Жыў на Старажоўцы і сябраваў з сынам Кандрата Крапівы: цікавыя факты з жыцця Жарэса Алфёрава
Акадэмік Жарэс Іванавіч Алфёраў, выбітны фізік, лаўрэат Нобелеўскай прэміі памёр сёння апоўначы на 89 годзе жыцця.
Пра гэта парталу «Навуковая Расія» паведаміла ягоная жонка Тамара Георгіеўна.
«Наша Ніва» успомніла пару фактаў з жыцця нашага земляка.
Нарадзіўся ў Віцебску да вайны
Алфёраў нарадзіўся ў 1930-м у Віцебску, у змяшанай сям'і: маці была габрэйкай, бацька — беларусам. Ад немцаў яны вымушаныя былі ўцякаць у Свярдлоўскую вобласць. Пасля вайны вярнуліся, але не ўсе — старэйшы брат Жарэса загінуў на фронце.
Жыў на Старажоўцы і сябраваў з сынам Крапівы
Сын Кандрата Крапівы Ігар у школьныя гады сябраваў з будучым нобелеўскім лаўрэатам Жарэсам Алфёравым, сваім суседам. Дом, у якім пасялілася пасля вайны сям’я Алфёравых, знаходзіўся на рагу Мопраўскай (цяпер Камуністычная) і няіснай ужо Маладзечанскай вуліц, за сучаснай Старажоўскай. Цяпер там Дом Масквы и гатэль «Беларусь».
Жарэс Алфёраў успамінаў, як пазіраваў Ігару для экзаменацыйнай работы ў Акадэмію мастацтваў: «Працаваў над партрэтам два тыдні, за гэты час я, голы па пояс, прачытаў усяго Шэкспіра (у іх дома быў поўны збор твораў). Напэўна, мой аголены торс камісію не ўразіў — Ігара не прынялі (праз год ён паступіў ужо на архітэктурны факультэт)».
Цікава, што на Старажоўцы жыла — і жыве — Святлана Алексіевіч — іншы нобелеўскі лаўрэат.
Модна апранаўся
У рамане Уладзіміра Някляева «Аўтамат з газіроўкай з сіропам і без» малады Жарэс Алфёраў апісваецца так: «быў стылягам, насіў порткі-дудачкі ды стракатую кашулю з малпамі».
На дарогу да Нобеля яго вывелі ў мінскай школе
Жывучы на Старажоўцы, Алфёраў хадзіў у 42-ю школу (на Камсамольскай вуліцы), цяпер гэта гімназія, якая носіць яго імя.
Фізіку выкладаў Якаў Барысавіч Мельцэрзон.
Якаў Мельцэрзон
Гэтага чалавека Алфёраў часта згадваў у інтэрв'ю, падкрэсліваючы, што менавіта ён захапіў школьніка фізікай, а з ростам ведаў — і электронікай.
«Я таксама вучыўся ў Мельцэрзона і добра памятаю ўсмешлівае шкадаванне ў вачах за акулярамі з тоўстым шклом, з якім ён выводзіў мне выратавальны «траебан», як мы тады называлі адзнаку «здавальняюча». На вучняў, што атрымлівалі ў яго «выдатна», я глядзеў не тое што з зайздрасцю, а як на іншапланетных істот, якім падуладны неабсяжныя таямніцы», — пісаў ва ўспамінах Сяргей Ваганаў, які скончыў тую ж школу і вучыўся ў таго ж настаўніка фізікі.
Пачаў вучыцца ў Беларусі, але зрабіў кар'еру ў савецкай Расіі
Пасля школы Алфёраў паступіў у БНТУ (Палітэх), але адвучыўся толькі год і за бацькамі паехаў у тагачасны Ленінград, дзе скончыў электра-тэхнічны інстытут.
Алфёраў у 1959 годзе
Пасля ён трапіў у аўтарытэтную лабараторыю Фізіка-тэхнічнага інстытута АН СССР і пайшоў далей: абараніў кандыдацкую, доктарскую. Узначаліў інстытут, заваяваў шэраг прэмій.
У сваім даследаванні паўправаднікоў зайшоў так далёка, што зрабіў рэвалюцыю ў гэтай сферы і стаў акадэмікам і нобелеўскім лаўрэатам.
Першыя палітычныя амбіцыі пахаваў распад СССР
Паралельна з навуковай дзейнасцю Алфёраў спрабаваў сябе і ў грамадска-палітычнай. Ён стаў народным дэпутатам СССР у 1989 годзе, але тут разваліўся Савецкі Саюз…
Да канца жыцця Алфёраў заставаўся зацятым камуністам, быў сябрам КПРФ.
Прафесійны фізік вельмі туманна ўяўляў сабе заканамернасці ў іншай сферы — эканоміцы.
«Тое, што Савецкі Саюз разваліўся, яшчэ не кажа пра перавагі рынкавай эканомікі над планавай», — думаў Алфёраў.
СССР ён лічыў з'явай, якая «стрымлівала сусветны капіталізм».
Быў у базе «Міратворца»
Алфёраў трапіў у вядомы «спіс Міратворца» — украінскага сайта, які занатоўвае звесткі пра сепаратыстаў і «агентаў Крамля». Яму ставілі ў віну наведванне акупаванага Крыма і апраўданне агрэсіі Расіі ва Украіне.
Хваліў Лукашэнку за «стаўленне да дасягненняў савецкага часу»
«Пасля 1991 года ў Беларусі пайшла такая ж рабаўніцкія прыватызацыя, як у Расіі, рускую мову выгналі са школ, а ўся дзяржаўная сімволіка — сцяг, герб і г.д. — капіявалі так званую Беларускую Народную Рэспубліку, якая была абвешчана ў час акупацыі Беларусі немцамі ў 1918 годзе. І дзень яе абвяшчэння абвясцілі дзяржаўным святам — Днём незалежнасці», — сказаў неяк Алфёраў.
Гэта не адпавядала рэчаіснасці, бо 25 сакавіка, калі была абвешчана незалежнасць БНР, ніколі не лічыўся ў Беларусі Днём незалежнасці, у 90-я Дзень незалежнасці адзначаўся 27 ліпеня.
«А Лукашэнка вярнуў савецкую сімволіку, зрабіў рускую мову другой дзяржаўнай, і Дзень незалежнасці вырашана было адзначаць у дзень вызвалення Мінска Чырвонай Арміяй у 1944 годзе. Лукашэнка так і сказаў: Беларусь стала незалежнай дзякуючы Чырвонай Арміі. Я лічу, што найвялікшае свята і сапраўдны Дзень незалежнасці для Расіі — 7 лістапада. І хай ён да нас вернецца», — заклікаў Алфёраў.
