Праз паўгода ва Украіне адбудуцца прэзідэнцкія выбары. Хто асноўныя кандыдаты?
31 сакавіка 2019 года ва Украіне адбудуцца чарговыя прэзідэнцкія выбары, сёмыя па ліку за часы незалежнасці. Ідзе рэальная барацьба асобаў, праграм і капіталаў. За паўгода да выбараў відавочных лідараў няма. Палітыкі маюць невялікія лічбы падтрымкі, і галасы электарату амаль раўнамерна, як масла на бутэрбродзе, размазаны паміж імі.
Адсутнасць відавочных лідараў звязана не толькі з вялікай палітычнай канкурэнцыяй ва Украіне, але і з агульным недаверам украінскага грамадства да цяперашняга палітычнага істэблішменту краіны. А большая частка выбарцаў яшчэ проста не вызначылася, за каго будзе галасаваць. «Наша Ніва» сабрала асноўныя звесткі пра палітыкаў і дзеячаў, якія сёння разглядаюцца ва Украіне як асноўныя кандыдаты на прэзідэнцкую пасаду і маюць самыя высокія рэйтынгі.
«Армія, Мова, Вера» Пятра Парашэнкі
Фота: Facebook.
Здавалася б, дзейны прэзідэнт, які на выбарах-2014 у першым туры набраў 54,7% галасоў, разгубіў амаль усю сваю падтрымку. Большая частка сацыялагічных апытанняў дае яму не больш за 10% галасоў падтрымкі ў першым туры. І прычын гэтаму шмат: нявыкананыя абяцанні 2014 года завяршыць вайну за два тыдні і даваць кожнаму салдату па 80 даляраў за дзень на фронце, адсутнасць уцямнай стратэгіі рэінтэграцыі Данбаса і Крыма, марудны тэмп рэформ. Нават тыя неабходныя рэформы, якія ўжо пачаліся, не даюць ніякіх бонусаў і нават шкодзяць рэйтынгу Парашэнкі. Большая частка грамадзян яшчэ проста не паспела адчуць нейкага паляпшэння жыцця пасля некаторых рэформ (дэцэнтралізацыя, рэформа медыцынскай сістэмы, адукацыі, моўныя законы), а ад некаторых рэформ дабрабыт грамадзян на гэтым этапе нават пагоршаў (рэформы камунальнай гаспадаркі і рынку энерганосьбітаў выклікалі шматразовае павелічэнне цэн на камунальныя паслугі).
Украіна памятае лёс былога прэзідэнта Віктара Юшчанкі, які за сваю кадэнцыю разгубіў усю сваю падтрымку і набраў на чарговых выбарах ганебныя 5,75% галасоў выбарцаў. Але Парашэнка як палітык мацнейшы за Юшчанку, дый украінцы разумеюць, з якімі складанымі выклікамі ён сутыкнуўся — дзяржава выстаяла ў стане фактычнай вайны. Таму, нягледзячы на нізкія лічбы рэйтынгаў, дзейны прэзідэнт сёння разглядаецца ва Украіне як адзін з асноўных кандыдатаў.
Па-першае, сваю перадвыбарчую кампанію ён яшчэ ўсур’ёз не пачынаў і не рабіў ніякіх заяў пра планы на другі тэрмін. Ён зможа смела перахапіць галасы тых людзей, што яшчэ не вызначыліся з выбарам. Па-другое, Парашэнка мае надзейны тыл у выглядзе найбуйнейшай фракцыі ў Вярхоўнай Радзе, а таксама сваіх людзей на кіруючых пасадах у сілавых структурах (СБУ кіруе былы кіраўнік аховы Парашэнкі Васіль Грыцак, Генеральнай пракуратурай — кіраўнік «Блока Пятра Парашэнкі» Юрый Луцэнка і г.д.). Па-трэцяе, Парашэнка, відавочна, мае некалькі схаваных козыраў на руках, якія ён яшчэ не выкарыстаў, а медыярэсурсы, якія належаць Парашэнку ці звязаныя з ім (5 канал, тэлеканал «Прямий» і іншыя), пакуль што сур’ёзна не пачыналі піярыць дзейнага прэзідэнта.
Пра тое, што Парашэнка збіраецца на выбары, гавораць толькі плакаты і білборды з лозунгам «Армія! Мова! Віра!» і подпісам «Петро Порошенко» на вуліцах украінскіх гарадоў. Менавіта гэтая трыяда, імаверна, стане асновай яго перадвыбарчай праграмы як найбольш моцныя і паспяховыя вынікі прэзідэнцтва Парашэнкі.
Украінская армія, якая на пачатку 2014 года была напаўразваленай, за некалькі гадоў ператварылася ў істотную сілу і ў самы паважаны інстытут у грамадстве. Цалкам зразумела, чаму Парашэнка выкарыстоўвае імідж украінскай арміі ў сваёй праграме.
Умацавалася за апошнія некалькі гадоў і ўкраінская мова. І менавіта Вярхоўная Рада, дзе найбуйнейшай фракцыяй з’яўляецца «Блок Пятра Парашэнкі», павялічыла моўныя квоты на радыё і тэлебачанні, прыняла новыя законы аб мове і адукацыі, што істотна ўмацавала пазіцыі ўкраінскай мовы, асабліва ў сферы медыя і адукацыі. Было б дзіўна, калі б Пятро Парашэнка не эксплуатаваў гэтую тэму ў сваёй перадвыбарнай праграме, асабліва сярод патрыятычнага электарату Заходняй Украіны.
Калі Украіна ўсё ж канчаткова атрымае гістарычны томас аб аўтакефаліі, гэта таксама стане важным і істотным пунктам у перадвыбарчай праграме Парашэнкі.
«Новы курс» Юліі Цімашэнка
Скрыншот: ютуб.
Менавіта Юлію Цімашэнка абсалютная большасць сацыялагічных цэнтраў называе фаварытам маючых адбыцца выбараў. Паводле розных апытанняў, у першым туры яна можа разлічваць на галасы да 20% выбаршчыкаў. Але нават такія высокія, па ўкраінскіх мерках, лічбы не робяць яе галоўным фаварытам.
Па-першае, Цімашэнка пачала сваю перадвыбарчую праграму даволі рана ў параўнанні з іншымі кандыдатамі. Гэта часткова можа патлумачыць яе цяперашняе лідарства.
Па-другое, Цімашэнка здолела мабілізаваць свой электарат папулістычнымі заявамі. Аналітычны факт-чэкінгавы сайт Vox Ukraine, які правярае праўдзівасць заяў украінскіх палітыкаў, назваў яе галоўным украінскім папулістам і маніпулятарам разам з былымі «рэгіяналамі» Вадзімам Рабіновічам, Юрыем Бойкам і Аляксандрам Вілкулам. Адзін з галоўных пунктаў яе перадвыбарчай праграмы — зніжэнне тарыфаў на газ для насельніцтва. Такія заявы зрабілі яе лідарам сацыялагічных апытанняў і дазволілі мабілізаваць цімашэнкаўскі электарат, але далёка не факт, што такія папулісцкія прыёмы дазволяць Цімашэнка атрымаць новых прыхільнікаў сярод людзей, якія пакуль што не вызначыліся са сваім кандыдатам. А такіх ва Украіне большасць. Тым больш што Цімашэнка, нягледзячы на даволі высокі рэйтынг, мае і адзін з самых высокіх антырэйтынгаў сярод палітыкаў.
Па-трэцяе, Цімашэнка ўжо даўно знаходзіцца ў першым эшалоне ўкраінскай палітыкі. А ўкраінскае грамадства моцна стамілася ад старых палітыкаў і мае вялікі запыт на новыя твары. Калі Цімашэнка выйдзе ў другі тур з кандыдатам, які мае меншы палітычны досвед за яе (а гэта амаль усе кандыдаты), — ёй будзе цяжка пераадолець гэты грамадскі запыт на новыя твары.
З іншага боку, велізарны палітычны досвед мае і свае плюсы — Цімашэнка пазнавальная, яе партыя «Батьківщина» мае вялікую колькасць рэгіянальных прадстаўніцтваў. З моцнай партыяй, якая заняла першае месцы сярод палітычных партый па колькасці дэпутатаў, абраных у мясцовыя рады, ёй прасцей будзе арганізаваць моцную перадвыбарчую праграму.
Акрамя зніжэння тарыфаў, Цімашэнка ў сваёй праграме абяцае Украіне «Новы курс». Ва ўсёй Украіне, нават у самых занядбаных мястэчках, вісіць дарагая палітычная рэклама Цімашэнка, у якой рэкламуецца «Новий курс України». Праўда «Новий курс України» — даволі размытая праграма. Уплывовы аналітычны сайт Vox Ukraine, які прааналізаваў праграму Цімашэнка, сцвярджае, што яе эканамічная праграма складаецца з «плагіяту, напаўплагіяту, неіснуючых крыніц і памылак». Цімашэнка сцвярджае, што шматлікія праблемы Украіны зможа вырашыць новая канстытуцыя.
«Сёння больш за 100 навукоўцаў, філосафаў, візіянераў і канстытуцыяналістаў працуюць над стварэннем новай Канстытуцыі Украіны. Наша мэта такая, каб да чарговых прэзідэнцкіх выбараў паказаць грамадству новую Канстытуцыю, узгодненую з усёй краінай», — заявіла Цімашэнка на прэзентацыі канцэпту новага асноўнага закона.
Яна абяцае, што з прыняццем новай канстытуцыі адбудзецца пераход да парламенцкай рэспублікі, кіраваць якой будзе «канцлер».
Праўда, не да канца зразумела, як праблемы Украіны зможа вырашыць новая канстытуцыя, калі і цяперашняя Канстытуцыя Украіны (якая лічыцца адной з найлепшых у Еўропе) шмат у чым не выконваецца.
Замежнапалітычная праграма Цімашэнка мала адрозніваецца ад праграмы цяперашніх прэзідэнта і ўрада — курс на ўступленне краіны ў ЕС і НАТА.
Цімашэнка мае прыкладна аднолькавы ўзровень падтрымкі на захадзе, цэнтры і ўсходзе Украіны.
«Новы твар» Анатоль Грыцэнка + дробныя рэфармісцкія апазіцыйныя партыі
Адзін з галоўных трэндаў маючых адбыцца выбараў — запыт на «новыя твары». Менавіта Анатоль Грыцэнка абраў сабе такі імідж, хаця цалкам «новым тварам» яго назваць цяжка.
Грыцэнка — прафесійны вайсковец, які з 2005 па 2007 год быў міністрам абароны Украіны, а з 2007 па 2014 год быў дэпутатам Вярхоўнай Рады. Да таго ж, ён ужо балатаваўся на прэзідэнцкіх выбарах у 2010 і 2014 гадах, але праваліўся з трэскам.
Але цяпер сацыёлагі называюць Грыцэнку адным з фаварытаў прэзідэнцкай гонкі. Паводле розных сацыялагічных апытанняў, ён зараз мае да 9% галасоў выбарцаў (хаця яшчэ некалькі месяцаў таму ў яго была большая падтрымка).
Грыцэнка спрабуе аб’яднаць малыя рэфармісцкія дэмакратычныя партыі і грамадскія арганізацыі. Вясной ён аб’яднаўся з «Альтэрнатывай» Ягора Фірсава і «Народным кантролем» Дзмітрыя Дабрадомава. Запрашае Грыцэнка аб’яднацца вакол сябе і іншыя рэфармісцкія сілы (Грамадзянскі рух «Хвиля», «Еўрапейская партыя» і іншыя).
Спадзяваўся Грыцэнка і на аб’яднанне з мэрам Львова Андрэем Садавым і яго партыяй «Самопоміч», але Садавы вырашыў ісці на выбары самастойна.
Грыцэнка ў сваёй праграме выкарыстоўвае вобраз вайскоўца і «сапраўднага палкоўніка». Ён выступае за ўзмацненне ролі прэзідэнта ва Украіне і мяркуе, што «асвечаны аўтарытарызм» дапаможа гэтай краіне выйсці з перманентнага хаосу.
«Я хачу, каб людзі зразумелі адну простую рэч — не трэба баяцца аўтарытарнага рэжыму. Гэта не дыктатура, якая масава душыць правы і свабоды людзей. Аўтарытарызм мае аднакарэннае слова — аўтарытэт. Асвечаны аўтарытарызм выводзіць краіну на новы, больш высокі ўзровень і эканомікі, і на яе аснове — дэмакратыі»,
— кажа Грыцэнка і ўзгадвае Адэнаўэра, дэ Голя, Атацюрка і нават Піначэта.
У замежнапалітычных пытаннях — ён даўні і паслядоўны прыхільнік інтэграцыі краіны ў НАТА.
Нават у выпадку аб’яднання з блізкімі сіламі, Грыцэнку будзе вельмі цяжка перамагчы на выбарах. Яму бракуе фінансавых рэсурсаў, арганізацыйных структур на мясцовым узроўні, а таксама доступу да тэлебачання.
Большую падтрымку Грыцэнка мае на захадзе краіны.
Юрый Бойка і іншыя прарасійскія кандыдаты
Юрый Бойка — былы сябар «Партыі рэгіёнаў» і міністр пры прэзідэнцтве і прэм’ерстве Віктара Януковіча, які стварыў на аскепках «Партыі рэгіёнаў» новую партыю — «Апазіцыйны блок».
Бойка лічыцца прарасійскім палітыкам і прэтэндуе на галасы былых выбарцаў «Партыі рэгіёнаў» з Усходняй Украіны. Галоўныя тэзісы яго праграмы — прамыя перамовы з Расіяй, абарона рускай мовы, аднаўленне выплат Украінай пенсій і сацыяльнай дапамогі ў акупаваных раёнах Данбаса і, самае галоўнае, усталяванне міру. Вядома, хто не хоча міру? Але Бойка не кажа, што мір зараз магчымы толькі калі гэтага захоча Пуцін. Які калі і выведзе войскі з Украіны, рабіць гэта будзе на сваіх умовах.
Бойка з усіх патэнцыйных прарасійскіх кандыдатаў мае самы высокі ўзровень падтрымкі. Сярод іншых імаверных прарасійскіх кандыдатаў — Вадзім Рабіновіч, Яўген Мураеў і Міхаіл Добкін.
Калі Добкін, Мураеў, Рабіновіч і Бойка змогуць аб’яднацца вакол аднаго кандыдата, цалкам рэальна, што ён зможа атрымаць добры вынік на выбарах (асабліва ва Усходняй Украіне) і нават тэарэтычна трапіць у другі тур. Але ў другім туры перамога прарасійскага кандыдата ў сучаснай Украіне выглядае проста нерэальнай.
У выбарах не будуць браць удзел жыхары Крыма і значнай часткі Данбаса, дзе якраз і пражывае электарат гэтых кандыдатаў. На ўсіх мінулых выбарах (да 2014 года) галоўныя кандыдаты дзяліліся на «празаходняга», за якога галасавала Заходняя Украіна (з найбольшай канцэнтрацыяй на Галіччыне), і «прарасійскага» (з найбольшай канцэнтрацыяй галасоў на Данбасе). Гэтыя 2 полюсы былі аднолькавымі па сіле, і прэзідэнтамі Украіны па чарзе станавіліся то «прарасійскія», то «празаходнія» кандыдаты. Але пасля агрэсіі Расіі Украіна страціла кантроль над Крымам і часткай Данбаса, дзе жыве, пераважна, прарасійскі электарат, таму прарасійскі кандыдат у цяперашніх умовах проста фізічна не можа перамагчы. Апроч усяго, калі раней прарасійскія партыі маглі прэтэндаваць на добрыя вынікі ў Цэнтральнай Украіне, цяпер іх папулярнасць там стала мізэрнай.
Галоўнай апорай прарасійскіх партый і кандыдатаў застаецца кантраляваная Украінай частка Данбаса.
Рок-зорка Святаслаў Вакарчук
Фронтмен гурта «Акеан Эльзы» цалкам адпавядае запытам украінскага грамадства на новыя твары ў палітыцы. Розныя сацыялагічныя службы даюць яму каля 6—7% рэйтынгу. Але сам Вакарчук пакуль што не пацвердзіў свой удзел у выбарах. Ён выступае па ўсёй краіне з лекцыямі на палітычныя і дзяржаўныя тэмы, але ад пытанняў пра сваю прэзідэнцкую кампанію ўхіляецца. Калі ён усё ж пагодзіцца браць удзел у выбарах, не выключана, што папулярны рок-музыкант і маральны аўтарытэт Вакарчук зможа істотна палепшыць свой рэйтынг.
Пра тое, што Вакарчук збіраецца на выбары, ускосна кажа расследаванне газеты The Washington Times, паводле якога рок-зорку падтрымлівае Джордж Сорас і ўкраінскі алігарх Віктар Пінчук.
Яшчэ адзін факт — Вакарчук рабіў перапынак у сваёй музычнай кар’еры і адпраўляўся на навучанне ў знакамітыя Ельскі і Стэндфардскі ўніверсітэты. Гэта спарадзіла шматлікія чуткі, маўляў, заходнія лідары і аналітычныя цэнтры рыхтуюць Вакарчука на прэзідэнцтва. Але пакуль пытанне пра яго ўдзел застаецца адкрытым.
Найбольшы ўзровень падтрымкі Вакарчук мае сярод моладзі ў Заходняй Украіне.
«Слуга народа» Уладзімір Зяленскі
Кадр з серыяла «Слуга народа».
Уладзімір Зяленскі — папулярны ўкраінскі шоўмен, адзін з лідараў медыякампаніі «95-ы Квартал». «95-ы Квартал» — не толькі аднайменнае палітычнае кабарэ, а гіганцкая кампанія, адзін з найбуйнейшых вытворцаў забаўляльных фільмаў, серыялаў і перадач на ўкраінскім тэлебачанні.
Сацыёлагі кажуць, што цяперашні рэйтынг Зяленскага — прыкладна ў раёне 6—8%. Але як Зяленскі трапіў у спіс імаверных кандыдатаў?
У 2015 годзе «95-ы Квартал» выпусціў культавы для Украіны серыял «Слуга народа», у якім Зяленскі сыграў галоўнага героя — настаўніка гісторыі Васіля Галабародзьку, які нечакана стаў новым прэзідэнтам. Серыял можна назваць палітычнай сатырай, якая паказвае ўвесь бруд сучаснай украінскай палітыкі.
Нечакана некаторыя людзі сталі асацыяваць выдуманага персанажа Галабародзьку з самім Зяленскім, што і знайшло сваё ўвасабленне ў з'яўленні Зяленскага сярод патэнцыйных кандыдатаў на прэзідэнцкую пасаду. Калі Зяленскі зможа дамовіцца з алігархам Ігарам Каламойскім, якому належыць медыягігант «1+1» (на гэтым канале паказваюць «Слугу народа» і іншыя праграмы «95-га Квартала»), Уладзімір Зяленскі зможа раскруціцца яшчэ больш.
Сам Зяленскі ніяк не каментуе свой магчымы ўдзел ці няўдзел у выбарах. Толькі аднойчы на канцэрце «95-га Квартала» ён выступіў з гумарыстычным нумарам на гэтую тэму.
Нейкага палітычнага досведу Зяленскі (у адрозненне нават ад Вакарчука) не мае. Якая праграма можа быць у кандыдата Зяленскага — незразумела. Вядома толькі, што Зяленскі падтрымлівае дзеянні ўкраінскай арміі на ўсходзе, пастаянна выступае перад украінскімі вайскоўцамі і ахвяруе ім свае грошы. Праз такую сваю грамадзянскую пазіцыю Зяленскі згубіў усялякую магчымасць выступаць у Расіі і рабіць сумесныя з расійскімі вытворцамі фільмы.
Самы вялікі ўзровень падтрымкі Зяленскага — у Паўднёвай Украіне.
Мэр Львова Андрэй Садавы
Садавы, які вырашыў удзельнічаць у выбарах, узначальвае адну з парламенцкіх партый «Самопоміч», якая набрала на парламенцкіх выбарах 11%, таму разглядаецца адзін з асноўных кандыдатаў.
Праўда, зараз рэйтынгі як Садавога, так і яго партыі меншыя. Нават прыхільнікі Садавога асабліва не вераць у яго поспех, і на выбары ён, відавочна, ідзе, каб падтрымаць сваю партыю і зарабіць для яе дадатковых галасоў выбарцаў перад парламенцкімі выбарамі, што таксама адбудуцца ў 2019 годзе.
Садавы валодае тэлеканалам і некалькімі радыёстанцыямі, што можа яму дапамагчы ў перадвыбарчай кампаніі.
Ідэалогіяй Садавога і яго палітычнай сілы можна назваць хрысціянскую дэмакратыю, найбольшую падтрымку ён можа атрымаць у Заходняй Украіне.
Вілы Алега Ляшко
Папуліст Алег Ляшко эксплуатуе вобраз простага вясковага мужыка, які з віламі ў руках будзе казаць праўду і змагацца з алігархамі. Яго яшчэ называюць украінскім жырыноўскім.
Таксама Ляшко выступае за ізаляцыянізм і пратэкцыянізм: «Украіна — перш за ўсё», «Купляй украінскае, плаці ўкраінцам».
Такая рыторыка дазваляе Ляшко трымацца ў спісе асноўных кандыдатаў, розныя сацыёлагі даюць яму ад 4 да 8%. Але ў перамогу Ляшко і выхад яго ў другі тур ніхто асабліва не верыць. Хутчэй, ён часткова зможа забраць галасы ў Грыцэнкі і Цімашэнка і падрыхтаваць сваю партыю да парламенцкіх выбараў.
Каго яшчэ не назвалі?
Сярод магчымых кандыдатаў фігуруюць і іншыя імёны, хаця і з меншым узроўнем падтрымкі: Алег Цягнібок, Арсеній Яцанюк, Раман Бяссмертны, Валянцін Налівайчанка, Сяргей Тарута, Іна Багаслоўская, Аляксандр Шаўчэнка, Мішэль Цярэшчанка. Але запыт з боку грамадства на новыя твары такі вялікі, і цалкам магчыма, што сярод лідараў перад самымі выбарамі могуць з’явіцца і зусім новыя і невядомыя прозвішчы.
