«А мне беларусский язык режет ухо!» — як пасажырка паставіла на месца кіроўцу маршруткі
Піша чытачка і аўтарка «НН» Зоя Доля.
У маршрутцы сустрэлася з чарговым адэптам «рускага свету». Я зайшла ў салон, працягнула кіроўцу грошы за праезд і прамовіла:
— Вазьміце, калі ласка.
— БНФ! — фамільярна кінуў у мой бок кіроўца маршруткі, усяго за пару слоў, сказаных на беларускай мове, ён залічыў мяне ў Беларускі народны фронт.
Мужчына яўна хацеў мяне падчапіць за беларускасць, але рабіў гэта неяк няўпэўнена, без запалу. Я нічога не адказала, аднак вырашыла на канцавым прыпынку правесці гаворку з ім сам-насам. Транспарт даехаў да плошчы Якуба Коласа, пасажыры пакінулі салон, а я павольна наблізілася да кіроўцы і спытала:
— Вы тут залічвалі мяне ў БНФ. Чаму? Хацелася б даведацца.
Кіроўца тым часам адрывіста, з напускной значнасцю тарахцеў з кімсьці па тэлефоне. Гэтага тыпа ў манеры сябе падаваць яскрава характарызаваў слэнгавы выраз «мужык увесь на пантах». Пачуўшы маё пытанне, ён буркнуў суразмоўніку, што патэлефануе пасля, адключыў мабільны і незадаволена зыркнуў спадылба.
— Вы разговаривали на белорусском языке, — нядобразычліва прамовіў ён.
— Так, размаўляла. Але пры чым тут БНФ? — перапытала я ў кіроўцы і адразу дадала: — Я не належу да партыі, а размаўляю на беларускай мове з той нагоды, што скончыла беларускую школу і мае бацькі, і дзяды заўсёды гаварылі па-беларуску.
— А мне беларусский язык режет ухо, — дэманстратыўна падкрэсліваў ён непрыязнасць да мовы краіны, у якой жыве.
Мой погляд скіраваўся на яго вушы, тыя былі на месцы, «рэзала» іх беларуская мова, ды, відаць, не дарэзала. У заезджанай, шаблоннай фразе пра «режет ухо» чыталася напышлівая задзірлівасць паказной «рускасці», якая не церпіць іншых моў. Я магла асадзіць яго, сцебануць у адказ рэзкім і непрыемным словам, але вырашыла выбраць тактыку дыялогу, каб прамацаць сутнасць дадзенага персанажа.
— А вы беларус? — пацікавілася я ў кіроўцы, з іранічнай усмешкай гледзячы яму проста ў вочы.
Ад гэтага пытання мужчына неяк скурчыўся, ухапіўся за стырно і прыглушаным голасам неахвотна адказаў:
— Я беларус, ну і што с этава? — ён нервова дрыгануў плячамі і, спрабуючы ўцячы ад размовы, нудна загундосіў: — Мне нада е-е-ехаць!
На выгляд кіроўцу маршруткі было каля сарака гадоў, тыповы беларус: сярэдняга целаскладу, блакітнавокі, светлавалосы. Толькі ў галаве яго пасяліўся «рускі свет», засунуты туды тэлевізійнай прапагандай.
— Беларус?! Як гэта Вы, беларус, не любіце беларускую мову? — здзіўлена запытала я.
— Потому что мы в Советском Саюзе разговаривали на русском языке и это было правильно, и все должны говорить на русском… не надо вот всего этого. Нам не надо. Чтобы принуждать, чтобы заставлять разговаривать на белорусском языке.
— Прызнацца, такога не чула, каб некага прымушалі. Але пакінем размовы пра іншых. Я ж вас ні да чаго не прымушаю, размаўляйце, як вам хочацца, але ж і я жадаю выказвацца, як мне падабаецца, то бок па-беларуску.
— А я не люблю белорусский язык. Потому что все мои родственники разговаривают на русском.
— Праўда? — голас мой напоўніўся скепсісам. — Нешта мне ў гэта не верыцца, калі вы беларус, такога не можа быць, дапускаю, што бацькі вашы размаўляюць па-руску, але каб дзяды і бабулі, то гэта — наўрад ці.
— Да, мои деды тоже по-русски говорят, — хаваючы вочы, няўпэўненай хуткагаворкай невядома для чаго хлусіў кіроўца.
— У нашай беларускай вёсцы дзед з бабкай гавораць па-руску?! І дзе ж такая вёска знаходзіцца? — даймала я яго пытаннямі.
Тут ён збянтэжыўся і зрабіў «прызнанне»:
— Да, на самом деле они разговаривают на белорусском языке.
— І вы, унук, сваім дзеду з бабай заяўляеце, што не любіце іх мову і забараняеце ім з вамі па-беларуску размаўляць?! — паставіла на месца кіроўцу дакорлівым позіркам.
— Нет, я им этого не говорю, — прыціхлым голасам адказаў ён і зноў заныў: — Мне нужно е-е-хаць!
— Ды паспееце яшчэ з’ехаць, — наўмысна затрымлівала я кіроўцу. — Мы ж так «цікава» вядзём бяседу! — пакеплівала з яго, бачачы, як ён, бедны, круціцца, унікае дыялогу: чалавек, які адмаўляецца ад сваіх каранёў дзеля міфічнага «рускага свету», — відовішча, вартае жалю.
— А я вось люблю беларускую мову, бо Беларусь — мая радзіма і тут мой дом, — абмалёўвала я адэпту «рускага свету» рэчаіснасць. — Дык што ж мы будзем з Вамі рабіць?
Кіроўца замяўся, ён не ведаў, што мне адказаць і толькі нервова дрыгаўся.
— Я не знаю, — з цяжкасцю выціснуў ён з сябе словы.
— Затое я ведаю. Нам, беларусам, трэба сябраваць, тым, хто любіць русский язык, і тым, хто любіць беларускую мову! — давялося мне павучыць добрым манерам гэтага сталага недавыхаванага дзядзьку.
Кіроўца маўчаў і адводзіў ад мяне позірк, яму не было чым крыць.
А я больш не жадала працягваць з ім размову і выйшла з маршруткі.
