Ci pojdzie Jeŭrasajuz na źmieny va Uschodnim partniorstvie i adnosinach ź Biełaruśsiu?
Za apošni čas kantekst adnosinaŭ Jeŭrasajuza z krainami Uschodniaj Jeŭropy źmianiŭsia. I ŭ ES, i ŭ Biełarusi havorać pra nieabchodnaść źmienaŭ va Uschodnim partniorstvie. Jak jany mohuć vyhladać i ci mahčymyja ŭvohule?
Dva błoki ŭschodniejeŭrapiejskich krain
Praź piać hod paśla startu Uschodniaha partniorstva jaho ŭdzielniki padzialilisia na dźvie hrupy.
Z adnaho boku — Hruzija, Małdova i Ukraina, jakija najbolš prasunulisia da Jeŭropy, pravodzili reformy, padpisali Damovy ab asacyjacyi ź ES. Razam z tym, kožnaja ź ich maje niavyrašanyja terytaryjalnyja prablemy (Abchazija i Paŭdniovaja Asiecija, Prydniastroŭje, Krym i Danbas). I kožnaja pad pahrozaj handlovaj vajny z boku Rasii.
Ź inšaha boku — Biełaruś, Armienija i Azierbajdžan, jakija da asacyjacyi ź ES anijak nie imknucca. Pryčym dźvie pieršyja ŭ 2015 hodzie ŭvojduć u Jeŭrazijski ekanamičny sajuz. Jeŭrazijskaja intehracyja abnulaje prapanovy ES u ramkach Uschodniaha partniorstva, bo ani staŭki ŭvoznych mytaŭ, ani techničnyja standarty ŭ dvuch intehracyjnych sajuzach niesumiaščalnyja.
Pierad Uschodnim partniorstvam paŭstali dva vykliki. Pa-pieršaje, jość Rasija, jakaja supraćstaić jeŭrapiejskaj intehracyi, u tym liku vajskovymi mietadami. Pa-druhoje, hublaje sens raŭnaznačny padychod ES da krainaŭ UP i pryncyp «bolšaje za bolšaje, mienšaje za mienšaje», bo dziaržavy roźniacca svaimi namierami da jeŭraintehracyi.
Jak u takich umovach dziejničać Jeŭrasajuzu, kab efiektyŭna prasoŭvać svaje kaštoŭnaści i intaresy?
Zakliki da pierafarmatavańnia Ŭschodniaha partniorstva
Niadaŭna ministr zamiežnych spraŭ Łatvii Edhars Rynkievičs padčas svajho vizitu ŭ Kijeŭ vykazaŭsia pra nieabchodnaść pieramienaŭ u adnosinach z uschodnimi susiedziami ES. Darečy, Łatvija budzie staršynioj Savieta ministraŭ ES u pieršaj pałovie 2015 hoda, a nastupny samit UP projdzie ŭ Ryzie.
Biełaruskaja dypłamatyja taksama aktyŭna prasoŭvaje ideju pierafarmatavańnia UP u svaich intaresach. Kiraŭnik biełaruskaha MZS Uładzimir Makiej na sustrečy ŭ Bruseli prapanavaŭ uklučyć tudy Rasiju. Praŭda, na fonie sankcyj suprać uschodniaj susiedki heta prapanova vyhladała, chutčej, demanstracyjaj viernaści «brackamu narodu».
«Makiej vidavočna namiakaje na toje, kab ES adčyniaŭ dla Biełarusi novyja mahčymaści supracoŭnictva ŭ ramkach UP, niahledziačy na ścipły prahres u reformach», — miarkuje analityk Andrej Jelisiejeŭ.
Biełaruskija ŭłady hladziać na Uschodniaje partniorstva jak mahčymaść atrymać jeŭrapiejskija hrošy na madernizacyju svaich daroh i pamiežnaj infrastruktury, realizacyju enierhietyčnych prajektaŭ. Ale ž Jeŭrasajuz abumoŭlivaje hrašovuju padtrymku prahresam u reformach dziaržaŭnaha kiravańnia i ekanomiki, tamu hrošaj praz UP Biełarusi dastajecca niašmat.
Francuzski ekśpiert pa Biełarusi Anais Maren nie raić čakać radykalnych źmienaŭ u palitycy ES:
«Jeŭrapiejcy nie ŭmiejuć uśviedamlać svaje pamyłki. Kali stavić pytańnie «jak refarmavać, palepšyć UP», heta značyć, što my ad pačatku prydumali niešta zahannaje».
Pytańnie ŭ tym, jak heta zrabić i što ŭ vyniku atrymaje Biełaruś.
Prahmatyka ci dekłaracyja kaštoŭnaściaŭ
Z krainami, jakija nie zachacieli asacyjacyi ź Jeŭropaj, najbolš vierahodna, składucca prosta prahmatyčnyja adnosiny. Naprykład, z Azierbajdžanam ES handlujecca biez anijakich namiokaŭ, što tam u turmach siadziać dziasiatki palitviaźniaŭ i žurnalistaŭ. U niejki momant jeŭrapiejskija palityki vyrašać, što i biełaruski režym nie strašny.
Ź inšaha boku, supraca ź Biełaruśsiu ekanamična nie nastolki pryvabnaja, jak z bahatym na naftu Azierbajdžanam.
Asnoŭnaja zacikaŭlenaść Jeŭrasajuza ŭ tym, kab Biełaruś nie była prablemnaj terytoryjaj, pierakanany eks-kandydat u prezidenty Aleś Michalevič, jaki zaraz žyvie ŭ Čechii:
«Ujavicie situacyju: vy žyviacie ŭ dobrym domie. I pobač z vami — susied, niepradkazalny ałkaholik, jaki moža vam ci vašym dzieciam učynić škodu».
Biełaruskija ŭłady pieraaceńvajuć zacikaŭlenaść śvietu da našaj krainy, miarkuje palityk. Na siońniašni dzień usia ŭvaha skancentravana na Ukrainie dy Blizkim Uschodzie. Biełaruś cikavaja chiba tolki z hledzišča achovy miežaŭ. I navat nastupnyja prezidenckija vybary naŭrad ci heta źmieniać.
Z druhoha boku, jeŭrapiejskim palitykam vyhadna, chaj sabie na słovach, zachavać dyskurs pra demakratyju i pravy čałavieka. Na dumku Anais Maren, Biełaruś ź jaje niaźmiennym lidaram idealna dla hetaha padychodzić:
«Imidž «złoha dyktatara» i «dobraha Jeŭrasajuza», jaki padtrymlivaje, choć i na papiery, demakratyzacyju, heta karysna [dla jeŭrapiejskich palitykaŭ]».
Na žal, bližejšym časam čakać ad ES vyraznaj pazicyi nie vypadaje. Kožnaja z 28 krain maje svaje ŭłasnyja nacyjanalnyja intaresy, i ŭzhadniać usim stalicam zamiežnuju palityku vielmi składana. Šerah dziaržaŭ ES, u tym liku Hiermanija, Italija i Ispanija, majuć vyraznuju prarasijskuju pazicyju, jakaja palahaje na tym, što postsavieckija krainy – heta naturalnaja śfiera intaresaŭ Rasii.
Pakul ža prajeŭrapiejskaj vizii što da Biełarusi dy inšych krain UP u asnoŭnych jeŭrapiejskich stalicach niama, dyk i spadziavacca na źmieny ŭ zamiežnaj palitycy ES nie vypadaje.
