Найти
04.01.2021 / 21:26РусŁacБел

Историк Александр Пашкевич: Нынешний подъем возник не сам по себе

Тэзіс пра канчатковае дафармаванне беларускай нацыі як палітычнай супольнасці стаў вельмі папулярны ў 2020 годзе. «Свабода» папрасіла гісторыка Аляксандра Пашкевіча пацвердзіць або зняпраўдзіць гэтую думку.

Аляксандар Пашкевіч

Падзеі 2020 году для фармаваньня беларускай нацыі важныя тым, што яны вывелі на сьвет тыя грамадзкія працэсы, якія адбываліся ўсе папярэднія гады, але не зусім бачна і выразна. Аўтарытарны рэпрэсіўны рэжым дзесяцігодзьдзямі штучна замарожваў грамадзка-палітычнае жыцьцё, а пад лёдам плыні не было відно. Многім здавалася, што не відно, бо гэтай плыні проста няма. Але нават тыя, хто быў упэўнены ў яе існаваньні, не чакалі, што яна аж нагэтулькі моцная.

Чаму мы маем падставы казаць, што гэты год важны менавіта для працэсу нацыябудаўніцтва? Бо ён выразна засьведчыў, што беларусы — зусім не атамізаванае грамадзтва, дзе кожны сам па сабе і ў кожнага свая хата з краю. Што ў іх ёсьць усьвядомленыя каштоўнасьці ня толькі індывідуальныя, але і групавыя, грамадзкія, важныя для ўсёй супольнасьці ці прынамсі яе большасьці. І што дзеля рэалізацыі гэтых каштоўнасьцяў беларусы гатовыя несьці страты і перажываць нязручнасьці, разумна ахвяраваць у імя грамадзкіх інтарэсаў асабістымі.

І гэтая ахвярнасьць у імя агульных інтарэсаў не таго кшталту, як яна прапагандуецца і насаджаецца зьверху патэрналісцкімі ідэалягізаванымі, часьцей за ўсё аўтарытарнымі ці нават таталітарнымі рэжымамі — калі асобны чалавек успрымаецца як дробная малаважная шрубка, інтарэсы якой нікчэмныя ў параўнаньні з «высокімі» мэтамі дзяржаўнага малоха. У нашым выпадку грамадзкая актыўнасьць узьнікае перадусім зьнізу, вызначаючыся надзвычай высокім узроўнем самаарганізацыі, салідарнасьці і ўзаемадапамогі.

Прытым, што важна — не засталася ўбаку ад клопатаў і трывог усяго народу і беларуская дыяспара за межамі бацькаўшчыны. Нечаканым адкрыцьцём году стала тое, што яна, аказваецца, у нас такая шматлікая, усюдыісная, патрыятычная і салідарная словам ды справай з суродзічамі на радзіме.

Характэрна, што сёлетняя рэвалюцыя — ці, дакладней, яе пачатак, бо працэс не завершаны, — зьява менавіта нацыянальна беларуская, яна не зьяўляецца адгалоскам ці нават непасрэднай часткай нейкага шырэйшага рэгіянальнага працэсу, як гэта было, напрыклад, у 1863-м, 1918-м ці ў 1991-м. А цяпер, у 2020-м, калі ў суседзяў усё ціха, беларусы масава паўсталі самастойна, ня толькі бяз вонкавага інсьпіраваньня, але нават пры вельмі насьцярожаным, прынамсі спачатку, стаўленьні да гэтага як з Усходу, так і з Захаду. Мы ня толькі як дзяржава, але і як грамадзянская супольнасьць нарэшце сталі ня толькі аб’ектам, але і паўнавартасным суб’ектам эўрапейскага грамадзка-палітычнага жыцьця. І гэта важна менавіта ў кантэксьце фармаваньня нацыі.

Зрэшты, і цяпер пастаянна можна пачуць галасы скептыкаў, якія выказваюць сумневы ў беларускасьці і нацыянальнасьці тых працэсаў, якія сёлета адбываліся. Бо яны глядзяць на падзеі і ацэньваюць іх дастаткова схематычна, наракаючы, напрыклад, на тое, што мова нашай рэвалюцыі — пераважна расейская, а безь перавагі нацыянальнай мовы якая нацыя?

Але тут нікуды ня дзенесься ад аб’ектыўных абставін і перадумоў. Моўна-культурная русыфікацыя нашага грамадзтва зайшла вельмі далёка і ўвадначас, адным махам, гэтага ніяк не пераадолець. Тая нацыя, пра якую мы сёньня гаворым, дафармавалася ў нашмат большай ступені на грамадзянскай, чым на этнічнай аснове. І беларуская мова на цяперашні момант сапраўды ня ёсьць найпершым аб’яднаўчым ды ідэнтыфікацыйным чыньнікам. Але сваё месца ў сёлетняй рэвалюцыі яна, тым ня менш, займае — папулярныя беларускамоўныя лёзунгі на чале з асноўным: «Жыве Беларусь!», удзельнікі пратэстаў ахвотна сьпяваюць беларускамоўныя песьні, у тым ліку выразна нацыянальна-патрыятычнага характару, і г. д.

Дый увогуле папулярызацыя беларускай мовы, гісторыі і культуры за гэтыя месяцы прасунулася неверагодна. А як працэс будзе ісьці далей — залежыць таксама і ад таго, наколькі адэкватна папулярызатары будуць адчуваць навакольную рэчаіснасьць і наколькі гатовыя прасоўваць свае ідэі ў рэальным, а не прыдуманым беларускім грамадзтве.

А найбольш уразіў і натхніў у гэтым годзе шалёны посьпех нацыянальнай сымболікі, бел-чырвона-белага сьцяга і гербу «Пагоня». Ужо цяпер можна з упэўненасьцю казаць, што яны непазьбежна стануць ня толькі дзяржаўнай, але і народнай сымболікай новай Беларусі, а на важных знакавых месцах іх урачыста ўсталююць не дзяржаўныя чыноўнікі, а самі людзі. Яшчэ паўгода таму гэта было зусім не відавочна. І гэта сымбалічна сьведчыць пра тое, што сёлетні ўздым узьнік ня сам па сабе, а ёсьць лягічным вынікам больш як стогадовай працы некалькіх пакаленьняў беларускіх патрыётаў.

Клас
Панылы сорам
Ха-ха
Ого
Сумна
Абуральна
Чтобы оставить комментарий, пожалуйста, включите JavaScript в настройках вашего браузера
Чтобы воспользоваться календарем, пожалуйста, включите JavaScript в настройках вашего браузера