«Правільней лічыць мяне не палітвязнем, а ваеннапалонным». Пасля 5 гадоў калоніі выйшаў Тарас Аватараў — і збіраецца пісаць Канстытуцыю
26 лістапада на волю выйшаў Тарас Аватараў — беларус, які ваяваў на Данбасе, а пасля сеў на 5 гадоў у віцебскую калонію.
Аватарава затрымалі на мінскім чыгуначным вакзале ў лістападзе 2015 года. Паведамлялася, што пры ім знайшлі гранату, сігнальны пісталет і даведку аб удзеле ў антытэрарыстычнай аперацыі на тэрыторыі Украіны ад імя «Правага сектара». У выніку Аватараў атрымаў 5 гадоў калоніі ўзмоцненага рэжыму за незаконны абарот і кантрабанду выбуховага прыстасавання.
Тарас Аватараў, фота Сяргея Гудзіліна
«Наша Ніва» пагаварыла з Тарасам Аватаравым пра яго суд, жыццё ў калоніі і першыя дні на волі.
«Наша Ніва»: Калі вы выйшлі?
Тарас Аватараў: 26 лістапада. Адседзеў роўна 5 гадоў. Ніводная аміністыя мяне не закранула.
— Што зрабілі ў першую чаргу пасля выхаду?
— Даў кароткі каментар «Белсату». Ціхушнікі не адрываліся ні на крок, таму даў кароткае інтэрв’ю ў найбліжэйшым завулку.
— Ціхушнікі былі за вамі? Навошта?
— Ціхушнікаў было столькі, што мала не паказалася б. Яны разлічвалі, што змогуць мяне прыстрэліць пры спробе перасячэння мяжы з Расіяй.
— Хто такія «яны»?
— Дзеючая адміністрацыя Рэспублікі Беларусь, скажам так.
Беларуска-ўкраінскую я не магу перасекчы пакуль, бо ў мяне прэвентыўны нагляд. А беларуска-расійскую мог бы. Я планаваў праз Расію з’ехаць ва Украіну, але нас пераследавалі, таму мы вырашылі так не паступаць. Нас бы расстралялі пры пад’ездзе да мяжы.
— Але ж у нас няма мяжы з Расіяй.
— Там і мытнікаў няма, і памежнікаў. Але ёсць добрыя людзі, якія могуць любую сітуацыю перавярнуць пад сябе.
— І што тады робіце цяпер? Якія планы?
— Адбываю прэвентыўны нагляд цяпер. Як любы законапаслухмяны грамадзянін збіраюся працаваць і вучыцца. Пісаць Канстытуцыю.
— Будзеце дасылаць ва ўрад прапановы паправак???
— Я буду рабіць свой праект, які будзе адрознівацца ад таго, што цяпер, і ад таго, што было ў 1994. Гэта будзе больш радыкальны варыянт. Я хачу, каб ён таксама быў. Бо разумею, што пратэсты пратэстамі, але ж ён на ўзаемадзеянне з пратэстоўцамі не пойдзе. Пакуль у СІЗА сядзяць палітычныя і не толькі, ён на кампрамісы не пойдзе.
— Ён — гэта Лукашэнка?
— Ну так. У нас толькі адзін чалавек прымае рашэнні.
І пакуль ён Канстытуцыю не прыме, нічога не будзе. Але ж тое, што ён будзе прымаць… Гэта будзе такі ж люты фэйл, як было ў Расіі ў гэтым годзе.
— Вы распрацуеце свой праект Канстытуцыі — і што? Адправіце ў Адміністрацыю прэзідэнта?
— Скажам так, стасавацца з тым чалавекам, які ўзначальвае сёння Адміністрацыю, мне перахацелася яшчэ гадоў пяць таму. Таму не праз Адміністрацыю, а праз сродкі масавай інфармацыі. Бо даверу да гэтага «адміністратара» ў мяне няма.
— Што ў вашым праекце галоўнае, у чым яго асаблівасць?
— Галоўнае — прынцып, што гэтую Канстытуцыю трэба выконваць. У Сталіна ў свой час была выдатная Канстытуцыя, усё для працоўнага чалавека, але ж яна на справе ігнаравалася. І яна не перашкодзіла Вялікаму Тэрору і раскулачванню.
Ключавы момант Канстытуцыі — тое, што гэта дамоўленасць паміж народам і любой адміністрацыяй. І яна мусіць дзейнічаць пэўны тэрмін — 20 ці 25 гадоў, напрыклад. Пасля яе працягваюць ці ўносяцца змены.
— Вы распрацавалі гэты праект у калоніі?
— Не, пакуль я сядзеў, рабіў іншыя рэчы. Напісаў некалькі кніг па крымінальным праве, крымінальна-працэсуальным. Гэта як падручнікі, такія, якіх няма ў Беларусі да гэтага часу.
— А чым цяпер будзеце займацца, за што жыць?
— Пакуль не ведаю. Магчыма, пайду на завод працаваць. Мне далі два гады прэвентыўнага нагляду, да мяне ніхто такі тэрмін не адбываў. Я хачу паказаць прыклад, што гэта магчыма, паказаць, што са свайго боку я раблю ўсё патрэбнае і пасля спытаць, чаму мне гэты прэвентыўны нагляд не здымаюць?
— Але калі ўбачыце, што ёсць варыянт эміграваць — выкарыстаеце яго?
— А як вы думаеце, калі ў мяне сям’я, сын мой жыве за мяжой? І я не маю магчымасці і жадання таксама яго везці сюды. Я вельмі законапаслухмяны чалавек. Але недахоп маёй увагі можа выліцца ў недахопы выхавання для майго сына. Я не магу дазволіць гэтага для такога блізкага мне чалавека.
***
— Калі вы сядзелі ў калоніі, то ведалі навіны: пра Ціханоўскага і Бабарыку, выбары і падзеі пасля іх?
— Так. З пачаткам выбарчай кампаніі «Камсамолка» і «Белгазета» раптам перасталі прыходзіць. Але даходзіў «Новы Час» і рэгіянальныя, яны даволі шмат пісалі пра падзеі, я меў уяўленне пра сітуацыю.
— Калі вы чыталі навіны, то якая была рэакцыя ў вас? Чаго чакалі?
— Па-першае, я не быў упэўнены, што беларускі народ можа зрабіць Рэвалюцыю Годнасці. Для мяне гэта было б дзіўна.
Па-другое, я не веру, што мы можам неяк самаарганізавацца, каб весці жыццё пасля дыктатуры. Ва Украіне патрабаваліся вельмі няхілыя высілкі, каб змяніць міліцыю, напрыклад. Трэба вельмі шмат высілкаў, каб перайсці ў стан новай грамадзянскай супольнасці.
Таму я не ўпэўнены, што найбліжэйшым часам атрымаецца штосьці зрабіць.
— Як перажылі каранавірус у калоніі?
— Вясною шмат хто меў сімптомы кавіду. Але я хачу адзначыць дзеянні медперсанала калоніі. Яны рэальна дапамаглі не распаўсюдзіць інфекцыю, мінімізаваць колькасць хворых.
Я вясною не хварэў. Але цяпер у канцы кастрычніка рабілі прышчэпку ад грыпа ў калоніі. У першую чаргу рабілі тым, каму хутка выходзіць. Я добраахвотна пагадзіўся.
Але я падазраю, што гэта былі выпрабаванні расійскай вакцыны. Бо чаму прышчэпку рабілі ў два заходы з перапынкам у 14 дзён? І пасля гэтага я згубіў нюх і перастаў адчуваць смакі.
— Вы лічыце сябе палітвязнем?
— Мне далі два гады прэвентыўнага нагляду — хоць міліцыя прасіла год! Мне далі два толькі таму, бо я на беларускай мове папрасіў перанесці пасяджэнне, каб я змог пагаварыць з адвакатам. Мне не далі выклікаць адваката.
І цяпер дзяржава робіць усё, каб выціснуць мяне з краіны ці пасадзіць назад. Ці лічыць мяне палітвязнем? Напэўна, так. Але я скажу інакш: я ўдзельнічаў у баявых дзеяннях і па сёння не адлічаны з шэрагаў баявой арганізацыі, таму больш правільна лічыць мяне ваеннапалонным.
***
— Пару пытанняў пра вашу справу і суд. Пасля вашага затрымання СМІ пісалі, што ў вас знайшлі гранату, а ў кішэні была даведка, што вы прымалі ўдзел у баявых дзеяннях.
— Пытанне наконт таго, як яны знайшлі. Некаторых супрацоўнікаў яшчэ чакае свой суд, скажу так. Наконт таго, дзе я захоўваў дакументы, — я маўчу.
— А граната была ж?
— Па-першае, гэта была сувенірная граната. Па-другое, я добраахвотна яе выдаў.
— А навошта было цягаць яе з сабою?
— Уявіце, што было б, каб недзе ў сметніцы яе знайшлі б з маімі адбіткамі — што б са мной было? Якое злачынства на мяне павесілі б? Тэракт.
Таму ці разумна было яе насіць з сабою — тут трэба глядзець заканадаўства Рэспублікі Беларусь. Я добраахвотна яе выдаў — і мяне мусілі вызваліць ад адказнасці.
— Маеце на ўвазе, не маглі выкінуць гранату — ок. А чаму тады не ўзарвалі яе недзе ў лесе?
— Каб яна несла нейкую небяспеку, то я б з сабою ніколі не ўзяў. Гэта сувенірная граната, на той момант яе можна было набыць у любой краме за 200 грыўняў. Былі дакументы пры мне, што яна сувенірная. Яна працуе, як петарда. Я вёз яе ў падарунак як звычайную сувенірную прадукцыю.
— Але на судзе зачытвалі вашы першапачатковыя паказанні, у якіх вы нібыта казалі, што граната была вам патрэбная, каб узарваць сябе і такім чынам не даць паказанняў супраць іншых вайскоўцаў.
— Усё было як: на мяне спачатку хацелі павесіць тэракт. Нібыта я хацеў узарваць цягнік «Масква — Мінск» і хацеў паставіць расцяжку на рэйкі… Лухта абсалютная. Але мне прыйшлося адказваць, і я сказаў так: калі вам трэба ведаць, навошта ў мяне граната, то пішыце, што хацеў сам сябе падарваць, каб не мець магчымасці з вамі, дэбіламі, сустрэцца.
***
— Каб цяпер была магчымасць вярнуцца ва Украіну, вы б вярнуліся на фронт?
— Я б не толькі вярнуўся на фронт, мы спакойна б узялі Горлаўку — для гэтага ёсць магчымасці і ёсць жаданне. Навязанае мінскае перамір’е фактычна не працуе, у нас па сёння ёсць страты.
— Да гэтага вы ўдзельнічалі ў баявых дзеяннях?
— Ну калі ў мяне былі адпаведныя дакументы, то мне іх не падарылі ж. Гэта не правы.
— Забівалі чалавека калі-небудзь?
— На вайне не забіваюць. І я не забіваў. Забіваюць кулі, разумееце? Ці ведаў я, што мае кулі траплялі ў чалавека? Пра гэта я казаць не буду. Не вам судзіць пра гэта.
І на вайне не забіваюць людзей, а абараняюць — каб было менш ахвяр сярод мірнага насельніцтва.
— Як вам сённяшняя Украіна, прэзідэнцтва Зяленскага?
— Пра Зяленскага сказаць не магу нічога пакуль. А пра Украіну… Заўтра ў майго блізкага сябра Крэйга Лэнга апеляцыйны суд. Яму пагражае экстрадыцыя ў Штаты, дзе яго можа чакаць смяротнае пакаранне. Ва Украіне яго вінавацяць у забойстве — і суду няважна, ці мае ён алібі.
Ды і па сёння ва Украіне «судзяць» групу «Тарнада» — таксама маіх блізкіх.
— Гэта тыя, дзе Данііл Ляшук?
— Так. Наколькі я ведаю, Ляшука з турмы адправілі ў псіхіятрычны дыспансер ў Дняпро, бо пачаліся змяненні ў асобе. Можа, хоць так у яго будзе магчымасць прысутнічаць на судзе над сабою, калі гэты суд калі-небудзь адбудзецца — на ім жа яшчэ вісіць справа па бунце ў СІЗА.
***
— Скажыце, а чаму вы змянілі прозвішча на Аватараў?
— Гэта з фільмам ніяк не звязана. Я яго не глядзеў і не збіраюся. Гэта мой псеўданім яшчэ з сацыяльнай сеткі «Фіданэт», калі ведаеце такую.
А змяніў я прозвішча ў мэтах бяспекі маёй сям’і. Бо разумеў, што раней ці пазней буду асуджаны па крымінальнай справе і ў маёй сям’і могуць быць праблемы. Але ж этыка нашых СМІ і суда такая, што і па сёння ўсім трэба агучваць і першае маё прозвішча, і другое.
— Але ж ваша мама казала, што вы змянілі прозвішча аж у 2011 годзе. Яшчэ да Украіны і АТА.
— Бо я жыў у Расіі тады, меў бізнэс. І партнёр па бізнэсе вырашыў мяне кінуць з дапамогай ФСБ. Я з’ехаў і хутка змяніў прозвішча, каб яны не маглі мяне запатрабаваць праз суд.
