Знайсці
13.10.2018 / 11:312РусŁacБел

Начныя забавы: Перлін, прэс-служба Мінадукацыі і нямецкія паралелі

Піша Антон Лявіцкі. 

У лістападзе і снежні 1963-га часопіс «Полымя», рэдагаваны Максімам Танкам (заходнікам і дэмакратам — як яго адмоўна ацаніў Машэраў, гл. збор твораў Танка, т. 10, с. 128), апублікаваў раман Янкі Брыля «Птушкі і гнёзды». Налета раман выйшаў асобнай кніжкай, але істотна падпраўлены цэнзурай.

Сярод усіх «паляпшэнняў» быў пераназваны эпілог. «Крылы. Голас свабоды» сталі «Ноччу напрадвесні».

* * *

Нямеччыне цяпер медыя ледзь не штодня развітваюцца з Ангелай Меркель. Калі 25 верасня блізкі паплечнік Меркель прайграў выбары старшыні фракцыі ХДС/ХСС (уявіце канкурэнтныя выбары ў нашай палаце), яна прызнала паражэнне. Хаё Шумахер, журналіст і аўтар кнігі «12 прыказанняў улады. Сакрэты поспеху Ангелы Меркель», так пракаментаваў гэта: даўней канцлерка рэагавала на такія паражэнні хітрэй, умела выкруціцца, пракаментаваць у духу «дэмакратыя — гэта свабодная гульня сіл».

Свабодная гульня сіл?

Чаму «Макаёнка, 9» выходзіць такім, якім выходзіць? Трэба аддаць належнае смеласці стваральнікаў праграмы: пераадолець комплексы беларускай «стабільнасці», наважыцца прапанаваць скептычнай аўдыторыі нешта асуджанае на крытыку. Але і прыкра бачыць, як путы стабільнасці і посткаланіяльнай другаснасці структуруюць тканіну штодзённасці нават у такой бяскрыўднай быццам бы сферы, як індустрыя забаў.

Скора чарговы юбілей — 25 гадоў, — як Беларусь адцуралася ад ідэі, што свабодная гульня сілаў і ёсць даданай вартасцю калектыву, што менавіта яна забяспечвае здольнасць да будучыні. У выніку ў Беларусі не засталося нічога — ані свабоды, ані гульні, ані сілаў.

Ясна, што на Макаёнка, 9 адбудзецца мала. Хоць, магчыма, адбудзецца трохі больш, чым дагэтуль. З’яўляюцца ж рэкламныя артыкулы пра «Майстэрню перакладчыка» ў «Комсомольской правде», а Вірджынія Вульф выходзіць у «Маладосці».

Можа, пра «Нашу гісторыю» раскажуць у наступным выпуску Макаёнка, 9? Ды не, не раскажуць. Дый не толькі пра «Нашу гісторыю». Не раскажуць пра «Амерыканку», пра канферэнцыю часопіса «Ідэя», пра браслаўскую «Кавярню». Здаецца, нават пра «Имена» і ўрбаністычны форум там не раскажуць.

Як уяўляюць сабе свабодную гульню сіл некаторыя ў Беларусі, можна пабачыць у нядаўняй рэцэнзіі на «Нашу гісторыю» аўтарства Андрэя Лазуткіна, палітолага і супрацоўніка прэс-службы Міністэрства адукацыі.

Суцяшае, што з такімі выпадамі немагчыма спрачацца. Толькі думаеш, як яны падобныя — фінальныя фазы. Ці ў краіне вечнай мадэрнізацыі дрэваапрацоўкі (Беларусь), ці ў краіне індустрыі 4.0 (Нямеччына).

Вось што піша Матыяс Хайтман, калумніст нямецкага часопіса «Cicero», пра цяперашнюю нямецкую палітыку, пра такі доўгі сыход канцлеркі Меркель: «От не раўнуючы як і ў прыродзе: вечаровая чырвань не азначае, што неўзабаве развіднее. Наадварот, на нейкі час змрок згусціцца».

Гэты змрок у Нямеччыне — дэзарыентацыя нацыі, стомленай гадамі «палітыкі здаровага сэнсу ў залежнасці ад сітуацыі» (Філіп Манау), якую паслядоўна і безэмацыйна праводзіла Меркель. Цемра па-беларуску, у сваю чаргу, поўная адначасова і камічных, і пагрозлівых (бо і хіжых, і самазакаханых) зданяў.

Абрысы гэтых зданяў праступаюць у артыкуле Лазуткіна: штампы пра гранты, няздольнасць вырвацца з расійскага кантэксту, блазнаванне і аналітычная безадказнасць. Як кажа нямецкая прымаўка, хто твой цырульнік па прафесіі? І не памагае тут некаторая змястоўнасць вываду. Лазуткін кажа, пераклаўшы на прыстойную мову, пра немінучы выбар паміж маралізмам і рынкам. Гэты выбар сапраўды даўно наспеў у беларускай культуры.

Вось жа, адначасовасць згушчэння цемры, мабілізацыі цемрашальства ў Беларусі і Нямеччыне — гэта па-свойму добры знак. Ён паказвае на структурныя падабенствы грамадстваў позняга капіталізму — насуперак таму, што робіцца на паверхні з’яў. Насуперак падручніку ідэалогіі.

Непасрэдная жыццёвасць (Юлія Канэ цытуе Гегеля) можа быць замаруджаная намаганнем «моцнай дзяржавы». Але і дзяржава не здолее спыніць плынь часу.

* * *

Маючы ў спісе ўлюбёных кніг «Птушкі і гнёзды» Брыля, важна выбраць версію. З розніцай у эпілогу: пра голас свабоды або пра ноч напрадвесні.

Што адчуваў ён, Брыль, на парозе новае доўгае ночы? Напоўніўшы раман нямецкімі прымаўкамі і антысталінізмам і паспеўшы гэта нават надрукаваць, неўзабаве ён мусіў пачаць стрымліваць сябе.

Ноч напрадвесні, га? Беларусь-2018 як late night show.

Антон Лявіцкі

Хочаш падзяліцца важнай інфармацыяй
ананімна і канфідэнцыйна?

Клас
Панылы сорам
Ха-ха
Ого
Сумна
Абуральна
Каб пакінуць каментар, калі ласка, актывуйце JavaScript у наладах свайго браўзера
Каб скарыстацца календаром, калі ласка, актывуйце JavaScript у наладах свайго браўзера