Хлопец, якога ад амапаўцаў уратаваў таксіст: Відэа са мной разышлося, бо прымушае адчуваць, што мы адна сям'я
Год таму Раман Руткоўскі быў звычайным першакурснікам галоўнай спартыўнай ВНУ краіны БДУФК, займаўся самба — у скарбонцы хлопца прызавыя месцы на рэспубліканскіх спаборніцтвах — і пачынаў марыць аб заснаванні ўласнага клуба.
Усё змянілі лета і восень 2020 года. 19-гадовы спартовец стаў сталым удзельнікам пратэстаў у Менску, а таксама героем знакамітага відэа з пратэсных менскіх вуліц: на ім Руткоўскі, ратуючыся ад сілавікоў, заскоквае ў таксі, кіроўца якога ў стылі баевікоў вязе яго куды вочы глядзяць. Добра, што асобы і пасажыра, і таксіста былі раскрытыя толькі пасля вымушанага пераезду ў бяспечнае месца.
Цяпер Раман жыве ў польскім горадзе Катавіцы і рыхтуецца пакараць мясцовае самба.
— Як ты пасяліўся ў Польшчы?
— Жыву ў інтэрнаце Сілезскага ўніверсітэта, дзе праходжу моўныя курсы. Прыехаў у Польшчу па праграме Каліноўскага і цяпер атрымліваю стыпендыю. У канцы вясны пройдзе экзамен, пасля якога я павінен атрымаць сертыфікат аб узроўні валодання мовай, і ад гэтага будзе залежаць маё далейшае навучанне ва ўніверсітэце. Планую выбраць той жа кірунак, на якім вучыўся ў Беларусі, нешта накшталт трэнера па барацьбе.
Вядома, наша стыпендыя — гэта не той выпадак, калі можна дазволіць сабе ўсё што заўгодна, і трэба працаваць, каб пражыць. Але мне няма на што скардзіцца. У інтэрнаце ўсё выдатна, хлопцы вакол рускамоўныя, добрая кампанія.
— У адным з інтэрв'ю ты распавядаў, што шукаеш кантакты Польскай асацыяцыі самба і збіраешся вяртацца ў спорт.
— Адшукаў нумар прэзідэнта асацыяцыі і патэлефанаваў яму. Ён не распытваў пра тое, хто я. Даў яму зразумець, што я прыехаў у Польшчу незапланавана, што трэба займацца, а ў маім горадзе няма клуба. У Польшчы ўсяго шэсць клубаў па маім відзе спорту, гэта вельмі мала. Адзін з іх знаходзіцца ў Кракаве, там якраз трэніруе прэзідэнт асацыяцыі. Цяпер у краіне ўсё закрыта з-за лакдаўну, а ў наступным месяцы планую пачаць трэніравацца, але трэба будзе пераехаць у Кракаў (80 кіламетраў ад Катавіцэ — заўв.).
— Раскажы крыху аб тым, як трапіў у самба.
— Пачаў займацца недзе ў пятым-шостым класе школы, з-за розных праблем часам выпадаў са спорту на нейкі час, але ўсё-ткі ў ім застаўся. На міжнародныя спаборніцтвы асабліва не ездзіў, але ў Беларусі выступаў досыць актыўна. Напрыклад, ва ўзросце 16-17 гадоў быў прызёрам чэмпіянатаў і адкрытых першынстваў краіны, стаў кандыдатам у майстры спорту.
— Ужо спрабаваў даведацца, што цябе чакае ў польскім самба?
— Вядома, цікавіўся. Настроены паказваць тут вялікія вынікі. У Польшчы самба пачало развівацца пазней, чым у Беларусі, таму тут неаранае поле як для спартыўнай кар'еры, так і для трэнерскай працы.
— Ты збіраешся заставацца ў Польшчы надоўга?
— Як толькі непрызнаны народам сыдзе, я адразу ж вярнуся ў Беларусь. Я не планую жыць за мяжой і не ведаю, як гэта рабіць. Як кажуць, дзе нарадзіўся, там і спатрэбіўся. Таму, хоць у мяне і ёсць магчымасць застацца за мяжой, я ўсё ж вельмі хачу вярнуцца ў Беларусь. У планах у мяне — адкрыць там свой клуб.
— Калі ты ад'язджаў з краіны, табе нешта пагражала?
— Так. Па-першае, мог апынуцца ў войску. А па-другое, на фоне ўсяго таго, што адбываецца, было пачуццё, што па мяне прыйдуць. Кожны дзень чытаеш гісторыі накшталт такіх: хлопец ударыў рукой па капоце [машыны сілавікоў], а праз два месяцы яго знайшлі і пасадзілі.
— Чаго менавіта ты баяўся?
— На відэа не было нічога незаконнага. Але яно вельмі хутка набрала папулярнасць, а я разумеў, што ў нашай краіне любых вядомых пратэстоўцаў хутчэй спрабуюць закрыць. А яшчэ потым хтосьці мог бы прыдумаць, што да забегу я прычыніў нейкую шкоду сілавікам. Проста я выбягаў з прахаднога пад'езда, а сілавікі беглі за мной, і відэа пачалося ўжо пасля таго, як я апынуўся на вуліцы. Гэта значыць, можна было прыдумаць што заўгодна. Мяркуючы па тым, як у краіне апошні час праходзяць суды, могуць павязаць любога. Як гаворыцца, не сядзеў — не беларус.
— Цяпер часта даводзіцца ўспамінаць гісторыю з уцёкамі?
— Не. Да таго ж не ўпэўнены, што ў маёй гісторыі ёсць нешта асаблівае. Такіх выпадкаў, думаю, сотні. Проста мае ўцёкі трапілі на відэа, і яно разляцелася. Бачыў відэа круцейшае, у якім хлопцы на Пушкінскай, уцякаючы, рабілі сальта цераз плот. Хоць тут, у інтэрнаце, усе рускамоўныя бачылі гэта відэа, нават адзін студэнт з Баку быў у курсе той гісторыі.
Адразу пасля з'яўлення відэа з таксі мая папулярнасць пачала расці ў геаметрычнай прагрэсіі. Хоць ролік, хутчэй, быў пра таксіста, які не пабаяўся сапсаваць машыну і дапамагчы чалавеку. А я проста быў хлопцам, які прабягаў міма, на маім месцы мог быць любы іншы.
Памятаю, у адным з інтэрв'ю ў мяне пыталіся, пра што я шкадую, а я тады не знайшоў, што адказаць. Цяпер хачу сказаць, што шкадую толькі аб адным — што не паспеў перад ад'ездам развітацца са сваім трэнерам па самба. Гэта вельмі важна для мяне.
— Чаму, па-твойму, відэа так разышлося?
— Яно прымушае адчуваць, што мы, беларусы, — адна сям'я, нас аб'ядноўвае адна бяда. Калі я ўвечары выйду на пратэст, я буду ведаць, што мяне ў нейкай сітуацыі не кінуць. Калі, напрыклад, мы з сябрамі будзем уцякаць ад сілавікоў і адзін з нас упадзе, я буду разумець, што другі застанецца і дапаможа. Гэта значыць, людзі атрымалі доказ таго, што незнаёмы чалавек можа падставіць плячо ў экстраннай сітуацыі, а такое цяпер трэба людзям.
— Ты камунікуеш з тым таксістам, што цябе выратаваў?
— Так, мы трымаем сувязь, але пакуль яшчэ не сустрэліся. Кажа, што ў яго ёсць нейкія асабістыя справы, аб якіх ён не хоча расказваць — але абяцае, што абавязкова мы з ім сустрэнемся.
— Як ты пакінуў свой універсітэт?
— Бачыў, што многіх маіх сяброў, якія, як і я, удзельнічалі ў пратэстах, адлічылі з універсітэтаў. Рана ці позна мяне б усё роўна выгналі, але я стаў дзейнічаць раней. Тады ішоў восеньскі прызыў, і ён азначаў для мяне не самае добрае. Мне спрабавалі намякнуць, што калі мяне выключаць, то я атрымаю свае дакументы разам з позвай у войска. Таму вырашыў самастойна ўзяць «акадэмку» і афармляць дакументы на паступленне ў Польшчу. Дзесьці праз тыдзень пасля ўсёй гэтай гісторыі з таксі я ўжо быў у адпачынку.
Думаю, адміністрацыя ўніверсітэта спачатку нават не ведала аб тым, што менавіта я быў удзельнікам таго відэа. У курсе былі аднагрупнікі, іншыя студэнты, у нейкай меры педагагічны склад.
— У цэлым ты быў актыўным пратэстоўцам?
— Удзельнічаў у жнівеньскіх начных пратэстах, маршах, у верасні пратэставаў пасля інаўгурацыі — якраз тады, 23 верасня, і здарылася гісторыя з таксі. Пасля смерці Ромы [Бандарэнкі] таксама былі нейкія хваляванні. Прасцей кажучы, не магу ўспомніць, каб прапусціў пратэсты хоць аднойчы. Мне пашанцавала, ні разу не атрымліваў ні штраф, ні суткі.
— Што адчуваў пасля самых першых жнівеньскіх пратэстаў?
— Гэта зусім новыя адчуванні. З аднаго боку, было страшна. З іншага боку, адчуваў прыліў адрэналіну ад таго, што быў не адзін, што ўсё гэта ўсё ж такі адбылося, што ты ідзеш па вуліцы і можаш падняць уверх два пальцы ў знаку «вікторыя», а табе будуць сігналіць, і што ты адчуваеш наяўнасць нейкай сувязі паміж людзьмі. Яшчэ год таму, калі выходзіў на вуліцу, здавалася, што ўсе гэтыя людзі незнаёмыя адно з адным і не дапамогуць адно аднаму, калі што. А тут усе аб'ядналіся, і ты адчуваў сябе часткай нейкай велізарнай сям'і.
Уначы, калі выходзіў на пратэсты, чакаў, што магу сутыкнуцца з агрэсіяй сілавікоў. Ведаў, што вакол — свае, трымаў іх за руку, стаяў у счэпцы і адчуваў, што побач як быццам блізкія сябры. Па сутнасці, было адчуванне, што я там, дзе павінен знаходзіцца, і што я адзін з тых, хто, напэўна, вырашае.
— Да красавіка адчуванне «мы вырашаем» не прапала?
— Толькі ўмацавалася. Калі дзяржава так жорстка рэагуе на пратэст, значыць, пратэст для яго небяспечны. Бо ўлады спрабуюць наогул усіх заткнуць. Убачылі ў акне сцяг — адразу закрываюць чалавека, чалавек апрануўся ў белае і чырвонае — трэба яго закрыць, хтосьці дзесьці пасігналіў — трэба забраць машыну. То-бок яны баяцца, а значыць, мы на правільным шляху. Так, пратэст стаў менш актыўны, але, лічу, адыграў ролю час года. Як толькі пацяплее, у беларусаў з'явяцца новыя сілы і дакладна пачнецца новая хваля пратэсту. У краіне ідзе барацьба дабра са злом, а вада камень точыць, таму перамога дакладна будзе за народам.
— Сочыш за тым, як былыя калегі па беларускім самба праяўляюць сябе ў часы цяперашняга крызісу?
— Так. Ведаю пра Сцяпана Папова, самбіста, які вельмі смела выказвае сваю пазіцыю, заўсёды цікаўлюся яго рэакцыяй на ўсё, што адбываецца. Гляджу за тым, як беларускія змагары і самбісты на ўсё рэагуюць, асабліва тыя з іх, у каго ўсё склалася ў жыцці.
Стаў бы я выступаць, як некаторыя з іх, пад дзяржсцягам? Не, дакладна не стаў бы. Пытанне не ў тым, што я неяк дрэнна стаўлюся да краіны, гэта не так. Проста з-за ўсяго таго, што адбываецца, афіцыйныя сцяг і гімн асацыююцца з цяперашняй уладай. Таму, лічу, калі ты пад імі выступаеш, ты ў нейкай меры падтрымліваеш дзейную ўладу.
