Найти
11.12.2019 / 13:021РусŁacБел

«Не могу уснуть, у меня болит сердце». В минский прокат выходит «II» — откровенный фильм о белорусской школе

11 снежня ў мінскім кінатэатры «Масква» адбудзецца вялікая прэм’ера фільма Улады Сяньковай «II», уганараванага Асаблівым узгадваннем журы Варшаўскага міжнароднага кінафестывалю і які стаў, бадай, адным з самых «гучных» беларускіх фільмаў года. Пра пошукі сродкаў на кіно, сучасную беларускую моладзь, эміграцыю, мяжу паміж «чарнухай» і сумленнасцю ў кіно «Наша ніва» пагутарыла з рэжысёркай.

Улада Сянькова. Фота: Аляксандр Лясько

— Улада, як ты стала рэжысёркай?

— Неяк даўно мая мама загарэлася ідэяй пераехаць у Санкт-Пецярбург, мы тады жылі ў Віцебску, я вучылася ў школе і мне гэта ідэя не вельмі падабалася, бо ў Віцебску ў мяне было ўсталяванае асяроддзе, сябры і гэтак далей, а мама казала, маўляў, у Пецярбурзе больш магчымасцяў і там можна нават рэжысёрам стаць! Ну вось з таго моманту гэтая думка мяне і не пакідала, я заўсёды трымала яе ў галаве, і калі вучылася ва ўніверсітэце на 4 курсе, дакладна зразумела, што хачу рабіць кіно, і вырашыла паступіць у кінашколу.

— А чаму ты абрала кінашколу-студыю Андрэя Палупанава ў Мінску, а не паехала ў той жа Піцер, напрыклад?

— Я проста не хацела з’язджаць, а ісці ў нашу Акадэмію мастацтваў мне таксама не вельмі хацелася, бо я тады толькі скончыла адзін універсітэт, а вучыцца яшчэ пяць год — не мой выпадак, ды і адкуль было ўзяць грошай? Таму пайшла ў кінашколу Андрэя. Я спачатку год вучылася на сцэнарным кірунку, бо заўсёды пісала і хацела ўдасканаліць стыль, а потым зразумела, што не хачу, каб нехта здымаў фільмы па маіх сцэнарах і што сама хачу здымаць кіно, таму пайшла на другі год ужо на рэжысёрскі кірунак.

— Дзе беларусам яшчэ вучыцца кінамастацтву?

— Па сутнасці, няма дзе, відавочна, у нас няма якаснай кінаадукацыі, таму ўжо лепш проста глядзець кіно. У той жа час я не ведаю, што такое якасная кінаадукацыя…

— Кінашкола Вайды ў Варшаве, дзе зараз ты вучышся, дае якасную адукацыю, на тваю думку? Чаму там вучаць?

— Школа Вайды працуе з дзейнымі кіношнікамі-пачаткоўцамі.

— То-бок пасля школы туды не трапіць?

— Так, па-першае, не возьмуць, а па-другое, не ведаю, ці трэба ісці ў рэжысуру пасля школы, мне здаецца, гэта няправільна, бо табе пакуль што няма чаго сказаць. Хаця зноў жа, не ведаю, можа, цяпер такое пакаленне, якое адразу ўсё разумее, але, на маю думку, жыццёвы досвед у гэтай справе — важная рэч.

— Ці вучаць таму, як вырашаць самую актуальную праблему для беларускага кіно: дзе і як шукаць сродкі? Ці ў польскай кінаіндустрыі няма гэтай праблемы?

— Нас вучаць таму, як здымаць кіно, то-бок гэта менавіта пра рэжысуру. Ды нават не вучаць, мы проста шмат размаўляем, абмяркоўваем нашы асабістыя кінапраекты. Што тычыцца фінансавання, там іншая сістэма, але ў іх яно па меншай меры ёсць, другое пытанне, што рэжысёры чакаюць яго гадамі, бо прафесіяналаў шмат, а фінансаванне не гумовае. І вось яны сядзяць і чакаюць, пакуль ім дадуць грошы на дэбют, таму некаторыя мае аднакурснікі былі шакаваныя, што ў мяне ўжо ёсць два фільмы.

— Так жа можна ўсё жыццё прачакаць, ты разумееш гэтую пазіцыю?

— Мне, канешне, цяжка зразумець, але гэта іншы менталітэт. Людзі прывыклі, што любая праца павінна быць аплочана. Вось учора мы здымалі трэніровачныя сцэны, туды былі запрошаны прафесійныя акцёры, і яны, канешне, атрымалі грошы за сваю працу. Разумееш, мы ж проста трэніраваліся, гэтыя сцэны ніхто не ўбачыць і яны нікуды не пойдуць, але вось. А у нас, бывае, плацяць акцёрам пачкай сасісак і ганарацца гэтым. Гэта годна? Таму іх падыход правільны, безумоўна, так працуе сапраўдная індустрыя.

— Відавочна, існуе вялізная прорва паміж тым, якое кіно робяць і хочуць рабіць незалежныя беларускія рэжысёры, і тым, як (не)мысляць сабе развіццё беларускага кіно чыноўнікі ад культуры (яскравы прыклад). Як думаеш, ці існуе хоць маленькая магчымасць у найбліжэйшай будучыні пераадолець гэты разрыў?

— Ім патрэбныя зразумелыя шаблоны, тэмы, якія ляжаць на паверхні. Ім не патрэбна «нязручнае» кіно, кіно, якое задае не зусім прыемныя пытанні. Гэты разрыў не пераадолець, бо чыноўнікам гэта не трэба, у іх ёсць добрыя пасады, вялікія зарплаты і навошта ім тое кіно?

— То-бок у сучасных рэаліях дагрукацца да ўлады, растлумачыць ім, чаму важна і неабходна падтрымліваць незалежных аўтараў, а не аддаваць яшчэ два мільёны даляраў на новы «Код Каіна», немагчыма, так?

— Мы спрабавалі — і нічога не атрымалася, таму я больш не бачу ніякіх магчымасцяў. Міця Сямёнаў-Алейнікаў зараз здымае кіно з дапамогай дзяржавы, але яно ў яго «бяспечнае» — гэта трылер і гэта «бяспечная» тэма, ды і гэта хутчэй выключэнне з правіл.

— Твой фільм «II», які зараз выходзіць у пракат прафінансаваны ІІТА ЮНЕСКА, а як справы з тваімі іншымі праектамі? На колькі я ведаю, фільм «Ahaha» спыніўся якраз з-за адсутнасці фінансавання?

— Так, мы яго пакуль што «замарозілі», але ён адбудзецца, сто працэнтаў. На «Пражэкцёраў» грошы знайшлі прадзюсары Віктар Лабковіч і Ларыса Алейнік.

Гэта значыць, што магчымасць зрабіць кіно ў Беларусі шмат у чым залежыць ад удачы знайсці прадзюсара, якіх насамрэч не так і шмат?

— Усё ж такі не. Я ні ў якім разе не хачу дэвальваваць вялізны ўнёсак Віктара, калі б не ён, фільма не было, але, на маю думку, галоўнае — каманда. Гарыць альбо не гарыць, гатова ісці на ахвяры ці не — гэта самае важнае. Так было з нашым фільма «II», мы працавалі па 19 гадзін, усе гарэлі гэтай справай, за што я бясконца ўдзячна і вельмі гэта цаню.

Каманда фільма «Пражэкцёры». З архіва гераіні

— Гэта таму у цябе з фільма ў фільм адна і тая ж каманда, тыя ж акцёры?

— Я здымаю адных і тых жа акцёраў не таму, што яны згодныя здымацца бясплатна, яны ўжо атрымліваюць грошы, хай маленькія, але грошы ёсць. Я працую з імі, бо яны мяне вельмі натхняюць. Усе акцёры ў фільме «II» — суцэльнае натхненне, з майго рэжысёрскага пункту гледжання, там кожны на сваім месцы, я б нічога не хацела змяніць.

— Ці рэгулявала творчы працэс ІІТА ЮНЕСКА? Былі ў іх нейкія канкрэтныя патрабаванні ці рэкамендацыі?

— Рэкамендацыі былі і іх было вельмі шмат. Дакладней, нават не рэкамендацый, а каментароў, нататак на палях пасля таго, як яны прачыталі сцэнар. Іх было шмат, і мы былі гэтым трошкі збянтэжаныя. Але мы некалькі раз размаўлялі па скайпе, шмат што абмяркоўвалі, і яны вельмі чула паставіліся да таго, як мы бачым сабе гэты фільм, за што я, канешне, вельмі ўдзячная.

— ІІТА ЮНЕСКА спачатку прыйшлі з прапановай зрабіць фільм да «АРТ Карпарэйшн», а яны прапанавлі табе, ведаеш, чаму менавіта цябе абралі?

— Я ніколі не пыталася ў іх, мне самой было б цікава даведацца. «Калі нам паступіла прапанова ад ЮНЕСКА, мы спачатку пачалі думаць, якім ўвогуле павінна быць кіно на такую тэму? Я тыдзень-два хадзіў з думкамі пра тое, як можа зрабіць такое кіно. Яшчэ такія ўмовы цяжкія былі: невялікі бюджэт, кароткія тэрміны. І першая думка: напэўна, дакументальны фільм. Але потым зразумеў, што моладзь, калі глядзіць дакументальнае кіно на такія тэмы — то «ў адно вуха заляцела, а ў другое вылецела», таму з’явілася думка зрабіць гульнявы фільм. І самае галоўнае пытанне для мяне было: хто можа зрабіць гэты фільм так, каб мне спадабалася, то-бок чый фільм асабіста мне было б цікава паглядзець у сувязі з гэтай тэмай? І я зразумеў, што гэта Улада Сянькова, бо яна можа зрабіць гэта смела, драйвова і таленавіта, так яно і выйшла, і я вельмі рады, што не памыліўся ў выбары», — адказвае каардынатар праектаў беларускага кіно «АРТ Карпарэйшн» Мікола Лаўрынюк.

— Улада, а ты б зняла гэты фільм, калі б не заказ?

— Так, адназначна. Ён, мабыць, быў бы трошкі іншым, але быў бы. Мы з Сашай Лясько (суаўтар фільма) даўно хацелі зрабіць фільм пра школу, яе сучасны стан, пра моладзь, мы шмат пра гэта размаўлялі, і вось калі з’явілася такая магчымасць, мы, канешне, адразу зразумелі, што трэба рабіць.

— Планавалася, што «II» будзе зняты і выкладзены ў інтэрнэт для агульнадаступнага прагляду, але з’явіўся Варшаўскі кінафестываль, а затым кінапракат. Чаму так сталася?

— Мы планавалі зняць кароткаметражны фільм хвілін на 40 і проста імкнуліся зрабіць добрую якасную працу. Менавіта таму я яшчэ больш цаню сваю каманду, мы ж усе разумелі, што гэтае кіно робіцца не дзеля грошай, магчымага поспеху і прызнання, а ўсё роўна ўсе выкладваліся на сто працэнтаў. А потым, калі мы зразумелі, што атрымліваецца поўны метр, вырашылі адправіць заяўку на Варшаўскі кінафестываль.

 

Каманда фільма «II» на Варшаўскім кінафестывалі. З архіва гераіні

 — Аляксей Палуян у нашай гутарцы нядаўна казаў, што ў Беларусі «пачынаюць заўважаць свае, калі цябе прызнаюць за мяжой». Ты згодна з гэтым?

 — Глабальна — так, удзел у фестывалях вельмі важны. Пасля Варшавы нас запрасілі на Гётэборгскі кінафестываль, потым яшчэ будзе Брусель, ну і далей я яшчэ не магу казаць, пакуль няма афіцыйных прэс-рэлізаў.

— Галоўныя героі ўсіх тваіх фільмаў — маладыя людзі, якія так ці інакш знаходзяцца ў пазіцыі выключэння, напэўна, найбольш ілюстратыўны прыклад — берталучаўскія летуценнікі з «Ahaha», у фільме «II» ж таксама. Гэты тычыцца твайго ўласнага светаадчування?

— Не, я не магу сказаць, што гэта пра маё светаадчуванне. Наадварот, у пэўных сітуацыях, калі я адчуваю сябе не ў сваёй талерцы — я не ўмею памаўчаць, не ўмею быць далікатнай, я заўсёды скажу, што думаю. Мяне проста вельмі турбуе несправядлівасць, і калі я адчуваю, што да кагосьці ставяцца несправядліва, моцна за гэта перажываю. Таму да сваіх герояў я стаўлюся хутчэй спачувальна, чула адчуваю тых, каго крыўдзяць.

 

На здымках «Ahaha». Фотаздымак Кацярыны Смурага

— Але усе яны — маладыя людзі альбо падлеткі. Якая яна, сучасная беларуская моладзь?

— Я думаю, што яны свабодныя, свабодныя і дасведчаныя. Яны не ведаюць дакладна, што ім трэба, але дакладна ведаюць, што ім не трэба.

— І ў гэтым сэнсе, мне здаецца, вельмі адчувальна іх адрозненне ад сваіх бацькоў, то-бок ад дарослых. Ты неяк расказвала, што пасля аднаго з паказаў «II» жанчына з залы запытала, ці не баіцеся вы, што фільм стане «прапагандай геяў». Што ты адчула ў гэты момант і што ёй адказала?

— Не памятаю, што адказала, але, канешне, адразу падумала, што гэта за фармулёўка такая, што яна значыць? Ну, і мне тады стала вельмі сумна ад таго, што чалавек паглядзеў такі фільм, які гаворыць пра пачуцці, эмоцыі, эмпатыю, і вынес для сябе такую мараль. Але трэба сказаць, што потым гэтая глядачка змяніла сваё меркаванне, і для мяне гэта сапраўдны цуд, гэта самае важнае, калі меркаванне і думкі хаця б аднаго чалавека зменяцца, то ўжо ўсё не дарэмна, як сказаў мой суаўтар Саша, значыць, наша кіно існуе for a reason.

— У прэс-рэлізе фільм «II» характарызуецца як «беспрэцэдэнтна сумленнае кіно», а з каментароў у фэйсбуку ці СМІ можна даведацца, што твой фільм — «чарговая чарнуха». Ты разумееш, дзе праходзіць гэтая мяжа?

— Мне заўсёды хочацца запытаць: што такое чарнуха? Я сапраўды не разумею. Мне здаецца, гэта з разраду «не глядзеў, але асуджаю», бо я бачыла вочы людзей, якія паглядзелі кіно, яны выходзілі з залы пад такім уражаннем і, як бы клішавана гэта ні гучала, яны выходзяць нібыта троху чысцейшымі. Ведаеш, калі бачыш, як дарослы мужчына выходзіць са слязьмі на вачах… Ну, я не ведаю. То-бок хай людзі, якія кажуць, што фільм «II» «чарнушны», прыйдуць на паказы і проста паглядзяць на твары людзей, якія выходзяць з залы. Тата маёй сяброўкі патэлефанаваў ёй пасля паказу і сказаў: «Я не магу заснуць, у мяне баліць сэрца». Разумееш? То пра якую «чарнуху» тут можна казаць? Проста, на жаль, людзі не хочуць ўдавацца ў падрабязнасці і паглыбляцца, яны бяруць тое, што ляжыць на паверхні. Убачылі дзяўчынку, якая п'е піва і лаецца, — значыць «чарнуха». Лёгка вешаць на ўсе цэтлікі, а падумаць глыбей і спрабаваць зразумець — гэта ўжо праца.

— Яшчэ адна скразная тэма ў тваіх фільмах — тэма эміграцыі. Гэта для цябе асабістае пытанне? Ты думаеш пра тое, каб з'ехаць?

— Так, я думаю пра гэта і зараз нават напалову жыву за мяжой. Разумееш, справа не ў тым, хачу я з’ехаць ці не, мы жывём у эпоху глабалізацыі, свет шырокі, і я не хачу замыкацца ў адной Беларусі, мне Беларусь цікавая ў сусветным кантэксце. Мне цікава, як цяпер людзі жывуць, не прывязваючыся да аднаго месца, працуюць аддалена, свабодна перамяшчаюцца па свеце і па факце межаў няма, ёсць толькі адмысловыя межы — візы, за якія ты плаціш 80 еўра і чакаеш два месяцы.

— У сучасным незалежным беларускім кіно, здаецца, усталяваўся пэўны гендарны баланс, больш за тое, адметна, што найбольш гучныя поспехі беларускіх кінематаграфістаў належаць жанчынам: Юліі Шатун, Дар’і Жук, Анастасіі Мірашнічэнка, табе. Чым можна гэта патлумачыць?

— Лёша Палуян пару год таму зняў выдатны фільм, які дарэчы толькі што быў у пракаце, — ён называецца «Край жанчын», вось у ім і ёсць адказ на гэта пытанне.

Дар'я Шакуля / Кадры з фільма «II»: «АРТ Карпарэйшн»

Хочешь поделиться важной информацией
анонимно и конфиденциально?

Клас
Панылы сорам
Ха-ха
Ого
Сумна
Абуральна
Чтобы оставить комментарий, пожалуйста, включите JavaScript в настройках вашего браузера
Чтобы воспользоваться календарем, пожалуйста, включите JavaScript в настройках вашего браузера