Знайсці
29.09.2018 / 09:1154РусŁacБел

Адам Глобус святкуе 60-годдзе: Мне абрыд культ вайны, і я стаў прапагандаваць, што сэкс — гэта добра

Культаваму пісьменніку Адаму Глобусу (Уладзіміру Адамчыку) 29 верасня спаўняецца 60 гадоў. З гэтай нагоды «НН» паразмаўляла з пісьменнікам пра ягоную творчасць і сям’ю.

«Наша Ніва»: Што застанецца пасля Адама Глобуса праз 100 гадоў?

Адам Глобус: Я ўсё ж правільна займаюся кнігамі. Мы так усе спадзяваліся на інтэрнэт. А дзе цяпер наша «Літара.нэт», дзе «Кнігі.ком»? Усе рассыпаецца, а мы так стараліся! А кніжачкі, якія я пісаў яшчэ ў 1980-я, застаюцца. Можа, і праз 100 гадоў застануцца. Папера ўсё ж самы надзейны носьбіт інфармацыі.

«НН»: Які свой даробак вы лічыце найбольш важным?

АГ: Як усе нармальныя людзі — дзяцей, унукаў. А калі ў творчасці, то таксама тое, дзе я пішу пра сваіх дзяцей, унукаў, жонку, пра сваіх сУчаснікаў, якіх вельмі люблю.

Вось гэтую гіперрэалістычную прозу, напісаную з гумарам. Спадзяюся, яна будзе камусьці цікавая. Ці будуць цікавыя мае малюнкі? Спадзяюся, што так. Асабліва тыя, што звязаныя з Мінскам, з Вільняй, са станаўленнем мінскай сталічнасці, мінскай урбаністыкі як з’явы. У хрэстаматыях жа не проста ўпісваецца прозвішча, а ўпісваюцца тэмы. Напрыклад, вайны, рэвалюцыі ці станаўлення мінскай сталічнасці. І я адзін з тых людзей, хто браў удзел у гэтым станаўленні нашай дзяржаўнасці. Мусіць, гэта застанецца. А можа, і не.

«НН»: Вы сябе ўяўляеце па-за межамі Мінска?

АГ: Вядома, уяўляю. Я палічыў, што пражыў болей за 2 гады ў Барселоне. Я пражыў у Сочы 2 гады, у цёткі. Я шмат дзе пажыў. У Вільні, мабыць, больш за год. У родным Койданаве ў дзеда з бабай жыў, калі нарадзіўся. А колькі гадоў я правучыўся і пражыў у Маскве, працуючы! Я б шмат бы дзе мог жыць. Вось нават у Сочы. Жыў бы на беразе мора, купіў бы малпу, фатаграфаў бы яе, назваў Чыча (смяецца).

«НН»: Вы любіце эпатаж?

АГ: Эпатаж любіць мяне. Гэта ўзаемна. Вось ёсць рэчы, якія не атрымаюцца аднабакова. Гэта як каханне. Павінна быць узаемнасць.

«НН»: Некалі вы эпатавалі публіку, калі пачалі першым ужываць слова «чэлес».

АГ: Што значыць першым? Яно ж заўсёды было, як і «похва», і «секель», і «смочкі». Яно проста не гучала на шырокую публіку. Я надаў гэтым словам літаратурную каштоўнасць, зрабіў з іх мастацтва. Для прасоўвання гэтага трэба была і смеласць. А яшчэ адыграла сваю ролю прафесійная мастакоўская адукацыя. Калі побач са мной сядзіць аголеная жанчына ці мужчына, то гэта не абавязкова я ў лазні ці збіраюся займацца сэксам. Здараецца, канечне, што натуршчыца закахалася ў нейкага мастака, але гэта такая рэдкасць насамрэч.

«НН»: Чаму вы пачалі пісаць пра сэкс?

АГ: Бо мне абрыдлі пісьменнікі, якія пішуць пра вайну. У нас культ гэтых партызанаў, вайны, забіць чалавек, а чым болей ты заб’еш, тым лепей. Культ камікадзэ, культ забойцы, горы трупаў, узнагароды за трупы. А за нараджэнне дзяцей не даюць узнагароды. Гэта ж нармальны занятак, прыемны. А ён у нас забаронены быў. Я пачаў прапагандаваць, што сэкс — гэта добра, што эротыка — гэта цудоўна, што чалавек — стварэнне не толькі ваяўнічае і агрэсіўнае, але яшчэ і эратычнае. Ёсць вычварэнцы, якія ад забойстваў атрымліваюць задавальненне, але я не з такіх.

«НН»: Старэйшае пакаленне вас моцна крытыкавала?

АГ: Яны прыдумалі ігнараванне. Напрыклад, Быкаў, які збудаваны цалкам на забойствах, проста мяне не заўважаў. Брыль вось крытыкаваў адкрыта, выступаў супраць. Але ён і супраць Набокава выступаў, і супраць Лімонава. Я не ведаю, супраць каго ён не выступаў. Шкада, што цяпер не друкуюць ягоныя дзённікі. Мы б там пабачылі, што ён выступаў супраць усіх.

Малюнак унука пісьменніка

«НН»: Вы шмат кахалі ў сваім жыцці?

АГ: Не, кахання шмат не бывае. Гэта з’ява ўнікальная, гэта такая перадгульня. Каханне — гэта не сэкс, вядома. Каханне даецца нам як узнагарода за нашае існаванне. Так, кахання шмат не бывае. Максімум, можа, тры разы.

«НН»: Алексіевіч апошнім часам стала казаць, што каханне даецца чалавеку Богам, каб не страшна было паміраць.

АГ: Яна ж па-руску гаворыць, яна слова «каханне» не ведае. Яна гаворыць аб «любві». Любоў можа быць да радзімы, да бацькоў, да каго заўгодна. І да каго Бог даў нам любоў? Я атэіст, анархіст, таму мне прырода дала.

«НН»: А за сваё жыццё не былі блізкія да таго, каб прыйсці да Бога?

АГ: Наадварот, ад гэтага трэба як мага хутчэй уцякаць. Глядзіце, колькі цяпер на гэтай глебе цемрашальства і ідыятызму. Мне здаецца, што трэцяя сусветная будзе рэлігійнай вайной — з мусульманскім светам.

«НН»: Вы зноў эпатуеце.

АГ: Ды ну, вайна ідзе па перыметры мусульманскага свету. Калі ісламскі свет сутыкаецца з хрысціянскім, будысцкім, кітайскім, не важна якім, там узнікае напружанне. А калі ўзнікае напружанне, то гэта вайна. І 11 верасня 2001 года — гэта пачатак трэцяй сусветнай вайны.

«НН»: Часцей можна пачуць пра пагрозу «рускага свету».

АГ: Нам свае болькі бліжэйшыя. Расія ваюе з хрысціянскімі краінамі, напрыклад, Украінай, і ходзіць у абдымку з ісламскімі фундаменталістамі ў Чачні. Гэта поўная шызафрэнія.

«НН»: Вы мелі шмат бізнэс-кантактаў з Расіяй, жылі ў Сочы. Вы разумееце Расію?

АГ: Не. Была кропка, калі мой бізнэс у Расіі скончыўся. Справа ў тым, што пісьменнікі, якія жылі ў Мінску, не маглі ўжо зразумець патрэбы новай расійскай літаратуры, кіно. Быў фільм «Бумер», дзе гурток ідыётаў і крэтынаў скраў машыну. Калі задацца пытаннем, нашто яны скралі тую машыну, то рускія разумеюць, а беларусы — не. У Расіі гэта культавы фільм. А я і нашы аўтары ўжо не разумелі іх матывы.

Калі справа дайшла да крымскай вайны, то ўзорам сталі такія пісьменнікі, як Серафімовіч з «Жалезным патокам». Тады мой бізнэс у Расіі скончыўся, і я больш не раблю кніжак для рускага чытача. Цяперашні расійскі чытач хварэе на шавінізм, імперскасць, часам на фашызм. Мяне вельмі здзівіла летам, калі выйшаў з майстэрні і ўбачыў па пояс голых людзей, усіх у свастыцы. Міліцыя іх не чапала. Калі чалавек выбіў свастыку на грудзях, то пытацца ў яго ўжо няма пра што. Гэта былі фанаты «Зеніта». Але я не магу ў гэтай вайне адназначна прыняць і ўкраінскі бок. Я вельмі доўга прымаў украінскі бок і падтрымліваў іх да 2017 года. А потым пабачыў, што ўкраінскі бок для мяне таксама не адназначны.

«НН»: А чаму?

АГ: Для мяне ёсць Беларусь як абсалютная каштоўнасць, а ўсе астатнія суседзі для мяне роўныя. Калі латышы пачнуць заўтра ваяваць з літоўцамі, то я не ведаю, які бок я займу. Ці калі палякі пачнуць ваяваць з Літвой за Вільню, то я не магу сказаць, што адразу займу літоўскі бок. І той нейтралітэт, які ў нас ёсць на сёння, хай ён і слабы, яго трэба трымацца. Баюся, праўда, што не атрымаецца. Нас увесь час будуць разрываць. Галоўнае, каб не разарвалі папалам. Гэта шчасце, што мы паспелі нейкі час пажыць агульным целам. Калі цяпер нейкі ідыёт ходзіць і паказвае, што тут была мяжа пад Заслаўем, то хочацца даць яму ў рыла. Я не езджу ў Беласток і не кажу, што тут была мяжа. Не езджу ў Варшаву і не кажу, што Расія з Германіяй мяжуюць тут. І ў яго ёсць прыхільнікі. І многім муляе, што мяжа знаходзіцца тут. Гэта столькі ахвяр і крыві, калі мы зноў пачнём дзяліць межы.

«НН»: На 17 верасня кожнага года столькі спрэчак у сацыяльных сетках, чым быў гэты дзень для нас.

АГ: Гэта быў дзень уз’яднання Беларусі. І кожны беларус павінен памятаць, што гэта ягоны дзень. Канечне, імкнуліся да гэтага. І мой бацька пра гэта пісаў, і Танк пісаў, і Таўлай. Шмат для каго гэты дзень стаў драмай, але не для беларускага народа. Яго і Арсеннева вітала, і Колас, і Купала, і ўся беларуская класіка.

Але калі пачынаюць казаць, што Купала — кепскі паэт… Ведаеце, усе, хто кажа, што Пушкін — дрэнь, гэта ворагі рускага народа. Мы прынялі Купалу як нашу моўную і культурную каштоўнасць. І любая знявага Купалы — гэта знявага беларускага народа. І чалавек, які гэта прамаўляе, будзе пакараны. Так ці інакш.

«НН»: Чаму не паўстаў нейкі знакавы, вялікі раман пра наш час?

АГ: Не трэба значнасць рамана мераць аб’ёмам. Я напісаў раман «Дом», ён пра сям’ю. У СССР сям’я не была каштоўнасцю. Савецкі чалавек быў звышчалавекам, а звышчалавеку не абавязкова мець бацьку, за бацьку ў яго Сталін. Не абавязкова мець маці. Сямейныя каштоўнасці з’явіліся толькі ў час перабудовы. Пачала выходзіць газета «Сям’я», загаварылі пра сямейныя каштоўнасці. І я напісаў раман пра такія каштоўнасці. Здаецца, усё проста: трэба любіць тату, маму, дзяцей, дбаць пра сваё, бараніць сваё. Нас гэта ўратуе ўрэшце.

«НН»: Гэта і хрысціянскія каштоўнасці.

АГ: І я ж іх не адмаўляю, я проста не магу прыняць такую колькасць рытуалаў. Канечне, яны супадаюць з біблейскімі каштоўнасцямі. І я лічу, што мой раман важны для беларускага народа.

«НН»: Пра што вы часцей сёння думаеце: пра мінулае ці пра будучыню?

АГ: Я шмат думаю пра мінулае. Шмат што хацелася б наноў пераглядзець. Пра будучыню я абавязаны думаць, пра сваіх дзяцей, пра ўнукаў.

«НН»: Каго вы любіце яшчэ, апроч сваёй сям’і?

АГ: Усіх, але крыху меней. Люблю сваю сям’ю, люблю ўсіх, каго любіць мая сям’я, люблю свой народ і сваю дзяржаву. Мяне здзіўляе, калі людзі кажуць: «Я беларускі патрыёт, але Англія лепшая». Тады вызначыся, хто ты.

«НН»: Але вас шмат хто лічыць мізантропам.

АГ: Ці мала хто каго кім лічыць. Мізантроп — гэта чалавеканенавіснік. Але я не такі. Я люблю людзей, пішу людзей, мне цікавыя людзі. Для мізантропа чалавек не каштоўнасць. Ён хаваецца за багоў, за цемрашальствам, любіць больш хамячка, чым суседа. А я толькі чалавекам і займаюся. Я ж не павінен толькі парадныя партрэты пісаць. Я пішу мастацкі вобраз, пішу з гумарам, а не дзеля абразы.

«НН»: Вы шмат гадоў пражылі разам з жонкай. У чым сакрэт?

АГ: Мне пашанцавала, калісьці да мяне прыйшлі суседзі і сказалі, што баяцца прадаваць чужым людзям кватэру і прапанавалі прадаць мне ўдвая танней за яе цану. Мне гэтая прапанова спадабалася. Таму цяпер у мяне дзве кватэры: мая і жончына. У нас дзве студыі. Маючы такую раскошу, можна сысці ў майстэрню і перачакаць канфлікт.

У нас супадзенне ў густах — у мастацтве, у літаратуры. Я заўсёды лічыў, што стварэнне сям’і — гэта яшчэ і эканамічны праект. І палова тваіх грошай — гэта грошы жонкі. Перад тым, як пасварыцца з ёй, ты павінен падумаць, што ты можаш страціць палову сваіх грошай. Шмат такіх рэчаў, які цэментуюць адносіны. Я лічу, што шмат якія рэчы можна і трэба дараваць. Рэўнасць я лічу шкоднай рэччу. Для чалавека рэўнасць як забаўка, робіць жыццё вострым. Чалавек у рэўнасці можа дагуляцца да трагедыі, як Атэла з Дэздэмонай. І азарт для мяне шкоднае пачуццё. Яны асляпляюць чалавека. Гэта трэба выкідваць са свайго жыцця. Убачыў нешта — прамаўчаў. Пасварыліся — ідзі папі вады ды супакойся. Не гарэлкі, а вады. І нават калі ты не просіш прабачэння, то проста прамаўчы. І калі ты даруеш чалавеку, то і ён табе даруе. У мяне голых цётак поўная майстэрня, і іншы чалавек раўнаваў бы.

«НН»: А калі вы зразумелі, што рэўнасць шкодная?

АГ: Яшчэ з першай жонкай.

«НН»: З братам [пісьменнік Міраслаў Адамчык. Псеўданім — Міраслаў Шайбак — «НН»] вы сварыцеся?

АГ: Канечне. Мы ж звычайныя людзі. І ў нас з ім розныя погляды шмат на што. Я вось лічу, што ў яго вялікія літаратурныя здольнасці, а ён іх ігнаруе. Бацька лічыў, што ягоныя літаратурныя здольнасці лепшыя, чым у мяне.

«НН»: Вам было не крыўдна?

АГ: Малодшых дзяцей звычайна любяць больш. Таму не. Я гэта прымаў як дадзенасць. Бацькі лічылі, што купілі браціка для мяне. Я павінен быў вадзіць яго ў яслі, адзін раз яго там забыўся. Хаця сам у трэці клас хадзіў. Брату здаецца, што ён мяне даглядае, а мне здаецца, што я яго. У рамане «Дом» у мяне ёсць фраза, што паміж любога з сяброў і брата я заўсёды абяру брата. Гэта можа пашкодзіць усяму чалавецтву, але для маёй сям’і будзе правільны выбар. Чаму я не зрабіў кар’еру ў ЦК ці ў дзяржаўнай службе? Бо казаў, што параюся з бацькам, маці. На мяне глядзелі як на дурня і пыталіся, што для цябе важней: ты ці сям’я. І я абраў сям’ю.

«НН»: Дурное пытанне, але вы ганарыцеся сваімі дзецьмі?

АГ: Чаму дурное? Я заўсёды гляджу на гэта праз сваіх бацькоў, дзядоў. Ці ганарылася мая мама мной? Ці ганарыліся дзед з бабай бацькам? Не. Яны лічылі, што ён шмат палітыкуе, што гэта шкодна. Дзядзька бацькаў Ян Шайбак займаўся палітыкай, быў у Грамадзе, і гэта ўсё скончылася ўцёкамі з краіны, жыццём пад Данцыгам. Гэта была драма. Чалавек змагаўся за сацыяльную роўнасць, а скончылася ўцёкамі.

Дзед з бабай заўсёды казалі: «Вовачка, толькі не палітыкуй, не лезь ні ў якія партыі». Ці ганарыўся бацька мной? Увесь час крытыкаваў. А вось маці казала: «Мае дзеці самыя прыгожыя». Гэтак і я лічу, што мае дзеці самыя прыгожыя. І я іх люблю. І гэтага дастаткова. А ганарыцца — гэта не сямейная каштоўнасць. І я заўсёды буду на іх баку.

«НН»: Да ўнука ў вас мацнейшае пачуццё, чым да дзяцей?

АГ: Не, прырода правільна дзеліць. У дзіцяці павінна быць маці і бацька. Я так лічу. Калі нараджаецца ўнук, то бабуля дапамагае значна болей, чым дзядуля. І дзядуля прыродзе ўжо непатрэбны. Таму мужчыны і жывуць меней. Не таму, што шмат п’юць.

«НН»: Размоваў з бацькам моцна не хапае?

АГ: Моцна. Я нават піць кінуў, бо з кім піць? Раней можна было з бацькам, з Сысам. Гэта была адна з матывацый. Можна было размаўляць з бацькам пра літаратуру, палітыку, пра ўсё на свеце. Мне пашанцавала, што я магу разгарнуць бацькаву кнігу і паслухаць яго. Буду і да 85-годдзя нешта рыхтаваць з ягонага. Ён пражыў 67 гадоў, нямнога. Мяне абурала несправядлівасць, што бацька памёр, а вось гэтая сволач жыве. Для мужчыны гэта дзікая катастрофа. Ты адчуваеш, што апынуўся на беразе магілы. І частка цябе правалілася там, на Кальварыі. Маці не стала пяць гадоў таму. Мама нечакана сказала мне: «Ты так перажываеш сыход бацькі, што нам з табой трэба радзей сустракацца, трэба аддаліцца. І калі ўсё здарыцца, табе не будзе так балюча».

«НН»: Вы часта думаеце пра смерць?

АГ: Так, часам аж занадта. Халезін казаў: перастань ты гэта рабіць. Але гэта мая тэма. Я нарадзіўся між трох могілак. Калі табе тры ці чатыры гады, то ты ўслухоўваешся: музыка грае, можа, кагосьці нясуць хаваць. Так мяне прымушалі днём спаць, а калі кагосьці хаваюць, то спаць не трэба. І калі музыка, ты радасны выскокваеш на вуліцу, дзе там нясуць. Калі малады памірае, то гэта драма, дзяўчыну маглі хаваць у вясельнай сукенцы, ішло ўсё Койданава хаваць, абмяркоўвалі жаніхоў, хто вінаваты. І калі ты жывеш з дзяцінства ў гэтым, то гэта твая тэма.

«НН»: А што вас радуе?

АГ: Кажуць, што ў 60 гадоў у чалавека расце самаацэнка. І праз пару дзён я пачну сябе любіць і паважаць яшчэ болей. У рэстаўратара Валодзі Ракіцкага ў 60 нарадзіўся першы сын, а потым другі. Во гэта мяне радавала. Мы працавалі з ім разам на рэстаўрацыі касцёла ў Амсціславе. Ішлі раніцай купацца ў сцюдзёную рэчку, гэта мяне радавала. Дзеці радуюць. Ядзя кніжку напісала і выдала. Унук радуе, што ўзяўся за вучобу. Мяне радуе, што я набіраю школу Глобуса і буду вучыць дзяцей пісаць. Я збіраю падлеткаў, яны адпраўляюць заяўкі. Я буду прыходзіць да людзей, якія хочуць пісаць, слухаюць мяне. І гэта будзе не нейкая школа абстрактнага пісьменніка, а школа Глобуса.

«НН»: Што б вы хацелі атрымаць у падарунак на дзень нараджэння?

АГ: Каб журналісты мяне болей не падстаўлялі. Каб на падставе іх матэрыялаў на мяне не заводзіліся справы.

Трэба было б дарабіць «Збор твораў», абраць найлепшае. Хацелася б, каб я атрымаў гэты падарунак. Я дамаляваўся да персанальнай выставы ў Парыжы. А збор твораў хацелася, хай невялікі, у чатырох тамах мо. Тое, што застанецца праз мяне праз 100 гадоў. У Буніна ёсць запавет, каб збор твораў не пачыналі з апавядання «Перавал», і ўсе ягоныя зборы твораў пачынаюцца з «Перавалу». І я б не хацеў, каб там быў пераклад палесцінскага паэта Муін Бсісу. Мы неяк рыхтавалі нумар «Беларусі» пра мір, я пераклаў верш Апалінэра і Германа Гесэ, але мне сказалі, што гэта не тое і трэба верш палесцінскага паэта, які змагаецца супраць Ізраіля. Ну не трэба палесцінскі паэт Муін Бсісу ў гэтым зборы твораў.

Гутарыў Зміцер Панкавец, фоты Волі Афіцэравай

Хочаш падзяліцца важнай інфармацыяй
ананімна і канфідэнцыйна?

Клас
Панылы сорам
Ха-ха
Ого
Сумна
Абуральна
Каб пакінуць каментар, калі ласка, актывуйце JavaScript у наладах свайго браўзера
Каб скарыстацца календаром, калі ласка, актывуйце JavaScript у наладах свайго браўзера