak» — miesca pražyvańnia vyšejšaha kiraŭnictva BSSR. Adkul uzialisia «stalinki» tut, zrazumieła — Minsk uvohule adbudoŭvaŭsia paśla vajny, ale čamu «data naradžeńnia» niekatorych «stalinak» nie supadaje ni z pačatkam budaŭnictva takich damoŭ u 1930-ja hady, ni z adbudovaj razburanaha Minska ŭ 50—60-ja?
Sakret u tym, što na kolišniaj vulicy Viasiołaj (ciapierašniaj Pieršamajskaj) niekali mieściŭsia, kažučy sučasnaj movaju, vajskovy haradok. Šmatlikija kazarmy susiedničali z zabaŭlalnymi i piciejnymi ŭstanovami, jakija i dali vulicy nazvu. U kancy 20-ch sałdackija kazarmy albo byli źniesienyja, albo pačali pierabudoŭvacca — spačatku pad aficerskaje žytło, paźniej dla bolš masavaha zasialeńnia — mienavita ŭ tym styli, jaki byŭ raspaŭsiudžany ŭ tyja časy. Jašče nie było lapniny zvonku budynkaŭ, jašče nie zakładalisia padmurki «stalinak» u rabočych rajonach, i miežy Minska byli značna vuziejšyja. A pieršyja pradvieśniki savieckaha ampiru ŭžo ŭzvodzilisia ŭnutry ŭtulnych dvorykaŭ nasuprać byłoha Haradskoha sadu (darečy, park imia Horkaha ŭ nastupnym hodzie adznačyć 110 hadoŭ svajho adkryćcia), radavali voka śvietłymi pamiaškańniami sa stolami ŭ try z pałovaj mietry. Pryjdzie čas, i niekalki takich damkoŭ vystajać u vajnu, pieražyvuć rekanstrukcyju i buduć upeŭniena stajać na ziamli ŭžo ŭ XXI stahodździ — jak praviła, takaja tryvałaś architekturnaj spadčyny charakternaja dla Amieryki albo Jeŭropy, ale nabližana da fienamienalnaści ŭ Biełarusi. Tym nie mienš, ułady Minska nie abnarodavali nijakich płanaŭ pa znosie trochpaviarchovych «stalinskich» damkoŭ u centry — heta datyčycca vyklučna 1-2-paviarchovych budynkaŭ i tolki ŭ kankretnych miescach. Byłaja vulica Viasiołaja nie ŭvachodzić u ich lik.
Mienavita ŭ adnym z takich histaryčnych damoŭ, darečy, pradajecca kvatera viadomaha biełaruskaha kinarežysiora.
Trochpakajoŭka mietražom u 72,2 kvadratnyja mietry vystaŭlena pa košcie ŭ 142 tysiačy. Kvatera ciopłaja i ŭtulnaja, u dobrym stanie, z draŭlanymi padłohami, ź vialikimi asobnymi pakojami. Paśla kapitalnaha ramontu doma ŭ 2001 hodzie zamienieny ŭsie truby i vokny. Niahledziačy na samy centr stalicy, u dvary cišynia i zielanina drevaŭ, a taksama, što cikava, usim chapaje miesca dla parkoŭki.
Haspadary žytła pakul zastanucca inkohnita i raskryjuć imiony patencyjnamu pakupniku — choć my, viadoma, nie viedajem, ci nie pačnuć jany adrazu zdymać pra jaho jakoje-niebudź novaje kino? Bo, jak kazałasia vyšej, minskija «stalinki» časam pryciahvajuć «zorak» mahičnym čynam. Napeŭna, hetyja kvatery daŭno pazbavilisia ad svajho kultu asoby — ciapier jany prosta natchniajuć kožnaha, chto zdolny niešta stvarać.
