Бізнэсмен Сямён Добкін: Я праціўнік інтэграцыі. І трэба адміністратыўна ўкараняць беларускую мову
Бізнэсмен Сямён Добкін кіруе брэсцкім канструктарскім бюро «ГСКБ», там ствараюць рознага кшталту энергетычныя ўстаноўкі. А яшчэ ён старэйшы брат таго самага Аркадзя Добкіна, заснавальніка EPAM.
Карэспандэнт «Нашай Нівы» Арцём Гарбацэвіч паразмаўляў з Сямёнам Добкіным на актуальныя палітычныя тэмы, а таксама распытаў пра сямейнае.
Арцём Гарбацэвіч: Раскажыце, чым вы займаецеся.
Сямён Добкін: Працуем у сферы камунальнай энэргетыкі, выпускаем энергетычнае абсталяванне, 10-12 МВт.
Кампанія не надта вялікая. Раней было 400 чалавек, у асноўным працавалі на Расію, але пасля 2014 года расійскі рынак рэзка зменшыўся. Я думаю, гэта ў сувязі з анексіяй Крыма. Гэта балюча ўдарыла і па нас — цяпер працуе ўдвая менш работнікаў. Але маем пастаўкі нават у Бразілію і В'етнам.
А цяпер працуем над тэхнікай, якая змяншае аб'ём спажывання газа, напрыклад.
Таксама розныя нетрадыцыйныя віды паліва: торф, салома, гніль, нават памёты курыныя і свіныя, смецце. Вядзем даследаванні разам з НАН, каб знайсці тэхналогію, як гэта рабіць усё з меншымі выдаткамі. Думаю, яшчэ два-тры гады і зноў пойдзем у рост.
Арцём Гарбацэвіч: Вы можаце як энергетык патлумачыць, як бы нам саскочыць з расійскай энергетычнай іголкі?
Сямён Добкін: Я думаю, што вуглевадароды мы і надалей будзем купляць, але менш, і яны будуць таннець. Тут нічога прынцыпова не зменіцца. Ну з гледзішча эканомікі так — будзе шок, але трэба перажыць. Колькі там у прыбалтаў часу заняла адаптацыя падобная, 10 год? Перажывем. І будзем незалежнымі.
Я скажу тое, што сёння схавана ад вачэй, але вельмі важна: Беларусь у сферы ЖКГ за апошнія 20 год замясціла газ на 25-30%, асобныя гаспадаркі, пэўна, пад 40%. Гэта вялізнае дасягненне для любой краіны. Мы замясцілі газ шчапой — дрэвам, якое робім самі.
Мая кампанія таксама ўключылася ў працэс, мы вырабляем тэхніку для гэтага паліва.
Ну і вось АЭС запусцім, я думаю, будзе карысць з гэтага ў той праекцыі, у якой вы пытанне задалі. Цяпер таксама з'яўляецца маса тэхналогій, якія зніжаюць узровень спажывання і газу, і нафты.
Арцём Гарбацэвіч: Чаму ваш брат у інтэрв'ю пра вас нічога не кажа? Якія ў вас адносіны?
Сямён Добкін: У яго пра мяне ніхто і не пытаецца, а зрэдку і згадае. Адносіны ў нас добрыя. У госці, праўда, часцей прыязджае ён — бывае ў Беларусі амаль кожны месяц. [Аркадзь Добкін жыве ў Нью-Ёрку — Рэд.]
Арцём Гарбацэвіч: А вы чаму не з’ехалі?
Сямён Добкін: Ну не ўсе ж з'язджаюць. У той перыяд, калі я мог з’ехаць, мне тут было вельмі цікава.
У мяне быў адкрыты статус уцекача ў 1992-м годзе. Усе дакументы аформленыя на выезд. Мог пераехаць у ЗША і атрымліваць усе віды дапамогі. Так усе тады з’язджалі. Жонка з сынам з'ехалі, планавалася, што я тут папрацую троху і паеду наўздагон, але вось засмактала. Сын цяпер у Google працуе, нешта кшталту начальніка аддзела. А я тут. Адносіны ў мяне з ім цёплыя, але ён з Беларуссю амаль ніяк не звязаны, усё яго жыццё там.
Арцём Гарбацэвіч: Была нейкая роля ваша ў EPAMe? Некаторыя кажуць, што вы нават першым дырэктарам былі.
Сямён Добкін: Не было такога. Тая кампанія не была EPAMам, і я там дырэктарам не быў, а так — «сматрашчым», бо я ўжо ведаў, як працуе бізнэс, меў свой.
Аркадзь арганізоўваў EPAM сам і пакрысе. Пачыналі яны, па-мойму, у падвале на вуліцы Кірава. Канечне, я радаваўся і радуюся за брата. Ён ужо тады разумеў і бачыў наперад, як гэта ўсё будзе працаваць, па-філасофску так. Таму ён такога калібру і атрымаўся.
А распрацоўкі EPAMa ніяк мне не дапамагаюць, мы працуем у розных сферах, у іх ужо нейкая біяфізіка, а з энергетыкай яны не звязваюцца.
Арцём Гарбацэвіч: У чым вашае адрозненне ад брата?
Сямён Добкін: Мы троху па-рознаму жылі: я быў першым дзіцём — старэйшы за Аркадзя на 12 год. Я нарадзіўся адразу пасля вайны. Умовы жыцця былі кашмарныя, увесь час бацькі працавалі, літаральна не было дзе жыць тады, нічога не было, усё знішчана. Натуральна, бацькі мной займаліся менш, я быў больш аддадзены сабе і вуліцы. Яму ўвагі было больш — ну гэта я цяпер так думаю, азіраючыся.
Ён больш таленавіты, ён і ў школе вучыўся лепш, хаця на алімпіяды па матэматыцы і фізіцы ездзіў і я. Многія цяпер здзіўляюцца, як гэта я мог кепска вучыцца. Але гэта таму, што мяне аддалі ў школу ў 6 год. Калі б аддалі ў 8, я б быў круглым выдатнікам.
Арцём Гарбацэвіч:Мне, дарэчы, пра вас расказвалі, што вы за Саветамі былі ледзь не дысідэнтам.
Сямён Добкін: На абласным узроўні я сапраўды такім лічыўся. Гэта быў канец 1970-х. Тады быў такі час, што ў кожным калектыве былі такія людзі, якія слухалі і стукалі туды, куды трэба. Я быў начальнікам аддзела, гаварыў, што думаю, анекдоты нейкія расказваў, ну і мяне выклікалі потым і праводзілі «прафілактычную работу» з тлумачэннямі. Як я зразумеў з яе, калі бралі ў партыю, то пыталіся, «хто ў вашым калектыве дысідэнт?». І вось нашы работнікі называлі мяне. Так і стаў дысідэнтам, мяне прызначылі, можна сказаць.
Арцём Гарбацэвіч: Днямі быў Дзень памяці ахвяр Халакосту, а раскажыце, як вашыя бацькі яго перажылі?
Сямён Добкін: Бацька родам са Смаленска, яго сям’ю эвакуявалі ў Арэнбургскую вобласць. Сам ён служыў на флоце тады, чатыры ягоныя браты таксама ваявалі. А маці з Мінска, у яе тут загінулі 34 сваякі. Яна была ў гета, але здабыла зброю, уцякла да партызанаў у атрад «Мсцівец». Маці ўдзельнічала ў партызанскім парадзе пасля вызвалення Мінска, мы гэтым ганарымся.
Арцём Гарбацэвіч: Цяпер грамадства гаворыць пра інтэграцыю з Расіяй — што думаеце?
Сямён Добкін: Я праціўнік інтэграцыі. Мне хочацца, каб Беларусь была еўрапейскай краінай, каб інтэграцыя звялася да звычайных гаспадарчых адносін. Каб з Расіяй адносіны былі такія ж, як з Польшчай. Але каб засталася мытная прастора, ад гэтага не трэба адмаўляцца. І не таму што льготы, а таму што адсутнасць граніцы для тавараў — гэта добра.
Арцём Гарбацэвіч: Ну але вось Еўропа — робіць усё, каб туды ўцякалі беларускія розумы, але ставіць бар'еры таварам.
Сямён Добкін: Я сам прыхільнік таго, каб людзі не з’язджалі. Гэта вялікая праблема і для мяне: супрацоўнікі з’язджаюць. Я іх дзе магу спрабую ўтрымаць, але калі чалавек прыняў рашэнне, то гэта нерэальна. Як ты яго ўтрымаеш, калі там у 4 разы заробак вышэй? З’язджаюць, і я не ўспомню, каб нехта вярнуўся.
Калі бачу, што чалавек вагаецца, то шукаю аргумент, а ён у такім выпадку адзін: «У цябе работа цікавая».
Бывае, спрацоўвае. Заробак таксама павысім, а так… У нас сярэдні заробак на фірме — 1000 рублёў.
Арцём Гарбацэвіч: Дык а рэальна нам Польшчу дагнаць? Недзе чытаў эканаміста, які тлумачыць, што з існым тэмпам росту нам ледзь не 200 год трэба.
Сямён Добкін: Я таксама гэта чытаў. Але калі паставіць Беларусь у роўныя прававыя ўмовы з палякамі, а таксама зрабіць крокі ў частцы доступу да фінансаў, то дагонім за 15 год.
Нам перадусім не хапае фінансаў — я кажу пра прыватны сектар. Тут яшчэ засталося дастаткова людзей, якія маюць і кваліфікацыю, і адукацыю, і ўзровень прадпрымальнасці.
А што для гэтага рабіць? Ну тут эканамісты лепш адкажуць: падымаць рэйтынг краіны, каб сюды прыйшлі грошы, банкі.
Я беларусаў вельмі высока цаню. Адзінае, пакуль яшчэ няма ў нашай ментальнасці паняцця (яго трэба закласці), што трэба вучыцца кожны год. Усе паспяховыя ІТ-фірмы займаюцца няспыннай адукацыяй персанала, яны разумеюць, што гэта вельмі важна.
Арцём Гарбацэвіч: У вас вельмі патрыятычныя развагі. А патрэбу вывучыць беларускую мову вы ўжо адчулі?
Сямён Добкін: Я мінчук, я габрэй. Беларускую мову я вучыў у школе, аднак па-беларуску не гаварыў.
Але я прыхільнік таго, каб тут усё было па-беларуску. Было б правільна, каб усё справаводства пераведзена было б на беларускую. Я б тады вывучыў гэтую мову з задавальненнем.
Чаму не вывучу так? Разумееце, я не актыўны элемент у гэтым працэсе, я вельмі загружаны ў сваёй рабоце, вяду замкнёнае жыццё і пры існым стане рэчаў мне няма дзе сутыкнуцца з беларускай мовай.
Але вось і мая дачка таксама так лічыць, што гэта трэба зрабіць адміністратыўна. Гэта некалі намячалася, наколькі я ведаю. Але, на жаль, не ўдалося. Можа быць, яшчэ не позна прыняць такое рашэнне?
Вось я маю магчымасць перыядычна сустракацца са школьнікамі, у Мінску прынамсі з імі гавару рэгулярна. Іх стаўленне да беларускай мовы за апошнія 5 год змянілася радыкальна, таму я і звярнуў на гэта ўвагу, што цяпер яна ў іх на парадку дня.
Гады 3-4 таму яны не хацелі чуць пра беларускую мову нічога, а цяпер яны вучаць і спрабуюць гаварыць. З чым я звязваю гэтую прыхільнасць? Напэўна, дзеці ўжо адчулі сябе беларусамі, яны хочуць жыць у сваёй краіне, мець маркёры. Дзеці разумеюць, што мова павінна быць свая.
Арцём Гарбацэвіч: А як вам увогуле школьнікі — яны цяпер разумнейшыя за тых школьнікаў, якімі былі Добкіны?
Сямён Добкін: У мяне такое ўражанне, што прынамсі мінскія дзеці пакалення 8-9 класа больш пісьменныя за нас.
Я думаю што прычыны тут дзве: значна лепш выкладаюць мовы, чым гэта рабілася ў наш час. Многія дзеці свабодна гавораць па-англійску. І інтэрнэт. Яны маюць інфармацыю, якая можа адрознівацца ад таго, што кажуць у школе. Гэта прымушае аналізаваць, галоўнае — думаць. У нас не было такой інфармацыі ў такім узросце.
