Павел Касцюкевіч. Уладар чыгункі. Апавяданне
На чорнай «Пабедзе» ён валіць дзвесце восемдзесят па чыгуначных рэйках. Семафоры ўздоўж дарогі прыветна сінеюць і расступаюцца перад ім. У яго аўто замест шынаў — цягніковыя колы. На бліскучым радыятары «Пабеды» — нікеляваны лось, двухрогі сімвал справядлівасці. За шторкамі бранябойных акенцаў цепліцца зялёны агеньчык надзеі. Яго шыпастыя боты — са скуры палескіх кракадзілаў. Саламяны капялюш з кукардай — на сядзенні побач. Плацінавы кольт і бурштынавы пульт прыгрэліся пад пахамі. Калядная зорка шэрыфа вытатуяваная проста на сэрцы.
Пад Бярозай, дакладае выведка, гадоў дваццаць як збанкрутаваў тартак, але ўсе гэтыя дзесяцігоддзі сучыны сыны працягвалі пілаваць наш лес. Васямсот вагонаў скрадзеных камлёў на запасной каляіне чакаюць адпраўкі за мяжу. Дай сучыным сынам волю — раздзярбаняць нашы багацці пад корань, высмакчуць багністую зямлю дашчэнту, пакінуць за сабой пустэльню і слёзы баброў.
— Што за расцяроб? Хто дазволіў чапаць нашы хвойкі? — кажа ён сучыным сынам мегафонным голасам, бо ў яго горла ўстаўлены мегафон.
І адразу ж, без паўзы, прапануе ўсім здацца.
Сучыны сыны адрываюцца ад сваёй гнюсотнай справы — некаторыя нецярпякі грызлі дрэвы проста зубамі. З іх храпаў тхне серкай, і атрутная сліна капае з іх паганых іртоў.
Яны рэжуць яго бензапіламі. Яскаркі і скрыгат металу — але ён стаіць непахісны. Ані драпінкі. Гэта яшчэ адна прычына, чаму ён не носіць адзежы. Тулава яго літае, з чыстага металу. Вось паспрабуйце прайсціся бензапілой па чыгуннай патэльні — і пабачыце, што будзе.
Тымчасам сучыны сыны сыходзяць ад пагоні ў лес. Ён дастае бурштынавы пульт з адной-адзінай кнопкай. І божай карай згары валіцца чорны-чорны паравоз з чырвоным крыжам на радыятары, хаваючы пад сабой усіх сучыных сыноў разам. Тэлекамера паказвае буйным планам раскрытыя кейсы з падвойным днішчам, фальшывыя пашпарты і стосы рэквізаванай зеляніны. Бензапілы-іншамаркі, амаль новыя — усяго тысяча кубаметраў прабегу — паступаюць на продаж у бярозаўскую краму «Канфіскат» са значнай зніжкай.
І ён ужо на другім канцы ўладарства, на Верхня-дзвіншчыне, — там мытнікі бессаромна даілі чаўночніцу Ядзю Семянюк, трэба, каб яго нікеляваны лось разруліў сітуацыю.
Пасля працоўнага дня ён, крыху здарожаны, заязджае ў кафэ «Маладзёжнае» на старым вакзале сяльгаспасёлка. Кафэ гадоў трыццаць як не працуе, але дзеля яго рыпучыя дзверы расчыняюцца насцеж. З іх трохі сыплецца пацяруха, але гэта нічога. Зграбныя бабулькі ў шлюбных чапцах і вышываных пярэдніках робяць хлебасольны паклон. Бяруць яго пад белы ручкі і вядуць да накрытага стала. Бульбачка, кабачкі і сальцісон.
«Дзеўкі, сядайце побач!» — кажа ён бабулям у чапцах, і тым робіцца бязмежна прыемна. Яны наліваюць яму сто грам сваіх слёз, і ён праганяе горыч пульхнай кілбаскай. Пасля вячэры ён бярэ банджа, і бязладным хорам яны спяваюць чыгуначныя блюзы на слэнгу верхнядзвінскіх матарыстаў.
Часта, ой часта, пасля такіх бясед бывае, што ён не едзе дадому ў Мінск, а па-салдацку спіць проста на шпалах. На нейкім безыменным перагоне, насунуўшы на вочы капялюш з кукардаю. І тады чыгуначнікі берагуць яго сон. «Увага! Па другім пуці ціхенька праследуе таварны цягнік. Будзьце асцярожныя… не шуміце, вагоны!»
Усе ж ведаюць, што гэта менавіта ён стварыў неба і зямлю, адлучыў балота ад сушы, і падзяліў РБ на шэсць абласцей. Гэта ён у вырашальны момант перанёс сталіцу з Вільні ў Мінск. У саменькі цэнтр уладарства, каб было зручней выязджаць па выкліку з фамільнага дэпо на Радыятарнай, аж да самых аддаленых куточкаў. У свой час праз маскоўскае метро ён завітаў у таемныя хорамы Сталіна. Засунуўшы тому ў рот плацінавы кольт, сказаў на кепскай расейскай: «Мінск із ауа кэпітал, ферштэйн, гамарджоба?»
Ён шануе закон, таму працуе са скаргамі грамадзянаў, але толькі ў пісьмовым выглядзе. Па асабістым нумары просіць не турбаваць.
— Алё! — раптам чуецца голас са слухаўкі, — Хачу павіншаваць з днём нараджэння маю дарагую матулеч…
Як так, яго пасмелі разбудзіць! Гэта ўрадавая сувязь, а не стол заказаў «Радыё Гродна»! Ён з цяжкасцю падымаецца — за ноч на шпалах спіна зрабілася ўсё роўна як чыгунная.
— Жартую, каўбой, я не бязмозглы абанент «Радыё Гродна», — працягвае голас. — Я Гамон Іванавіч, чуў, пэўна? Сёння я ўварваўся ў тваю краіну на бронецягніку. Са мной сталыпінскі вагон сепаратыстаў, цыстэрны з адборным эмбарга, а ў хвасце тачанка з ракетным градам. Я ўжо пад Оршай. Спыні мяне, калі зможаш!
Гэтым разам ён трохі думае, перад тым як узяць правасуддзе ў свае рукі, размяркоўвае сілы — кольтам і пультам тут не абысціся.
Нават самыя цнатлівыя паралельныя лініі, дакладае выведка, недзе там калі-небудзь абавязкова знюхаюцца і сыдуцца. І ён караскаецца на гарбатую табурэтку, і там, амаль ля самага гарызонта, уладнай дзясніцай звязвае дзве рэйкі ў марскі вузел.
І бронецягнік Гамона Іванавіча, страціўшы апірышча, ператвараецца ў монарэйкавы экспрэс, які адчайна балансуе з усімі сваімі цыстэрнамі і тачанкамі. А дапяўшы да гарызонту, да гэтай уяўнай лініі, за якой у занебакрайную бездань ліюцца воды ўсіх акіянаў, некіраваны бронецягнік ператвараецца ў беспілотны фунікулёр, што ляціць па маршруце «Зямля-Тартарары».
«Гамон Іванавічу», — цэдзіць уладар чыгункі скрозь зубы і сплёўвае травінку на паліты каламаззю чыгуначны жвір.
І вось ён няспешна едзе па галоўным пуці свайго ўладарства. Дадому, у фамільнае дэпо на Радыятарнай, чый стылы корпус з выбітымі шыбамі бяззубым вар’ятам туліцца сярод белых хмарачосаў. Абапал шляху шнуруюцца шчаслівыя суайчыннікі: прывітальна махаюць рукамі і абліваюцца шампанскім.
І на пероне станцыі «Аранчыцы» насустрач машыне выбягае рудая дзяўчына з мальвамі. Але кветкі не яму. З прыбылай на другі пуць электрычкі выходзіць хлопец. Банальны і смуглявы: ці то з сезонных заробкаў, ці то з турмы… І дзяўчына кідаецца хлопцу на шыю, упусціўшы ад шчасця мальвы на перон. І тады плача, плача ўладар чыгункі
