Глядзіце, каб такі Каліноўскі ўсіх не перастраляў
Мілітарызацыя Каліноўскага ў масавай культуры — памылковы шлях, піша гісторык Андрэй Вашкевіч для gazeta.arche.by.
У беларускім мастацкім каноне савецкага часу такога Каліноўскага было вельмі мала.
Там ён быў больш кніжнікам і ідэолагам — з лямпай на фоне, «Мужыцкай праўдай» у руках.
Сялянская каса была сімвалам больш паўстання, аддзеленым асабіста ад Каліноўскага. «Ваенны» Каліноўскі савецкага часу прыходзіць у галаву толькі са знакамітай карціны Пётры Сергіевіча «Кастусь Каліноўскі і Валер Урублеўскі робяць агляд паўстанцаў». Ды і там Каліноўскі больш публічны палітык — два старадаўнія пісталеты за поясам правадыра паўстання выглядаюць так, быццам яны належалі якому Янушу Радзівілу і Каліноўскі забраў іх з музея Тышкевіча.
Пётра Сергіевіч. Кастусь Каліноўскі і Валер Урублеўскі робяць агляд паўстанцаў.
У чым прычына такой «мілітарызацыі» аднаго з правадыроў паўстання 1863-га года — можна паразважаць. Напэўна, любы нацыянальна арыентаваны чытач скажа: «Расія напала на Украіну, пагражае Беларусі, і таму Каліноўскі асабліва важны сёння як ваенны правадыр».
Асабіста я ў першую чаргу ў гэтай тэндэнцыі бачу сумесь ура-патрыятызму, невуцтва і свядомага жадання перакруціць гісторыю на нейкі невядомы лад.
Магчыма, мяне паправяць лепшыя знаўцы паўстання, але я наогул не памятаю ніводнага сведчання, каб Каліноўскі паслугоўваўся нейкай зброяй. Каліноўскі найперш быў ідэолагам, прамоўцам, палітыкам, для якога паўстанне зімой 1863 года стала і нечаканасцю, і прадвеснікам вялікай паразы.
Каліноўскім з пісталетам у руках мы вельмі абядняем успрыняцце ягонай асобы — так жа сама, як зводзім усю ягоную спадчыну да «…над табою маскаля ўжо не будзе».
Напрыклад, на адным з постараў Каліноўскі з пісталетам паказаны на фоне не знакамітай «Мужыцкай праўды», а «Звароту Яські-гаспадара да мужыкоў зямлі польскай» — дакумента, які абсалютнай большасцю даследчыкаў прызнаны спрэчным з мовай, духам і зместам «Мужыцкай праўды» і, адпаведна, не належным пяру Каліноўскага.
Шчыра кажучы, крыўднавата і за іншых герояў паўстання — сапраўдных людзей зброі, якіх нешта зусім ігнаруе сучасная поп-культура і індустрыя прынтоў і вышымаек.
Напрыклад, Валерыя Урублеўскага, які павёў у лес цэлы атрад вучняў школы ляснічых і змагаўся з імі супраць царскіх салдат. Урублеўскі, дарэчы, выдатна гаварыў па-беларуску, і ёсць нават меркаванне, што гэта ён і выдаваў «Мужыцкую праўду» і актыўна ўдзельнічаў у напісанні яе нумароў.
Нездарма Пётра Сергіевіч на сваёй карціне паказаў двух паўстанцкіх правадыроў: Валерыя Урублеўскага — правадыра вайсковага і Каліноўскага — правадыра ідэалагічнага і палітычнага.
Калі ж мы далей будзем трымацца такога, як цяпер, заліхвацка-ваяўнічага, але псеўдагістарычнага шляху, то «генерал Каліноўскі» перастраляе ўсіх, у тым ліку і Каліноўскага — палітыка, ідэолага і грамадскага дзеяча.
