«Х… вы ей дадите». Адзін з кіраўнікоў ПЭН-Цэнтра апублікаваў мемуары пра кулуары ПЭНаўскіх літпрэмій
Павел Анціпаў, пісьменнік і старшыня кантрольнай камісіі Беларускага ПЭН-Цэнтра, апублікаваў у сябе ў фэйсбуку мемуары пра закуліссе літаратурных прэмій. Жанр акрэсліў як «таксічны раман». Раней Анціпаў доўгія гады быў першым намеснікам старшыні арганізацыі.
Фота budzma.by.
Спачатку Анціпаў прайшоўся па прэміі «Дэбют», якую ён, як рускамоўны пісьменнік, не мог атрымаць, хоць яму тады вельмі былі патрэбны грошы.
«Справа ў тым, што «Дэбют» уручаўся толькі беларускамоўным аўтарам, але гэта было не відавочна, нейкага напісанага палажэння ў прэміі на было. І быццам бы — я не магу прыгадаць, адкуль у мяне гэта інфармацыя — быццам бы Хадановіч паказаў журы часопіс «Паміж», дзе была надрукавана падборка маіх расказаў і сказаў: вось, маўляў, добрыя расказы ў Анціпава, давайце адзначым. А Марыйка [Мартысевіч] такая: а на якой мове яны напісаны? А на якой я магу напісаць? Ах, які жорсткі несправядлівы лёс!»
Далей Анціпаў піша, як даведаўся ў 2011 годзе пра прэмію Гедройца, а ў яго акурат у той год выйшла кніжка.
«Дый х** вы ёй дасце, дыскрымінацыя, б**, ды я ўжо змірыўся. Тут пытанне яшчэ, што дасце, бо пра прыз нічога не было сказана, таму я спадзяваўся, што дадуць якое-небудзь г**но, якое мне і так не патрэбна. Тыпу магчымасць выдаць кнігу, дык я ўжо і без вас яе выдаў».
Кнігу тую, праўда, Анціпаў выдаў не без дапамогі ПЭНа: паэтка Марыйка Мартысевіч патэлефанала яму і сказала, што цэнтр можа выдзеліць 120 еўра на макет.
«Я так разумею, гэты былі выбачэнні за нядопуск мяне, а ўслед за мной і ўсіх, хто піша тут па-руску, да пэнаўскіх прэмій. Ці прымаюцца? Лепш бы 500 [даляраў] далі».
Анціпаў з доляй цынізму апісвае кулуары прэміі Гедройца і, выяўляецца, не дужа ведае пра ролю гэтага чалавека.
«Быццам бы я гэта ведаю ад Акудовіча, што сабраў неяк [польскі] пасол інтэлігенцыю і прапанаваў зрабіць прэмію для беларускіх пісьменнікаў, тыпу польскай «Нікі». Інтэлігенцыя заспрачалася, што за прэмія, ды чыйго імя, быццам бы доўга не маглі дамовіцца, але сышліся на імені Гедройца, і вось чаму. Па-першае, ні даць ні ўзяць, а паляк, у той жа час нарадзіўся ў Мінску. Па-другое, наводзіў міжкультурныя масты, праўда паміж Польшчай і Францыяй, пра Беларусь не ўспамінаў. Па-трэцяе, пісаў эсэ — мастацкай прозы не пісаў, але чым эсэ не проза?»
У той год прэмію Гедройца — і 10 тысяч еўра — уручылі літаратару-пачаткоўцу Паўлу Касцюкевічу. Хоць сярод намінантаў былі вядомыя пісьменнікі — Бахарэвіч і Федарэнка.
«Пасля журы і шорт-лістары ад’ехалі на вілу да пасла (хоць, можа, і не на вілу, але на закрытае мерапрыемства дакладна), а Бахарэвічу спрабавалі набіць морду «за Купалу». <…> я ўсё дзівіўся, як так — Касцюкевіч? Гэта ж зусім нейкія расказы навічка, хай і з парай таленавітых абзацаў. Я ўяўляў сабе паседжанне журы, як яны аргументуюць свой выбар, ці не было на паседжаннях змовы? Ну канечне, пэўна, была! (Цяпер я ведаю, што так думаюць усе тыя, хто ў прэміяльных справах не ўдзельнічае). Я не мог заснуць і напісаў у «ЖЧ» гнеўны пост».
«Марыйка пасля адказвала некаму ў фб, што я гэта ўсё напісаў з-за зайздрасці, бо сам мог прэтэндаваць на прэмію, калі б рускамоўных дапускалі».
Паэтка Марыя Мартысевіч, якую Анціпаў не раз узгадаў у сваіх мемуарах, абурылася таму, што чалавек з кіраўніцтва ПЭНа піша такія рэчы і публікуе інфармацыю «для службовага карыстання».
«Публікаваць такога роду мемуары праз такі кароткі час неэтычна і непрымальна, пакуль апісаныя інстытуцыі існуюць і не відазмяняліся. Інакш любы літаратурны складнік нівелюецца і выглядае як паклёпніцтва», — адказала яна Анціпаву.
Каментаваць сітуацыю «Нашай Ніве» дадаткова паэтка не стала.
