У новых школьных падручніках вайна 1812 года зноў стала «Айчыннай». Па чыёй ініцыятыве?
У новым навучальным годзе беларускія васьмікласнікі атрымалі новыя падручнікі па гісторыі Беларусі. Аўтары кнігі «Канец XVIII — пачатак XX стагоддзя» — гісторыкі Сяргей Паноў, Святлана Марозава і Уладзімір Сосна, якія складалі і многія папярэднія дапаможнікі.
«Наша Ніва» звярнула ўвагу, што раздзел, прысвечаны вайне 1812 года, у новых падручніках называецца «Беларусь у перыяд Айчыннай вайны 1812 года».
Адметна, што ў папярэдняй версіі падручніка аналагічны раздзел называўся проста як «Беларусь у перыяд вайны 1812 года».
Адкуль жа ўзялася каланіяльная ацэнка той вайны як «айчыннай»?
«Гэта вайна была вайной дзвюх імперый — французскай і расійскай, якая вялася на нашай тэрыторыі. Мы не былі часткай французскай імперыі, а расійскай толькі-толькі былі захоплены. Беларусы ваявалі з усіх бакоў — пераважна як рэкруты ў расійскім войску, пераважна як добраахвотнікі ў французскім. Гэта трагічная вайна, ніяк не айчынная для нашага народа», — здзіўляецца прафесійны гісторык Валянцін Голубеў пазіцыі калег.
Але што кажуць самі аўтары?
Пасля размовы з імі (а тыя просяць не называць канкрэтных імёнаў) робіцца зразумела, што і яны не трымаюцца ацэнкі «айчыннасці» вайны.
«Гэта не пазіцыя аўтараў выдання. Вайна насіла характар «айчыннай» толькі для расійскіх губерняў, — прызнае адзін з аўтараў падручніка. — Некалі Пятро Брыгадзін напісаў, што яна мела адценне грамадзянскай. Можа, гэта і не зусім так, але айчыннай яна для насельніцтва беларускай губерняў дакладна не мела, бо жыхары ваявалі па розныя бакі».
Чаму ж тады ў назве параграфа запісана абсалютна іншае?
«Што тычыцца [айчыннага] характару вайны, то гэта пазіцыя навуковая. Мы раіліся з кіраўніком Інстытута гісторыі Акадэміі навук Вячаславам Даніловічам, ён яе прытрымліваецца. Зрэшты, у тэксце параграфа няма высноваў, што яна была для нас айчыннай. Пытайцеся ў Даніловіча», — кажа адзін з аўтараў.
«Але наўрад ці адказ вас задаволіць, як і нас», — сказаў іншы аўтар.
Што ж кажа кіраўнік Інстытута гісторыі НАН Вячаслаў Даніловіч?
«Гэты тэрмін (Айчынная вайна 1812 года — «НН») зафіксаваны ў праграмах, па якіх рыхтуюцца падручнікі. Чаму ў ранейшым падручніку была не такая фармулёўка? Дык іншая праграма была. Замянілі яе даўно, нават не пры гэтым міністры. І мы працуем у адпаведнасці з зацверджанымі праграмамі. Зрэшты, назва «Айчынная вайна» існавала ў нашай гістарыяграфіі. Хтосьці так не лічыць. Гэта пытанне спрэчнае, але я не бачу тут чагосьці страшнага — галоўнае, што грунтоўна раскрываецца змест тэмы і парадак баявых дзеянняў», — адказаў нам Даніловіч.
У Міністэрстве адукацыі на запыт «Нашай Нівы» пакуль што не адказалі.
Варта таксама адзначыць, што змест параграфа ў новым падручніку выкладзены вельмі годна і з беларусацэнтрычных пазіцый.
Можна выказаць здагадку, што дысананс загалоўка і зместу — гэта вынік кампрамісу між старой, саўдэпаўскай, і новай гістарычнай школамі.
Раней падручнікі па гісторыі для беларускіх школьнікаў пісалі людзі, якія ў свой час баранілі дысертацыі па гісторыях камсамолу. Цяпер жа падобныя кадры збольшага застаюцца ў рэцэнзентах.
